Gia nhập thị trường tín chỉ các-bon: Tìm lời giải cho bài toán khó

Sở hữu độ che phủ rừng lên tới 61,5% cùng hệ sinh thái đa dạng bậc nhất Tây Bắc, Lào Cai đang đứng trước cơ hội thu “tỷ đô” từ thị trường tín chỉ các-bon. Tuy nhiên, để biến những cánh rừng thành nguồn tài chính “xanh” bền vững, tỉnh Lào Cai phải giải quyết bài toán về hoàn thiện khung pháp lý, hạ tầng kỹ thuật và thay đổi tư duy của những người đang ngày đêm bám đất, giữ rừng.

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu toàn cầu đang diễn biến phức tạp, thị trường tín chỉ các-bon (carbon credit) được ví như “mỏ vàng xanh” được nhiều quốc gia và địa phương hướng tới.

Tại Việt Nam, Lào Cai là một ứng viên sáng giá để tham gia thị trường tiềm năng này. Theo số liệu của Chi cục Kiểm lâm tỉnh, Lào Cai đang nắm giữ “gia tài” khổng lồ với 865.060 ha rừng, trong số đó có 473.200 ha là rừng tự nhiên. Đây là nguồn trữ lượng các-bon lớn, ổn định và có giá trị thương mại cao hơn hẳn so với rừng trồng ngắn ngày.

Hệ sinh thái rừng tại đây trải dài từ vùng thấp đến các đỉnh núi cao, đặc biệt là khu vực Hoàng Liên - Fansipan. Sự đa dạng sinh học và thảm thực vật dày đặc tại đây tạo ra khả năng hấp thụ và lưu giữ các-bon vượt trội.

Với hiện trạng này, diện tích rừng của Lào Cai có thể tạo ra hàng triệu tín chỉ các-bon mỗi năm. Đây chính là lợi thế cạnh tranh đầu tiên và quan trọng nhất để tỉnh tự tin bước vào thị trường quốc tế. Tuy nhiên, “có rừng” mới chỉ là điều kiện cần. Để bán được tín chỉ các-bon, Lào Cai phải đáp ứng những điều kiện đủ vô cùng nghiêm ngặt về kỹ thuật và quy trình quản lý.

Thị trường tín chỉ các-bon, dù là bắt buộc hay tự nguyện, đều hoạt động dựa trên dữ liệu. Một tấn các-bon được hấp thụ phải được đo đạc, báo cáo và thẩm tra (MRV) một cách chính xác. Đây chính là thách thức lớn nhất cũng là điều kiện tiên quyết mà Lào Cai đang nỗ lực hoàn thiện.

Theo lãnh đạo Chi cục Kiểm lâm tỉnh, công tác quản lý và bảo vệ rừng của địa phương nhiều năm qua duy trì ổn định, tỷ lệ mất rừng thấp. Yếu tố này rất phù hợp với tiêu chí cốt lõi “giảm mất rừng và suy thoái rừng” theo các tiêu chuẩn quốc tế như REDD+, ART-TREES hay VCS.

Để hiện thực hóa mục tiêu này, Lào Cai đang dồn lực cho cuộc “tổng kiểm kê” tài nguyên xanh. Theo đó, tỉnh triển khai điều tra hiện trạng và trữ lượng rừng trên toàn địa bàn. Đây là nhiệm vụ nền tảng để xây dựng đường phát thải tham chiếu (FREL) và tính toán lượng các-bon hấp thụ thực tế.

Dự kiến khi hoàn thành vào năm 2026, Lào Cai sẽ sở hữu bộ dữ liệu nền đầy đủ nhất khu vực Tây Bắc. Không dừng lại ở phương pháp thủ công, tỉnh xác định khoa học công nghệ là một trong ba bước đột phá.

Việc ứng dụng công nghệ viễn thám, hệ thống thông tin địa lý (GIS) và thiết bị bay không người lái (UAV) vào giám sát rừng đang được đẩy mạnh. Sự minh bạch về dữ liệu chính là “tấm vé thông hành” để tín chỉ các-bon Lào Cai vượt qua các hàng rào kỹ thuật, xây dựng niềm tin với đối tác và đảm bảo tính thanh khoản trên thị trường.

Dưới tán rừng Lào Cai là sinh kế của hàng vạn hộ dân. Họ là chủ thể trực tiếp bám đất, giữ rừng. Do đó, điều kiện để thương mại hóa tín chỉ các-bon không chỉ nằm ở những con số kỹ thuật, mà còn ở sự thay đổi trong tư duy canh tác của người dân.

Để tham gia chuỗi giá trị này, người dân buộc phải tuân thủ nghiêm ngặt các nguyên tắc quản lý rừng bền vững. Thay vào đó là tăng cường khoanh nuôi, xúc tiến tái sinh tự nhiên.

Một vấn đề mấu chốt khác là tính pháp lý trong sở hữu. Tình trạng tranh chấp đất rừng hay ranh giới không rõ ràng từng là rào cản khiến việc chi trả tín chỉ các-bon tại một số địa phương khác bị chậm trễ.

Từ thực tế đó, Lào Cai đang thúc đẩy việc “quy chủ” đất rừng. Mục tiêu là đảm bảo mỗi diện tích rừng đều có chủ thể quản lý rõ ràng. Nguyên tắc được đặt ra rất cụ thể: “Người giữ rừng nào, hưởng lợi ấy”.

Khi tham gia thị trường này, người dân sẽ không chỉ là người bảo vệ thụ động, mà còn trực tiếp thực hiện quá trình đo đạc, giám sát hiện trạng rừng cùng cơ quan chức năng.

Đổi lại, họ được hưởng lợi ích kinh tế trực tiếp từ việc bán tín chỉ, được hỗ trợ đào tạo kỹ thuật và phát triển các mô hình sinh kế dưới tán rừng. Đây là mối quan hệ cộng sinh: Rừng nuôi người và người dưỡng rừng.

Để dòng tiền từ bán tín chỉ các-bon thực sự “chảy” về túi người dân và ngân sách địa phương công bằng, Lào Cai xác định cần có cơ chế tài chính minh bạch. Toàn bộ nguồn thu dự kiến sẽ được quản lý thông qua Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng tỉnh.

Về mặt chiến lược, tỉnh Lào Cai đã vạch ra 3 bước đột phá để đáp ứng các điều kiện gia nhập thị trường như: Chủ động rà soát, chuẩn bị sẵn sàng để triển khai ngay khi các nghị định của Chính phủ về sàn giao dịch các-bon có hiệu lực; tăng cường sử dụng công nghệ cao để đảm bảo độ chính xác của dữ liệu; chủ động tìm kiếm đối tác, không thụ động chờ đợi, sẵn sàng tham gia sàn giao dịch tín chỉ các-bon trong nước ngay khi vận hành.

Không chỉ nhìn nhận tín chỉ các-bon như là nguồn tài chính, tầm nhìn của tỉnh còn xa hơn thế: Đó là xây dựng thương hiệu “Lào Cai xanh”. Nguồn thu từ các-bon sẽ được tái đầu tư để bảo vệ đa dạng sinh học, phát triển du lịch sinh thái và hỗ trợ cộng đồng. Mục tiêu cuối cùng là biến rừng thành tài sản sinh lời bền vững, người dân có thể sống sung túc nhờ rừng...

Nguồn: https://baolaocai.vn/gia-nhap-thi-truong-tin-chi-cac-bon-tim-loi-giai-cho-bai-toan-kho-post888575.html