Feeling Son River - កាសែតអេឡិចត្រូនិក Quang Binh

(QBĐT) - ទន្លេ Son មានប្រភពចេញពីភ្នំថ្មកំបោរនៅភាគខាងលិចនៃស្រុក Bo Trach ហូរកាត់ទឹកដី Phong Nha ចាស់ (ឥឡូវជាក្រុង Phong Nha) ភ្ជាប់ជាមួយទន្លេ Gianh ចុះទឹកហើយបន្ទាប់មកហូរចូលសមុទ្រខាងកើត។ ថ្វីត្បិតតែអ្នកស្រុកបានហៅវាតាមរបៀបផ្សេងៗគ្នា ទៅតាមគ្រាមភាសាក៏ដោយ ក៏ឈ្មោះទន្លេនេះ មិនដែលវង្វេងពីពណ៌ក្រហមដ៏អាថ៌កំបាំងរបស់វាឡើយ ជាលំនាំដើម ដែលជានិមិត្តសញ្ញាដែលធ្លាប់ស្គាល់របស់ស្រុកកំណើត៖ ទន្លេសន ប្រភពកូនប្រុស របង...

ព្រេងនិទានមាន៖ ឈ្មោះទន្លេគឺជាផលនៃរឿងស្នេហាដ៏សោកសៅនៃវិសមភាពវណ្ណៈសង្គម តាមលំនាំអ្នកមាននិងអ្នកក្រហាមប្រាម ធ្វើឱ្យគូស្នេហ៍វ័យក្មេងធ្វើអត្តឃាតក្នុងទន្លេនេះ ដើម្បីរក្សាភាពស្មោះត្រង់របស់ពួកគេ ហើយពីពេលនោះមកមនុស្សហៅថាទន្លេសុន។ រឿងព្រេងនិទានច្បាស់ណាស់មិនផ្គាប់ចិត្តអ្នកនិយមនិយម ស្គាល់ វិទ្យាសាស្ត្រ ជាក់ស្តែងក្នុងការពន្យល់ឈ្មោះទីកន្លែងធម្មជាតិ ប៉ុន្តែវាក៏ពឹងផ្អែកលើកំណាព្យនៃប្រភេទដើម្បីពន្យល់ពិភពលោកមនុស្សតាមរយៈបាតុភូតធម្មជាតិ ផ្តល់ឱ្យទន្លេនូវខ្លឹមសារខាងវិញ្ញាណមនុស្សធម៌ មេត្តាធម៌ ដោយហេតុនេះធ្វើឱ្យសម្រស់ទន្លេ Son កាន់តែមានភាពស្រស់ស្អាត។

រឿងនិទានគឺផ្អែកលើព្រឹត្តិការណ៍ប្រវត្តិសាស្ត្រ៖ នៅពេលដែលត្រូវបានដេញដោយកងទ័ពរបស់ Nguyen Anh សំណល់ Tay Son ដឹកនាំដោយឧត្តមសេនីយ Hoang Thuy បានសម្លាប់គ្នាទៅវិញទៅមកនៅលើទន្លេដើម្បីរត់ទៅភាគខាងជើងដើម្បីបង្កើតការបញ្ចប់ដ៏អាថ៌កំបាំងនិងអស្ចារ្យជាងនេះ៖ "ចាប់ពីពេលនោះមករាល់ពេលមានភ្លៀងធ្លាក់ ទឹកហូរពោរពេញដោយទឹកក្រហម ដែលជាឈាមរបស់ជនរងគ្រោះ Hoang Thuy" ។ ក៏ជាបច្ចេកទេសខាងវិញ្ញាណផងដែរ ដើម្បីពន្យល់ពីរបៀបដែលមនុស្សបុរាណបានដាក់ឈ្មោះថា ទន្លេសឺន។ ព្រឹត្តិការណ៍ខាងលើត្រូវបានកត់ត្រានៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រផ្លូវការនៃរាជវង្សង្វៀនដូចដែលបានកើតឡើងនៅឆ្នាំ 1801 បន្ទាប់ពី Hoang Thuy បានដួលរលំនៅ Tran Ninh (Dong Hoi បច្ចុប្បន្ន) ។ ជាមួយនឹងការពន្យល់នៃរឿងនិទានប្រជាប្រិយនេះឈ្មោះ "ទន្លេកូនប្រុស" យ៉ាងហោចណាស់ពីឆ្នាំ 1801 ។

ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ នៅក្នុងសៀវភៅ Phu Bien Tap Luc ដែលជាស្នាដៃប្រវត្តិសាស្ត្រ-វិទ្យាសាស្ត្រ និពន្ធដោយអ្នកប្រាជ្ញ Le Quy Don ក្នុងឆ្នាំ ១៧៧៦ បោះពុម្ព ២៥ ឆ្នាំមុន ព្រឹត្តិការណ៍ឆ្នាំ ១៨០១ ឈ្មោះទីកន្លែង "Son River" ត្រូវបានលើកឡើង (បកប្រែជាភាសាវៀតណាម)៖ " នៅលើទន្លេ Son ដែលជាព្រំដែនចាស់ត្រូវបានបែងចែក មានមនុស្សទំនេរ ដីទាំងសងខាងមិនហ៊ាន Con ។ ដាំដុះ ដើមឈើ និងស្មៅដុះដូចព្រៃ ”។

ក្រោយ​មក សៀវភៅ Dong Khanh Du Dia Chi ចងក្រង​ដោយ​វិទ្យាស្ថាន​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ជាតិ​នៃ​រាជវង្ស Nguyen ក្នុង​ផ្នែក " ផែនទី​ស្រុក Bo Trach " បាន​ទាញ​ទន្លេ Son ដោយ​កំណត់​ចំណាំ​ឈ្មោះ​ទន្លេ​ជា​អក្សរ​ចិន​ដើម 硃源江 (Chau Nguyen Giang); លើសពីនេះ នៅក្នុងផ្នែក "ភ្នំ ទន្លេ" សៀវភៅនេះក៏បានរៀបរាប់ឱ្យកាន់តែច្បាស់ផងដែរថា៖ " ទន្លេ Chau Nguyen (硃源江) មានប្រភពចេញពីស្ទឹងនៅភ្នំ Phong Nha ហូរទៅទិសឦសាន ហើយហូរចូលទន្លេ Gianh"។ វចនានុក្រម ចិន-វៀតណាម របស់ ដាវ ឌុយអាញ់ ពន្យល់ថាៈ ពាក្យ 硃 (ចូវ) គឺ "កូនប្រុស", "ពណ៌", ពាក្យ 源 (ង្វៀន) គឺ "ប្រភពទឹក", "ទន្លេ"; តាមនោះ "Chau Nguyen Giang" មានន័យថា "ទន្លេ Son"/"ប្រភពកូនប្រុស"។

ផ្នែកមួយនៃទន្លេសឺន។

គួរកត់សម្គាល់ថានៅក្នុងពាក្យ 硃 (ចូវ) ដែលសៀវភៅបុរាណប្រើតំណាងឱ្យឈ្មោះទន្លេសឺនមានរ៉ាឌីកាល់石 (ថាច) ដែលមានអត្ថន័យនៃ "ផែនដី", "ថ្ម"; ជាងនេះទៅទៀត តើនោះជាការចង្អុលបង្ហាញថាពណ៌ទឹកក្រហម (ចូវ) នៃទន្លេមានប្រភពរូបវន្តមកពីប្លុកជាក់លាក់នៃដី ឬថ្មដែលមានពណ៌ស្វាយ? បើដូច្នេះ ដោយប្រើវិធីនៃការបញ្ចេញមតិនេះ គេអាចសន្និដ្ឋានបានថា ពណ៌ក្រហមដែលធ្លាប់មាននៅក្នុងប្រភពទឹកនៃទន្លេ Son តាំងពីបុរាណកាលមក គឺជាពណ៌ធម្មជាតិនៃប្រភពដើម មិនមែនជាពណ៌ផ្លូវចិត្ត (កូនប្រុសដែក) ជាពណ៌ខាងវិញ្ញាណ (ឈាមអ្នកចម្បាំង) ដូចមានប្រាប់ក្នុងរឿងព្រេង និងរឿងព្រេងនិទាន។ ដូច្នេះតើដុំដីពណ៌ស្វាយ និងថ្មធម្មជាតិ ស្ថិតនៅត្រង់ចំណុចខាងលើនៃដងទន្លេ ដើម្បីបន្ត "បញ្ចេញ" សារធាតុពណ៌ដែលជ្រលក់ប្រភពទឹក ធ្វើឱ្យបុព្វបុរសនៃតំបន់ Phong Nha ស្ងើចសរសើរអាចហៅឈ្មោះទន្លេ Son តាំងពីបុរាណកាលបាន?

