Hào khí nhà Tây Sơn vọng về từ ký ức: Cây me, giếng nước kể chuyện xưa

Sau khi triều đại nhà Tây Sơn sụp đổ, ngôi nhà của thân sinh Tây Sơn Tam Kiệt tại làng Kiên Mỹ (nay thuộc khối 1, xã Tây Sơn, Gia Lai; trước đây thuộc H.Tây Sơn, Bình Định) bị thiêu rụi. Nhưng trong lòng người dân, ký ức về nhà Tây Sơn chưa bao giờ bị xóa nhòa.

Ngay trên nền nhà cũ, người dân góp công, góp của dựng Đình Kiên Mỹ, bí mật thờ Tây Sơn Tam Kiệt. Hằng năm, ngày 15 tháng 11 âm lịch, lễ hiệp kỵ vẫn được tổ chức lặng lẽ nhưng trang nghiêm, như một cách gìn giữ hồn cốt nhà Tây Sơn qua bao biến cố.

Hào khí nhà Tây Sơn từ cây me và giếng nước tại Bảo tàng Quang Trung - Ảnh 1. — Điện Tây Sơn là nơi thờ phụng Tây Sơn Tam Kiệt cùng các văn thần, võ tướng

Hào khí nhà Tây Sơn từ cây me và giếng nước tại Bảo tàng Quang Trung - Ảnh 2. — Cây me và giếng nước (nhà giếng hình lục giác) là 2 chứng tích lặng thầm đã tồn tại hơn 250 năm

Năm 1946, hưởng ứng tiêu thổ kháng chiến, ngôi đình bị đốt bỏ. Giai đoạn 1958 - 1960, người dân vùng này dựng Điện Tây Sơn, khôi phục việc thờ tự, duy trì lễ kỷ niệm Chiến thắng Ngọc Hồi - Đống Đa vào mùng 5 tháng giêng hằng năm.

Năm 1979, Điện Tây Sơn được công nhận là di tích lịch sử cấp quốc gia. Năm 2004, 9 pho tượng gốm sứ dát vàng được an vị trong nội điện, gồm Tây Sơn Tam Kiệt và các văn thần, võ tướng tiêu biểu như Ngô Thì Nhậm, Trần Văn Kỷ, Ngô Văn Sở, Trần Quang Diệu, Bùi Thị Xuân, Võ Văn Dũng.

Hào khí nhà Tây Sơn từ cây me và giếng nước tại Bảo tàng Quang Trung - Ảnh 3. — Nơi thờ phụng Tây Sơn Tam Kiệt tại Bảo tàng Quang Trung

Năm 2014, khu Đền thờ Tây Sơn Tam Kiệt được Thủ tướng Chính phủ xếp hạng di tích lịch sử cấp quốc gia đặc biệt. Hiện khu đền được xây dựng theo lối chữ tam, với nghi môn, phương đình và 3 dãy nhà chính, là không gian linh thiêng lưu giữ hồn cốt nhà Tây Sơn.

Cây me di sản - chứng nhân tuổi thơ của Tây Sơn Tam Kiệt

Giữa không gian trang nghiêm ấy, cây me cổ thụ và giếng đá ong vẫn còn nguyên vẹn như chứng nhân cho ngôi nhà xưa của gia đình Tây Sơn Tam Kiệt.

Bên trái phương đình, cây me cổ thụ vẫn đứng đó, thân xù xì, tán lá xòe rộng che kín cả một khoảng trời. Người dân Kiên Mỹ tin rằng, đây chính là cây me từng che bóng tuổi thơ Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ. Dưới tán me, ba anh em họ từng luyện võ, tập cưỡi ngựa, nuôi chí lớn. Cây me không chỉ là cổ thụ, mà trở thành biểu tượng sống động cho sức sống bền bỉ của phong trào nhà Tây Sơn.

Hào khí nhà Tây Sơn từ cây me và giếng nước tại Bảo tàng Quang Trung - Ảnh 4. — Cây me có chu vi gốc gần 4 m, tán lá xòe rộng tới 30 m nằm bên cạnh phương đình

Theo thạc sĩ Nguyễn Trung Thông, chuyên viên Bảo tàng Quang Trung, cây me có tuổi đời khoảng 250 năm, chu vi gốc gần 4 m, tán rộng tới 30 m. Năm 2011, Hội Bảo vệ thiên nhiên và môi trường Việt Nam công nhận đây là cây di sản. Đây cũng được xem là “cây me tổ”, nguồn giống nhân rộng cho nhiều công trình tâm linh gắn với nhà Tây Sơn.

Người dân nơi đây vẫn truyền nhau những câu ca đượm nghĩa tình dành cho cây me, như cách bày tỏ sự tri ân với một nhân chứng thầm lặng: "Cây me cũ, bến trầu xưa/Không nên tình nghĩa, cũng đón đưa cho trọn niềm".

