Làng tăm hương rực rỡ sắc màu đón Tết

Những ngày cuối năm, khi gió mùa tràn về mang theo hơi lạnh đặc trưng của miền Bắc, cũng là lúc làng nghề hương truyền thống Quảng Phú Cầu (xã Ứng Thiên, Hà Nội) bước vào vụ Tết, mùa sản xuất nhộn nhịp và rực rỡ nhất trong năm. Những bó tăm nhuộm đỏ rực xòe tròn như những bông hoa khổng lồ được bày khắp sân, khắp ngõ, tạo nên một không gian đặc trưng chỉ nơi đây mới có.

Chộn rộn làng nghề trăm năm

Vào đầu thế kỉ XX, người dân Quảng Phú Cầu chủ yếu mưu sinh với nghề đan lát rổ rá, quạt, cót... Trong một lần, ông Lê Xuân Vịnh, thôn Phú Lương Thượng đi mua tre về chẻ nan gặp một vị thương lái đi mua tăm hương. Ông Lê Xuân Vịnh đã đặt vấn đề nhận chẻ tăm bán cho thương lái. Những mô hình chẻ tăm hương nhỏ lẻ từ thôn Phú Lương Thượng được mang sang thôn Phú Lương Hạ (quê vợ ông Lê Xuân Vịnh), rồi dần dần phát triển mạnh mẽ, lan rộng ra 6 thôn trong toàn xã với sự tham gia của hàng nghìn lao động trong và ngoài địa phương. Nghề làm tăm hương được cha truyền con nối, duy trì và phát triển đến ngày nay, trở thành nghề thu nhập chính của người dân và hỗ trợ giải quyết việc làm cho người lao động các xã lân cận.

Từ một cơ duyên của ông Lê Xuân Vịnh, trải qua bao thăng trầm của lịch sử, nghề sản xuất hương và tăm hương Quảng Phú Cầu ngày càng phát triển trở thành đặc trưng của làng nghề Hà Nội. Sản phẩm hương và tăm hương Quảng Phú Cầu có mặt khắp các tỉnh, thành và xuất khẩu ra các nước: Trung Quốc, Ấn Độ, Malaysia...

Những ngày cuối năm, người làm nghề tận dụng những khoảng trống để phơi tăm hương: Từ ngõ nhỏ, sân nhà đến sân đình… Những bó tăm hương nhiều màu sắc (đỏ, xanh, vàng), trong đó màu đỏ chiếm phần lớn, làm cho không gian làng quê thật ấn tượng. Khắp nơi phơi tăm hương là khắp nơi tràn ngập những gam màu rực rỡ. Trong mỗi mái nhà, mọi người đều say sưa, bận rộn với công việc. Người chẻ vầu, người nhuộm tăm hương, người phân loại, đóng gói sản phẩm…

Nghệ nhân làng nghề Nguyễn Thu Phương cho biết: “Hương không chỉ là vật phẩm dùng trong tín ngưỡng thờ cúng gia tiên, mà còn là biểu tượng của sự kết nối giữa con người với tổ tiên, giữa cái linh thiêng và đời sống thường nhật. Chính vì vậy, hương phải thơm dịu, cháy đều, không cay mắt và đặc biệt là mang lại sự trang nghiêm trong những ngày lễ, Tết”.

Để làm ra một que hương hoàn chỉnh, người thợ phải thực hiện nhiều công đoạn, từ chọn nguyên liệu, làm chân hương, nhuộm chân hương cho đến công đoạn xay bột thảo mộc rồi chuyển đến nơi xe bột để làm nên thành phẩm cuối cùng. Tất cả đều phải thật tỉ mỉ, đòi hỏi ở người thợ sự khéo léo, kiên trì. Nguyên liệu dùng làm bột hương là hỗn hợp bột quế, trấu và mùn cưa, nay còn sử dụng thêm cả trám, nụ trầm, bồ kết để đem lại những mùi hương mới lạ cho sản phẩm. Chân của hương Quảng Phú Cầu hầu như lấy từ vầu của các vùng Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh... Ở công đoạn xe hương, hương phải được phơi dưới ánh nắng để hương thơm tự nhiên chứ không sấy nếu không muốn hương mất đi mùi thơm đặc trưng”.