ក្រឡេកទៅមើលសៀវភៅ Dai Nam Nhat Thong Chi និង Dong Khanh Du Dia Chi ពួកគេទាំងពីរបានរៀបរាប់អំពីភ្នំមួយក្នុងតំបន់ដែលមានឈ្មោះថា Chau Son (硃山) ដែលមានផ្ទុកនូវសត្វវល្លិ៍ក្រហមជាច្រើន (ហៅម្យ៉ាងទៀតថា Tho Chau 土硃) ជាប្រភេទសត្វកណ្ដុរដី ចាក់ទឹកដើម្បីធ្វើជា vermilion សម្រាប់គូសក្រដាសប្រឡង ឬធ្វើថ្នាំលាប ធនធានរ៉ែ ភ្នំ 6 ម៉ាយល ... ភាគនិរតីនៃស្រុក Minh Chinh មានភ្នំ Tho Chau ច្រើន” “ភ្នំ Chau Son ក្នុងភូមិ Lac Giao ជាភ្នំដែលមានសត្វត្រយ៉ងច្រើន ” យោងតាមការពិពណ៌នាសៀវភៅបុរាណ “ ភ្នំ Chau Son: ភាគនិរតីនៃស្រុក Minh Chinh” ច្បាស់ណាស់ភ្នំនេះស្ថិតនៅជាប់ព្រំប្រទល់ស្រុក Bo Trach-Minh Chinh នៅច្រាំងខាងជើងនៃទន្លេ Son ខាងលើ និងប្រភពទឹកទន្លេ Son ខាងលើ។ ទន្លេដែលជាទន្លេព្រំដែនធម្មជាតិរវាងស្រុកទាំងពីរ។

បើប្រៀបធៀបជាមួយផ្នែក "ផលិតផលដើម" នៃស្រុក Minh Chinh ដែលបានកត់ត្រា និងបញ្ជាក់ដោយសៀវភៅបុរាណទាំងពីរនេះ រ៉ែនៅលើភ្នំ Chau Son ធ្លាប់បានកេងប្រវ័ញ្ច និងផលិតបានច្រើននៅប្រភព Son ៖ " Son នៅភូមិ Lac Giao ភ្នំ Chau Son មានច្រើនណាស់ ប៉ុន្តែពណ៌មិនភ្លឺខ្លាំងទេ" ( ភូមិសាស្ត្រ Dong Khanh ) "ប្រភព Son of Minh Anh Anh Nieu"។ ថុង ជី )។ កាលនោះ ខេត្ត Quang Binh ប្រហែលជាមានតែប្រភពរ៉ែ ocher នៅភ្នំ Chau Son ស្រុក Minh Chinh ប៉ុណ្ណោះ ព្រោះក្នុងផ្នែក "ផលិតផលដើម" សៀវភៅបុរាណខាងលើបានកត់ត្រាយ៉ាងពេញលេញនូវផលិតផលព្រៃឈើគ្រប់ប្រភេទ គ្រឿងសមុទ្រ កសិកម្ម និងផលិតផលដាំដុះ ... ជាមួយនឹងទិន្នផលខ្ពស់ និងគុណភាពល្អដែលស្រុកជាច្រើនក្នុងខេត្តមានក្នុងពេលដំណាលគ្នា ប៉ុន្តែផលិតផលដើម Minhher ត្រូវបានរកឃើញតែនៅស្រុក Chinh ។

