Khi AI định hình lại ngành kiểm toán và tài chính

DNVN - Trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo (AI) không còn là hiện tượng nhất thời mà là xu hướng tất yếu, các chuyên gia cho rằng, ngành kiểm toán và tài chính phải chuyển mình mạnh mẽ để thích ứng, đồng thời giải quyết các thách thức về dữ liệu, nhân lực và khung khổ quản trị.

Xu hướng tất yếu hay "con dao hai lưỡi"?

Thảo luận tại toạ đàm "Kiểm toán trong kỷ nguyên mới - Nâng cao năng lực kiểm toán với AI" do Hiệp hội Kế toán Công chứng Anh quốc (ACCA) tổ chức ngày 13/10 tại Hà Nội, ông Đàm Xuân Lâm - Phó Tổng Giám đốc KPMG Việt Nam nhấn mạnh AI đang thâm nhập sâu rộng vào mọi ngành nghề, bao gồm cả lĩnh vực đặc thù như kiểm toán.

Trích dẫn cảnh báo của Stephen Hawking rằng, AI có thể đưa loài người lên tầm cao mới hoặc là sự kiện kết thúc loài người, ông Lâm đặt vấn đề: "Làm sao để ứng dụng AI theo hướng nâng tầm hiệu quả hoạt động thay vì để nó chấm dứt ngành kiểm toán?".

Ông Đàm Xuân Lâm - Phó Tổng Giám đốc KPMG Việt Nam.

Lợi ích của AI trong việc tăng hiệu quả, giảm chi phí là rõ ràng, nhưng đi kèm với đó là áp lực giảm bớt nhân sự và các thách thức về hạ tầng công nghệ, bảo mật thông tin, tính minh bạch và trách nhiệm giải trình.

Từ góc độ cơ quan quản lý, ông Hoàng Văn Lương - Vụ trưởng Vụ Tổng hợp, Kiểm toán Nhà nước cho biết, nhiệm vụ của Kiểm toán Nhà nước (KTNN) ngày càng nặng nề do mở rộng quy mô kiểm toán xuống tận cấp xã bởi tăng từ khoảng 700 đơn vị cấp huyện lên hơn 3.300 xã. Trong bối cảnh tinh gọn bộ máy, việc ứng dụng CNTT và AI là con đường bắt buộc.

Hiện KTNN đang đẩy mạnh nghiên cứu với 38 phần mềm ứng dụng. Năm 2024, việc triển khai phần mềm số hóa trong một cuộc kiểm toán chuyên đề đã bước đầu giúp rút ngắn thời gian, chỉ ra các điểm trọng yếu để kiểm toán viên tập trung làm rõ. KTNN cũng đang thí điểm phần mềm "Kinh nghiệm kiểm toán" để bảo đảm tính nhất quán trong các kiến nghị kiểm toán.

Tuy nhiên, ông Lương chỉ ra hai "nút thắt" lớn nhất: thứ nhất là hành lang pháp lý chưa quy định rõ về chia sẻ dữ liệu, gây khó khăn cho việc thu thập thông tin; thứ hai là năng lực CNTT của kiểm toán viên còn hạn chế. Ông bày tỏ mong muốn ACCA hỗ trợ KTNN trong việc sửa đổi Luật Kiểm toán (dự kiến năm 2027), nâng cấp hạ tầng và đặc biệt là đào tạo nguồn nhân lực.

AI không được là "hộp đen" trong doanh nghiệp tài chính

Chia sẻ kinh nghiệm thực tế tại Công ty Cổ phần Chứng khoán Kỹ thương (TCBS), ông Ngô Hoàng Hà - Phó Tổng Giám đốc cho biết, AI, đặc biệt là AI tạo sinh đang được ứng dụng mạnh mẽ trong chiến lược công nghệ tài chính để cá nhân hóa trải nghiệm khách hàng và nâng cao năng suất nội bộ. Ví dụ: nhờ công cụ hỗ trợ lập trình giúp giảm nhân sự một nhóm từ 20 xuống 8 người nhưng hiệu quả cao hơn.

Theo ông Hà, thách thức lớn nhất khi áp dụng AI là dữ liệu và con người. Dữ liệu sai thì AI sẽ cho kết quả sai, do đó cần có nguồn dữ liệu sạch và thống nhất. Về con người, AI không được là một "hộp đen thần thánh".

"Tất cả nhân viên, không chỉ đội ngũ IT, phải hiểu AI là gì, cách nó xử lý dữ liệu và độ chính xác của nó để làm chủ công cụ này, thay vì bị phụ thuộc", ông Hà khẳng định.

Về bảo mật, để tuân thủ Nghị định 13 về bảo vệ dữ liệu cá nhân, TCBS chọn cách xây dựng các công cụ AI nội bộ (mua mã nguồn về tự phát triển) để bảo đảm dữ liệu không bị lọt ra ngoài biên giới doanh nghiệp.

