Kỳ vọng xuất khẩu gạo 'đảo chiều' trong năm 2026

Áp lực từ thị trường truyền thống

Tại hội nghị kinh doanh xuất khẩu gạo diễn ra ngày 10/12 tại TP Hồ Chí Minh, Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) Nguyễn Anh Sơn nhận định, năm 2025 là một năm đầy thách thức đối với hạt gạo Việt Nam. Tình hình bất ổn địa chính trị, lạm phát dù giảm nhưng vẫn neo cao, cùng xu hướng thắt chặt tiền tệ tại các nền kinh tế lớn đã tác động tiêu cực đến nhu cầu tiêu dùng toàn cầu.

Số liệu thống kê sơ bộ 11 tháng đầu năm 2025 cho thấy, xuất khẩu gạo đạt hơn 7,53 triệu tấn, trị giá trên 3,85 tỷ USD. So với cùng kỳ năm 2024 – năm lập kỷ lục xuất khẩu, lượng gạo xuất khẩu giảm 10,9% và trị giá giảm sâu tới 27,4%. Giá xuất khẩu bình quân cũng điều chỉnh về mức 511,09 USD/tấn.

Hội nghị kinh doanh xuất khẩu gạo do Bộ Công Thương tổ chức ngày 12/10 tại TP Hồ Chí Minh.

Nguyên nhân chính của sự sụt giảm này đến từ việc các thị trường truyền thống giảm nhập khẩu đột ngột. Cụ thể, Indonesia giảm tới 96,38%, Malaysia giảm 32,5%. Tuy nhiên, điểm sáng là sự bùng nổ tại các thị trường mới và sự phục hồi của thị trường Trung Quốc. Lượng gạo xuất khẩu sang Ghana tăng 52,64%, Trung Quốc tăng 165,14%, Senegal tăng 73 lần và đặc biệt Bangladesh tăng gấp 238,48 lần.

Cơ cấu gạo xuất khẩu tiếp tục chuyển dịch tích cực khi nhóm gạo trắng chất lượng cao và gạo thơm chiếm tới 69% tổng lượng xuất khẩu, khẳng định định hướng nâng cao giá trị hạt gạo của Việt Nam.

Triển vọng năm 2026

Nhận định về triển vọng năm 2026, ông Trần Quốc Toản – Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu dự báo, thị trường sẽ có những tín hiệu khởi sắc dựa trên 4 yếu tố chính. Thứ nhất, sự trở lại của Philippines. Dự kiến quốc gia này sẽ nhập khẩu trở lại từ tháng 1/2026. Dù có thay đổi về thuế và quy định, đây vẫn là động lực lớn cho xuất khẩu gạo Việt Nam.

Ông Trần Quốc Toản – Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương).

Thứ 2, sự phục hồi của các thị trường truyền thống. Trung Quốc, Bangladesh và khu vực Châu Phi đang có dấu hiệu tăng cầu.

Thứ 3, tác động từ các Hiệp định thương mại (FTA). Các thỏa thuận thương mại gạo đang mở ra tín hiệu tích cực.

Thứ 4, gạo Việt Nam ngày càng khẳng định vị thế nhờ chất lượng được nâng cao.

Về phía nguồn cung, đại diện Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật cho biết, sản lượng lúa năm 2026 có thể đạt khoảng 43 triệu tấn. Dù diện tích gieo trồng giảm khoảng 0,2 triệu ha, ngành nông nghiệp đang tập trung khôi phục sản xuất sau thiên tai và bảo đảm vụ Đông Xuân 2025–2026 thắng lợi.

Để hiện thực hóa các mục tiêu năm 2026, các đại biểu thống nhất rằng ngành gạo cần thay đổi tư duy sản xuất và kinh doanh.

Ông Lê Thanh Tùng – Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội ngành hàng lúa gạo Việt Nam đề xuất cần coi lúa gạo là hàng hóa đặc biệt, vừa đảm bảo an ninh lương thực vừa xuất khẩu hiệu quả. Việc xây dựng các vùng nguyên liệu ổn định, truy xuất nguồn gốc và đặc biệt là sự tham gia của doanh nghiệp vào Đề án "Phát triển bền vững 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030".

Về khía cạnh thị trường, ông Ngô Chung Khanh – Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên chỉ ra hạn chế của doanh nghiệp Việt khi chưa tận dụng tốt ưu đãi từ các FTA và chưa chú trọng xây dựng thương hiệu riêng tại các thị trường lớn. Do vậy, cần có chiến lược bài bản, tăng cường kết nối dưới sự điều phối của cơ quan nhà nước.

Trong khi đó, đại diện Thương vụ Việt Nam tại Philippines đưa ra cảnh báo, mặc dù có thông tin Philippines nhập khẩu trở lại vào tháng 1/2026, các thương nhân cần thận trọng trong đàm phán hợp đồng, tìm hiểu kỹ đối tác và tập quán thanh toán để tránh rủi ro. Đồng thời, các Thương vụ tại Úc, Trung Quốc, EU... cũng lưu ý doanh nghiệp cần đáp ứng nghiêm ngặt các tiêu chuẩn mới về an toàn thực phẩm, phát triển bền vững và chống biến đổi khí hậu mà các nước nhập khẩu đang dựng lên.

Bộ Công Thương khẳng định sẽ tổng hợp các kiến nghị để báo cáo Thủ tướng Chính phủ, nhằm kịp thời tháo gỡ khó khăn, tận dụng thời cơ đưa xuất khẩu gạo tăng trưởng bền vững trong năm 2026.

Nguyệt Minh

Nguồn: https://doanhnghiepvn.vn/kinh-te/ky-vong-xuat-khau-gao-dao-chieu-trong-nam-2026/20251210092714315