ដោយសារវាជាប្រភពវត្ថុធាតុដើមដ៏កម្រ និងមានតម្រូវការសង្គមយ៉ាងខ្លាំង រ៉ែអុកនៅលើភ្នំចូវសឺនបានក្លាយជាប្រភពប្រាក់ចំណេញសម្រាប់ប្រជាជនក្នុងតំបន់ក្នុងការដោះដូរ ថែមទាំងក្លាយជាទំនិញ ដូច្នេះហើយបានជាគេធ្វើអាជីវកម្ម និង "ផលិតនៅប្រភពកូន" ដូចបានរៀបរាប់នៅក្នុងសៀវភៅ Dai Nam Nhat Thong Chi ។ ស្រមៃថា ទាំងនេះគឺជារ៉ែដែលធ្វើអាជីវកម្ម និងផលិតអូឆេរដោយប្រើបច្ចេកវិជ្ជាបុព្វកាល និងថយក្រោយ ដោយមានដំណាក់កាលដូចខាងក្រោម៖ កេងប្រវ័ញ្ចវត្ថុធាតុដើម ជ្រើសរើស និងលាងផលិតផលនៅលើទន្លេសឺន ឬតាមដងអូរដែលហូរចូលទៅក្នុងទន្លេសឺន ធ្វើឱ្យពណ៌ទឹកក្រូចលាយជាមួយនឹងទឹក ហូរចុះក្រោមបន្តិចម្តងៗ ដក់ជាប់ក្នុងចិត្តអ្នករស់នៅតាមដងទន្លេទាំងពីរជំនាន់។

ម្យ៉ាងវិញទៀត ភ្នំចូវសឺនកាន់តែមានភាពផុយស្រួយ ដោយសារវាត្រូវបានជីកកកាយជាញឹកញាប់ ដើម្បីទាញយកធនធានរ៉ែ ដូច្នេះហើយក្នុងរដូវវស្សា ភ្នំនេះត្រូវបានជន់លិច ឬទឹកជន់លិចយ៉ាងខ្លាំង អូសបន្លាយពណ៌ដើមត្រែងចុះតាមទន្លេ។ វាអាចទៅរួចដែលថា ទាំងមនុស្សកើត និងគ្រោះធម្មជាតិខាងលើនេះ គឺជាប្រភពនៃមូលហេតុដដែលៗក្នុងរយៈពេលយូរ ដែលធ្វើអោយទឹកទន្លេតែងតែមានពណ៌ក្រហមលាយឡំ ធ្វើឱ្យអ្នកស្រុកពឹងផ្អែកលើលក្ខណៈទូទៅនេះ ហៅទន្លេនេះថាជាឈ្មោះហៅក្រៅ ហើយរហូតមកហៅថា ទន្លេកូន។

មានខ្លឹមសារលម្អិតផ្នែកភាសាដែលមិនគួរមើលរំលងនៅពេលពិនិត្យ និងពន្យល់ពីឈ្មោះទីកន្លែងនៃទន្លេសឺន៖ ប្រវត្តិវិទូនៃរាជវង្សង្វៀនបានកត់ត្រាភ្នំសឺននៅផ្នែកខាងលើដោយអក្សរចិន 硃山 (ចូវសឺន) ហើយទន្លេសឺនហូរនៅខាងក្រោមវាដោយ 硃源 (ចូវ ង្វៀន)។ ចូវសឺន (ភ្នំសឺន) និងចូវង្វៀន (ទន្លេសឺន) គឺជាអង្គភាពភូមិសាស្ត្រពីរផ្សេងគ្នា (ភ្នំ-ទន្លេ) ប៉ុន្តែទាំងពីរមានឈ្មោះដូចគ្នា "ចូវ" ដែលមានអក្សរចិនដូចគ្នា (硃) មានន័យថា "វល្លិ៍" "ក្រហម" ។ ជាងនេះទៅទៀត តើដូនតារបស់យើងបានបង្កប់ន័យថាមានទំនាក់ទំនងរវាងពួកគេ ឬជាផលវិបាកនៃគ្នាទៅវិញទៅមកដោយសារពណ៌ស្វាយនេះ?

