Giáo dục không chỉ là nhà trường 'tự gánh'

Trong nhiều thập niên, giáo dục luôn khẳng định vai trò quan trọng của sự phối hợp giữa gia đình, nhà trường và xã hội. Tuy nhiên, trong bối cảnh phát triển mới, mối quan hệ "tam giác giáo dục" này vẫn chưa vận hành một cách thực chất.

Nghị quyết số 71 của Bộ Chính trị đã xác định thể chế hóa quan hệ gia đình - nhà trường - xã hội như một đột phá chiến lược của giáo dục VN.

NHỮNG BẤT CẬP TRONG PHỐI HỢP GIA ĐÌNH, NHÀ TRƯỜNG VÀ XÃ HỘI

Ngày 27.11, Bộ GD-ĐT cùng Hội Khuyến học VN tổ chức tọa đàm "Tăng cường phối hợp giữa gia đình, nhà trường và xã hội trong công tác giáo dục trẻ em, học sinh, sinh viên trong thời kỳ mới". Tại đây, GS-TS Nguyễn Thị Doan, Chủ tịch Hội Khuyến học VN, chỉ ra nhiều điểm nghẽn đang làm suy yếu sự phối hợp giữa 3 chủ thể quan trọng của giáo dục.

Khảo sát của Viện Khoa học giáo dục VN năm 2024 cho thấy chỉ 46% phụ huynh thường xuyên trao đổi với giáo viên; 60% học sinh trung học cho biết cha mẹ không hoặc ít tham gia hoạt động của trường; và 42% phụ huynh tham gia chương trình giáo dục kỹ năng do trường tổ chức. Cùng với đó, bạo lực gia đình, mâu thuẫn vợ chồng hoặc sự nuông chiều quá mức cũng tạo ra lệch chuẩn hành vi ở trẻ. Một bộ phận phụ huynh còn can thiệp thầy cô để xin điểm hoặc hỗ trợ con đạt danh hiệu. Nhiều cha mẹ phải đi làm xa, gửi con cho ông bà, khiến sự gắn kết gia đình bị suy giảm.

Giáo dục cần sự phối hợp giữa gia đình, nhà trường và xã hội

ẢNH: ĐÀO NGỌC THẠCH

Nhà trường cũng tồn tại hạn chế: giáo dục đạo đức nặng lý thuyết, thiếu trải nghiệm thực tế; bệnh thành tích chưa được khắc phục; sự kết nối với phụ huynh còn hình thức.

Xã hội, tuy giữ vai trò hỗ trợ quan trọng, lại chưa tham gia đầy đủ vào quá trình giáo dục. Theo số liệu của Cục Thống kê vào năm 2023, chỉ 21% trường phổ thông phối hợp định kỳ với tổ chức xã hội nghề nghiệp. Môi trường mạng với nhiều nguy cơ và những hành vi lệch chuẩn trong đời sống xã hội tác động tiêu cực đến sự phát triển nhân cách của học sinh.

Những bất cập này cho thấy giáo dục trẻ em và thanh thiếu niên vẫn bị chia cắt, thiếu cơ chế phối hợp mạnh và thiếu quy định rõ ràng để xử lý vấn đề phát sinh trong và ngoài nhà trường.

COi phối hợp giáo dục là nghĩa vụ

GS-TS Nguyễn Thị Doan đề xuất giải pháp quan trọng nhất: Xây dựng khung pháp lý và thể chế hóa mối quan hệ phối hợp gia đình - nhà trường - xã hội thông qua các "hợp đồng trách nhiệm". Hợp đồng phải quy định rõ trách nhiệm của từng chủ thể, xác lập các chỉ tiêu giáo dục cụ thể, kèm theo cơ chế đánh giá, xử lý khi không thực hiện và đặc biệt phải có nguyên tắc bảo vệ học sinh trong mọi tình huống.

Mô hình này phù hợp với Nghị quyết 71-NQ/TW, trong đó xác định 3 đột phá chiến lược: thể chế, nguồn lực và môi trường giáo dục. Nghị quyết nhấn mạnh yêu cầu: phân định rõ vai trò, trách nhiệm và cơ chế phối hợp giữa gia đình, nhà trường và xã hội trong giáo dục đạo đức, nhân cách và hệ giá trị chuẩn mực; đồng thời đề cao trách nhiệm của cơ quan quản lý, cấp ủy đảng và chính quyền địa phương. Điều đó cho thấy thể chế hóa quan hệ gia đình - nhà trường - xã hội là giải pháp then chốt để xây dựng hệ sinh thái giáo dục lành mạnh, an toàn và nhân văn.

Nhiệm vụ này khẳng định giáo dục không thể tiếp tục vận hành như một hệ thống đóng, nơi nhà trường phải "tự gánh mình". Ngược lại, giáo dục phải trở thành công việc của toàn xã hội, vận hành bằng cơ chế phối hợp có tính pháp lý, có trách nhiệm và có giám sát. Đây là bước chuyển mang tính chiến lược so với trước đây có quy định nhưng thiếu ràng buộc, thiếu hiệu lực thực thi.

Môi trường giáo dục không chỉ nằm trong tường rào trường học mà là sự kết hợp của gia đình - nhà trường - cộng đồng. Vì vậy, cần triển khai các giải pháp đồng bộ, bền vững, cơ chế rõ ràng.

Giáo dục phải trở thành công việc của toàn xã hội, vận hành bằng cơ chế phối hợp có tính pháp lý, có trách nhiệm và có giám sát

ảnh: Đào Ngọc Thạch

Theo đó, Chính phủ bên có nghị định ban hành bộ quy tắc phối hợp gia đình - nhà trường - xã hội thống nhất toàn quốc, dễ thực hiện và dễ giám sát.

Cần xây dựng mạng lưới hỗ trợ giáo dục cộng đồng cấp tỉnh dựa trên mô hình tổ hỗ trợ theo cụm trường, do sở GD-ĐT quản lý và điều phối, nhằm tư vấn tâm lý, hướng nghiệp, an toàn trường học, pháp lý và kết nối phụ huynh - nhà trường - xã hội.

Đổi mới công tác truyền thông bằng cách tăng cường tập huấn phụ huynh và tạo diễn đàn đối thoại thường xuyên để thống nhất phương pháp giáo dục.

Đẩy mạnh chuyển đổi số gắn với cơ chế bảo vệ dữ liệu, hạn chế lạm dụng thông tin học sinh và giảm áp lực cho giáo viên.

Có thể đưa tiêu chí phối hợp 3 bên vào đánh giá thi đua của trường, chính quyền cơ sở và ban đại diện cha mẹ học sinh. Đồng thời, huy động các tổ chức xã hội - doanh nghiệp tạo dựng môi trường giáo dục lành mạnh, hỗ trợ hoạt động văn hóa, trải nghiệm khoa học, kỹ năng sống và thiện nguyện.

Nguồn: https://thanhnien.vn/giao-duc-khong-chi-la-nha-truong-tu-ganh-18525120420213223.htm