Ông Ngô Hoàng Hà - Phó Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Chứng khoán Kỹ thương (TCBS).

Bàn về khung khổ quản trị AI, bà Ayla Majid - Chủ tịch ACCA toàn cầu, nhấn mạnh việc đưa yếu tố tin cậy và đạo đức vào AI là nền tảng cốt lõi. Bà cho biết các chính phủ trên thế giới đang ngày càng tập trung vào vấn đề này.

"Bởi vì AI đang thông minh lên từng phút, các quy định cần phải được điều chỉnh nhịp độ hợp lý. Quản lý quá mức có thể kìm hãm đổi mới. Cấu trúc quản trị cần vững chắc nhưng phải đủ linh hoạt để thích ứng liên tục", bà Ayla Majid nhận định.

Chủ tịch ACCA toàn cầu khẳng định cam kết hợp tác với KTNN Việt Nam và các đối tác để chia sẻ tri thức toàn cầu. Bà nhấn mạnh rằng dù AI phát triển đến đâu, thậm chí thay thế việc lập trình, thì sự phán xét chuyên môn của con người vẫn là yếu tố không thể thay thế.

Tổng kết phiên thảo luận, ông Đàm Xuân Lâm một lần nữa nhấn mạnh thách thức về nguồn dữ liệu tin cậy và vấn đề bảo mật thông tin, đặc biệt đối với KTNN nơi nắm giữ dữ liệu của hàng triệu người dân.

"Khi kiểm toán viên sử dụng AI để đưa ra báo cáo, họ phải kiểm soát được AI đã sử dụng thông tin từ đâu, xử lý như thế nào. Thay vì chỉ giao lệnh và nhận kết quả thụ động, tính giải trình và khả năng giải trình của con người đối với kết quả của AI là hết sức quan trọng trong kỷ nguyên mới", ông Lâm nhấn mạnh.

Được thành lập từ năm 1904, Hiệp hội Kế toán Công chứng Anh quốc (ACCA) là tổ chức nghề nghiệp lớn nhất thế giới, với mạng lưới hơn 252.000 hội viên và 526.000 học viên trên toàn cầu. Tại Việt Nam, ACCA là hiệp hội quốc tế đầu tiên với hơn 1.300 hội viên và 6.000 học viên là các chuyên gia tài chính, kế toán hàng đầu.

Các văn bằng và chứng chỉ đạt chuẩn quốc tế, cơ hội học tập liên tục và những nghiên cứu chuyên sâu của ACCA được các nhà tuyển dụng trên mọi lĩnh vực tín nhiệm. Hiệp hội trang bị cho các nhân sự ngành Kế toán – Kiểm toán – Tài chính kiến thức chuyên ngành và tư duy đạo đức để tạo ra, bảo vệ và báo cáo các giá trị bền vững cho các tổ chức, doanh nghiệp và nền kinh tế.

Với kim chỉ nam là mục tiêu và giá trị của mình, tầm nhìn của ACCA là trở thành đơn vị tiên phong định hướng cho ngành nghề kế toán trong một thế giới không ngừng thay đổi. ACCA hợp tác với các nhà hoạch định chính sách, cơ quan chính phủ, cộng đồng tài trợ, cộng đồng giáo dục và nhiều tổ chức khác để củng cố và xây dựng ngành nghề kế toán, tài chính vững mạnh, góp phần thúc đẩy một tương lai bền vững trên toàn cầu.

Tại Việt Nam, ACCA đã hợp tác với Bộ Tài chính, Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước; hỗ trợ Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam (VINASME) trong các hoạt động đào tạo về kế toán, truyền thông nâng cao nhận thức về ESG...

Từ ngày 9-11/9 vừa qua, ACCA đã tổ chức chuỗi hội thảo trực tuyến chuyên sâu về chính sách thuế 2025 nhằm mang đến cho cộng đồng doanh nghiệp những thông tin cập nhật, phân tích chuyên sâu và giải pháp thực tiễn trong bối cảnh hệ thống thuế Việt Nam đang có nhiều thay đổi quan trọng. Chuỗi sự kiện đã thu hút hàng ngàn doanh nghiệp tham dự mỗi buổi hội thảo, đem lại nhiều thông tin có giá trị, những kiến thức thực tiễn và công cụ thiết thực giúp doanh nghiệp nắm vững cơ hội, xử lý thách thức và tối ưu chiến lược thuế trong giai đoạn mới.

Nguyệt Minh

Nguồn: https://doanhnghiepvn.vn/cong-nghe/khi-ai-dinh-hinh-lai-nganh-kiem-toan-va-tai-chinh/20251013104752797