ប៉ុន្តែ​យូរ​មក​ហើយ​រហូត​មក​ទល់​នឹង​ពេល​នេះ គ្មាន​អ្នក​ណា​ឃើញ​ទឹក​ទន្លេ​សឺន​ប្រែ​ពណ៌​ស្វាយ​ម្ដង​ទៀត​ទេ គឺ​មាន​តែ​ពណ៌​បៃតង​ខ្ចី​នៅ​រដូវ​ប្រាំង និង​ពណ៌​លឿង​ស្រអាប់​នៅ​រដូវ​វស្សា។ នោះ​ក៏​ព្រោះ​តែ​កន្លែង​ផលិត​រ៉ែ​នៅ​ភ្នំ​សឺន​បាន​ឈប់​ដំណើរការ​ជា​យូរ​មក​ហើយ​ព្រោះ​រ៉ែ​ត្រូវ​បាន​គេ​ធ្វើ​អាជីវកម្ម និង​បំផ្លាញ។ ចាប់ពីពេលនោះ រហូតមកដល់ពេលនេះ ពេលវេលាមានរយៈពេលយូរល្មមសម្រាប់ប្រភពធម្មជាតិនៃពណ៌ស្វាយ លាយឡំក្នុងទឹកទន្លេបានបាត់ពីចិត្តមនុស្ស ទោះបីជាទីកន្លែងឈ្មោះទន្លេ Son បាន "ស្លាប់" ក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ និងជាភាសាមនុស្សក៏ដោយ។ "អាថ៍កំបាំង" នៃឈ្មោះកន្លែងទន្លេ Son River បានជំរុញឱ្យមនុស្សជំនាន់ក្រោយ បកស្រាយវា ហើយតាមនោះ រឿងព្រេង និងរឿងនិទានប្រជាប្រិយអំពីទន្លេបានកើតមក។

តាមរយៈការពិភាក្សាអំពីឈ្មោះទន្លេ Son យើងមិនមានបំណងបដិសេធរឿងព្រេងនិទាន រឿងនិទាន និងផលិតផលខាងវិញ្ញាណដែលទាក់ទងនឹងទន្លេនោះទេ ប៉ុន្តែគ្រាន់តែបង្ហាញនូវវិធីសាស្រ្តជាក់ស្តែងខុសគ្នា ដោយផ្អែកលើបាតុភូតធម្មជាតិពីកំណត់ត្រាប្រវត្តិសាស្ត្រ និងភូមិសាស្ត្រដែលបន្សល់ទុកដោយមនុស្សបុរាណ ដើម្បីផ្តល់ឱ្យអ្នកអាននូវវិសាលភាពទូលំទូលាយសម្រាប់ការពិភាក្សា។ ក្រៅពីតម្លៃរបស់វាជាកន្លែងសម្រស់ធម្មជាតិ ទន្លេ Son ក៏មានតម្លៃវិទ្យាសាស្ត្រ តម្លៃជីវភាព និងតម្លៃវប្បធម៌ផងដែរ ដែលឈ្មោះទន្លេគឺជាអាថ៌កំបាំងអរូបីគួរឱ្យចាប់អារម្មណ៍ ដែលបានទាក់ទាញមនុស្សជាច្រើនដែលងប់ងល់នឹងការឌិកូដពីអតីតកាល និងបច្ចុប្បន្ន។

លោក Tran Hung

សៀវភៅ​ឯកសារ​យោង​:

- Phu Bien Tap Luc, Le Quy Don (បកប្រែដោយ Ngo Lap Chi), មហាវិទ្យាល័យវិទ្យាសាស្ត្រសង្គម, សាកលវិទ្យាល័យវិទ្យាសាស្រ្ត ហាណូយ , ឆ្នាំ 1959, កំណែអនឡាញ។

- Dai Nam Nhat Thong Chi, គ្រឹះស្ថានបោះពុម្ពការងារ ឆ្នាំ ២០១២។

- ភូមិសាស្ត្រ Dong Khanh, Ngo Duc Tho, Nguyen Van Nguyen, Philippe បកប្រែ និងកែសម្រួល, កំណែអនឡាញ។

- វចនានុក្រមចិន-វៀតណាម ដាវ ឌុយអាញ់ គ្រឹះស្ថានបោះពុម្ពវិទ្យាសាស្ត្រសង្គម ឆ្នាំ ២០០០។

- វប្បធម៌ សាសនា និងជំនឿវៀតណាមក្រោមទស្សនៈរបស់អ្នកប្រាជ្ញ L.Cadiere, Do Trinh Hue, Thuan Hoa Publishing House, ឆ្នាំ ២០០៦។

ប្រភព៖ https://www.baoquangbinh.vn/dat-va-nguoi-quang-binh/202407/cam-nhan-song-son-2219313/