‘Đối thoại Sóng âm’: Từ âm thanh đến sáng tạo liên ngành

Nằm trong chuỗi hoạt động hưởng ứng Festival Thăng Long - Hà Nội 2025, ngày 5/11, tại Bảo tàng Hà Nội đã diễn ra tọa đàm “Đối thoại Sóng âm”. Sự kiện do Bảo tàng Hà Nội phối hợp với nhóm Lên Ngàn (giám tuyển nội dung) và Bắt Sóng (đơn vị sản xuất chương trình) tổ chức.

Theo ông Nguyễn Tiến Đà, Giám đốc Bảo tàng Hà Nội, “Đối thoại Sóng âm” là phần khởi động học thuật cho chương trình nghệ thuật “Khoảnh khắc Vĩnh cửu” sẽ ra mắt vào tối 8/11 tại Bảo tàng Hà Nội. Đây cũng là hành trình lắng nghe bản sắc Việt bằng đôi tai mới - nơi âm thanh trở thành ngôn ngữ kết nối giữa quá khứ, hiện tại và tương lai.

Các nghệ sĩ trao đổi tại tọa đàm “Đối thoại Sóng âm”

Tọa đàm quy tụ các nhà nghiên cứu, nghệ sĩ, nhà quản lý văn hóa và chuyên gia âm thanh nhằm mở ra hướng tiếp cận mới về mối quan hệ giữa ngôn ngữ tiếng Việt, thanh điệu và sóng âm, đồng thời giới thiệu các ý niệm học thuật và nghệ thuật nền tảng cho “Khoảnh khắc Vĩnh cửu”.

Buổi tọa đàm được thiết kế như một cuộc đối thoại mở giữa giới nghiên cứu, nghệ sĩ và nhà quản lý văn hóa, hướng đến ba trọng tâm, đó là: Kết nối học thuật và sáng tạo; kiến tạo hướng tiếp cận mới và định hình diễn ngôn sáng tạo Việt Nam.

Tọa đàm gồm hai phần chính, trong đó phần thứ nhất với chủ đề “Sóng âm, thanh điệu và ký ức ngôn ngữ Việt”, các học giả tập trung phân tích mối quan hệ giữa cách âm thanh, thanh điệu và nhạc tính của tiếng Việt phản ánh tư duy, cảm xúc và ký ức văn hóa của người Việt qua hàng nghìn năm.

Đến từ Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam, TS Trần Hậu Yên Thế cho rằng, di sản văn hóa Việt Nam mang lại cho chúng ta niềm tin và một nguồn dữ liệu phong phú về âm điệu, âm vực cũng như nghệ thuật biểu diễn. Nghệ thuật có thể giúp con người “sống chậm” hơn, giữ chân du khách bằng những trải nghiệm giàu cảm xúc.

Theo ông Thế, việc tăng cường yếu tố thị giác trong các buổi biểu diễn khiến không gian nghệ thuật trở nên sinh động, lôi cuốn hơn; đặc biệt là khi trường nhịp và diễn xuất được kết hợp hài hòa, tạo nên trải nghiệm độc đáo.

PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương, Viện trưởng Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam nhấn mạnh vai trò của chính sách văn hóa và nghiên cứu di sản phi vật thể như nền tảng để xây dựng ngành “âm học bản địa”, góp phần bảo tồn và phát triển các giá trị văn hóa Việt trong tương lai.

Bà Phương cho biết, ngôn ngữ và thanh âm của người Việt vốn rất giàu tính giai điệu. Tuy nhiên, Việt Nam hiện còn thiếu các công trình nghiên cứu liên ngành - từ ngôn ngữ học, âm nhạc học đến văn hóa học để khai thác ngôn ngữ như một phần giá trị cốt lõi trong di sản văn hóa phi vật thể. Vì vậy, bà đánh giá cao sáng kiến liên ngành của Bảo tàng Hà Nội trong việc mở ra diễn đàn để cùng thảo luận và tiếp cận vấn đề này.

Ở phần thứ hai trao đổi về “Thực hành nghệ thuật: Từ âm thanh đến sáng tạo bản địa”, các nghệ sĩ chia sẻ về cách tiếp cận thực hành trong việc “chạm” vào di sản âm thanh và chuyển hóa chúng thành ngôn ngữ sáng tạo mới - khi nghệ sĩ biến sóng âm thành ngôn ngữ sáng tạo.

Nghệ sĩ Thụy Sĩ Dominique Barthassat mở rộng khái niệm “kiến trúc âm thanh”, coi đây là cách tiếp cận sáng tạo nơi không gian trở thành nhạc cụ và âm thanh trở thành không gian.

Theo ông, trong lĩnh vực kiến trúc âm thanh, công nghệ kỹ thuật số có thể trở thành yếu tố hỗ trợ cho sự phát triển của văn hóa - nghệ thuật truyền thống mà không làm biến dạng hay bóp méo giá trị nguyên bản. Chính cấu trúc và thiết kế không gian kiến trúc sẽ giúp khuếch tán, cộng hưởng hiệu ứng âm thanh thông qua các ứng dụng kỹ thuật số. Đây chính là yếu tố hiện đại có thể phát huy và làm nổi bật giá trị của truyền thống”.

Tiếp đó, nghệ sĩ Nguyễn Xuân Sơn (SonX) trình bày về sự liên kết giữa âm thanh truyền thống và tiết tấu cơ thể - làm sao nhạc cụ dân gian trở thành “ngôn ngữ biểu đạt” trong âm nhạc đương đại. Họa sĩ Nguyễn Mạnh Đức chia sẻ về nhà sàn như một “nhạc cụ sống” - nơi nghệ thuật, vật thể và ký ức hòa vào nhau qua âm thanh.

Đông đảo các đại biểu, nghệ sĩ tham dự tọa đàm

Trong khi đó, Nguyễn Quốc Hoàng Anh giới thiệu chương trình biểu diễn nghệ thuật “Khoảnh Khắc Vĩnh cửu” như một phương pháp giám tuyển - đưa âm thanh di sản vào hệ sinh thái sáng tạo, kết hợp khoa học và nghệ thuật.

Theo Nguyễn Quốc Hoàng Anh, “Đối thoại Sóng âm” không chỉ là một buổi tọa đàm, mà còn là hành trình lắng nghe bản sắc Việt qua thanh âm, ngôn ngữ và sáng tạo, hướng đến một nền văn hóa nghe - thấy - cảm toàn diện trong thời đại mới.

“Khoảnh khắc Vĩnh cửu” là cuộc gặp gỡ giữa di sản và sáng tạo đương đại, giữa nghệ sĩ Việt Nam và Thụy Sĩ, nhằm tạo nên trải nghiệm cảm thụ mới về âm thanh, không gian và ký ức văn hóa. Chương trình mang đến những tác phẩm nghệ thuật giao thoa - nơi nhạc cụ dân gian, tiếng nói Việt, âm thanh điện tử và hình ảnh thị giác cùng hòa quyện, khơi gợi cảm xúc về bản sắc, thời gian và sự trường tồn của văn hóa Việt trong dòng chảy toàn cầu.

Nguồn: https://congluan.vn/doi-thoai-song-am-tu-am-thanh-den-sang-tao-lien-nganh-10316705.html