Hào khí nhà Tây Sơn từ cây me và giếng nước tại Bảo tàng Quang Trung - Ảnh 5. — Cây me 250 năm tuổi tại Bảo tàng Quang Trung được công nhận là cây di sản

Giếng đá ong - mạch nguồn bất tận của nhà Tây Sơn

Cách gốc me không xa là giếng đá ong cổ kính, được ghép từ những viên đá đỏ không cần vữa. Miệng giếng chỉ rộng chưa đầy 1 m, sâu 8,5 m nhưng hơn 250 năm chưa từng cạn nước.

Tương truyền, sau mỗi buổi luyện võ, Nguyễn Nhạc và các anh em thường múc nước nơi đây uống. Nước mát, ngọt, được người dân xem là “long mạch” của vùng đất sinh ra nhà Tây Sơn.

Hào khí nhà Tây Sơn từ cây me và giếng nước tại Bảo tàng Quang Trung - Ảnh 6. — Thạc sĩ Nguyễn Trung Thông giới thiệu với phóng viên về giếng nước của nhà Tây Sơn

Thạc sĩ Nguyễn Trung Thông cho biết có những ngày bảo tàng đón từ 2.000 - 3.000 lượt khách. Mỗi người múc vài lít nước để rửa mặt, uống lấy vía, nhưng mạch nước vẫn không hề suy cạn.

Năm 1988, nhà giếng hình lục giác được xây dựng để bảo tồn di tích. Mái cổ lầu, khung gỗ bao quanh thành giếng tạo vẻ trang nghiêm mà gần gũi. Nước giếng được xử lý vệ sinh thường xuyên để phục vụ khách tham quan, nhưng vị mát lành vốn có của mạch ngầm vẫn được giữ nguyên.

Hào khí nhà Tây Sơn từ cây me và giếng nước tại Bảo tàng Quang Trung - Ảnh 7. — Dịp lễ hội mừng chiến thắng Đống Đa, có rất nhiều người đến uống nước, rửa mặt tại giếng nước trong vườn nhà Tây Sơn

Theo các vị cao niên ở làng Kiên Mỹ, giếng nước trong khu vườn nhà Tây Sơn xưa được ghép hoàn toàn bằng đá ong, không vữa hồ, không thành xây. Thuở ấy, cả làng Kiên Mỹ chỉ có duy nhất chiếc giếng này, vì vậy người dân quen gọi là giếng làng.

Về sau, Kiên Mỹ có thêm nhiều giếng mới, nhưng không ít gia đình vẫn chuộng nguồn nước mát lạnh từ giếng vườn nhà Tây Sơn. Có năm nắng hạn kéo dài, hầu hết giếng trong làng đều khô đáy, riêng giếng đá ong hơn hai trăm năm tuổi ấy vẫn giữ được mạch nước trong veo và mát lịm.

Hào khí nhà Tây Sơn từ cây me và giếng nước tại Bảo tàng Quang Trung - Ảnh 8. — Giếng chỉ rộng gần 1 m, sâu khoảng 8,5 m nhưng chưa hề cạn nước

Người dân địa phương truyền tai nhau rằng, giếng nước mang màu sắc linh thiêng của vùng đất Tây Sơn. Nhiều du khách khi đến tham quan thường xin một ngụm nước mát để rửa mặt, giải khát; một số người mang nước về cho người thân như một cách gửi gắm niềm tin, sự an tâm về mặt tinh thần. Các câu chuyện này được lưu truyền trong dân gian như một phần đời sống văn hóa tâm linh của cư dân vùng đất gắn liền với lịch sử.

Theo thời gian, bên cạnh giá trị lịch sử, cây me và giếng nước còn được phủ thêm một lớp sương mờ giai thoại. Người dân tin rằng chúng mang linh khí vùng đất đã sinh ra và hun đúc nên một trong những triều đại oai hùng trong lịch sử Việt Nam.

Hào khí nhà Tây Sơn từ cây me và giếng nước tại Bảo tàng Quang Trung - Ảnh 9. — Du khách đến tham quan đều xin một ngụm nước, như cách nhận lấy sự may mắn từ khí phách những vị anh hùng thuở trước

Ông Nguyễn Văn Tân, Phó giám đốc phụ trách Bảo tàng Quang Trung, cho biết bảo tàng không chỉ là nơi trưng bày hiện vật mà còn là trung tâm nghiên cứu, giáo dục lịch sử nhà Tây Sơn. Từng hoạt động kiểm kê, bảo quản, phục dựng, tổ chức lễ hội đều hướng đến mục tiêu gìn giữ tinh thần độc lập dân tộc mà nhà Tây Sơn để lại.

Giữa nhịp sống hiện đại, cây me cổ thụ và giếng nước đá ong vẫn lặng lẽ hiện hữu như hai nhịp cầu nối quá khứ với hiện tại. Đó không chỉ là dấu tích ngôi nhà xưa của ba anh em Tây Sơn, mà còn là biểu tượng cho ý chí, khát vọng và khí phách đã làm nên một thời đại vàng son trong lịch sử dân tộc - thời đại nhà Tây Sơn.

Nguồn: https://thanhnien.vn/hao-khi-nha-tay-son-vong-ve-tu-ky-uc-cay-me-gieng-nuoc-ke-chuyen-xua-185251209163904405.htm