Hương ở Quảng Phú Cầu hướng tới sản phẩm sạch, bảo đảm an toàn, phù hợp tiêu chuẩn xuất khẩu và nhu cầu của người dân. Vì vậy, nhiều hộ đã chuyển sang sử dụng phẩm màu tự nhiên, bột hương từ thảo mộc, giảm tối đa hóa chất công nghiệp, từ đó giúp sản phẩm thân thiện hơn với môi trường.

Khách du lịch quốc tế thích thú với trải nghiệm tại làng nghề. (Ảnh: Linh Tâm)

Nhờ sáng tạo của giới trẻ, nhiều sản phẩm mới đã xuất hiện: hương vòng mini, hương cắm trang trí Tết, hương thơm cà phê, chanh sả, hương quê dịu, hương trầm thảo mộc… phù hợp với thị hiếu hiện đại nhưng vẫn giữ nguyên công thức truyền thống.

Trên góc sân mỗi gia đình, những bó tăm hương đỏ rực lên, tượng trưng cho nghi lễ Tết cổ truyền của người Việt. Đối với người dân nơi đây, làm hương vào mỗi vụ Tết không chỉ là công việc, mà còn là cách giữ gìn giá trị tâm linh, văn hóa cha ông để lại. Hiện nay, Hợp tác xã hương Quảng Phú Cầu có hơn 3.000 hộ tham gia sản xuất với nhiều sản phẩm OCOP đạt 3 sao: hương nén, hương nụ, hương vòng và 4 sao: nụ quế từ bi hương, nụ trám từ bi hương, nụ trầm từ bi hương, hương vòng. Ước tính vụ Tết năm 2026, tổng sản lượng hương Quảng Phú Cầu có thể đạt 160 - 180 triệu chân hương, tăng khoảng 20% so với năm trước.

Trải nghiệm “một ngày làm nghệ nhân hương”

Những năm gần đây, hình ảnh những bó hương đỏ rực phơi dưới nắng tại Quảng Phú Cầu đã trở thành biểu tượng du lịch độc đáo, xuất hiện trong nhiều bộ ảnh quốc tế. Năm 2019, những bức ảnh chụp tại làng hương từng lọt top Best Travel Photos của nhiều tạp chí nhiếp ảnh nước ngoài.

Nhờ thế, làng nghề bỗng trở thành điểm đến hấp dẫn. Mỗi năm Quảng Phú Cầu đón khoảng 50.000 - 70.000 lượt du khách, trong đó có hơn 35% là khách quốc tế, chủ yếu từ Hàn Quốc, Pháp, Anh, Mỹ và Nhật Bản. Riêng mùa cuối năm và cận Tết, lượng khách tăng gần gấp đôi.

Để đáp ứng nhu cầu tham quan, nhiều hộ dân đã sắp xếp không gian làm nghề, mở khu trải nghiệm như: Tự tay se hương, nhuộm chân hương, chụp ảnh cùng những bó hương xếp nghệ thuật, tìm hiểu lịch sử và tín ngưỡng dùng hương của người Việt. Người dân khi phơi tăm hương đã sắp xếp tăm hương thành những bức tranh khổng lồ với đường nét, màu sắc rõ ràng, tươi tắn như hình bông hoa, Quốc kỳ Việt Nam, bản đồ đất nước hình chữ S… tạo nên những phông nền hoàn hảo cho các bức ảnh đẹp. Điều đó đã tạo thêm sức hút lớn với du khách, với những người mê chụp ảnh về làng nghề. Và điều đó cũng tạo thêm sức sống mới cho làng nghề.

Ông Nguyễn Hữu Long, thành viên một gia đình làm hương ở làng phấn khởi chia sẻ: “Dù cuối năm, công việc bận rộn hơn rất nhiều, nhưng người dân nơi đây vẫn ưu tiên những khoảng không gian, thời gian để phục vụ du khách. Chúng tôi có hai nhân công để hỗ trợ, hướng dẫn du khách lựa chọn và chụp được những bức ảnh ưng ý. Họ cũng hỗ trợ du khách tránh để xô lệch những bó hương, bảo đảm có những trải nghiệm tốt nhất”. Điều bao trùm trong những câu chuyện mà người làm nghề ở Quảng Phú Cầu chia sẻ với du khách là sự tự hào về nghề, về những trăn trở để giữ nghề. Điều thú vị là người làm nghề ở Quảng Phú Cầu rất trân trọng nghề làm hương. Dù áp dụng nhiều máy móc và sản xuất thì họ vẫn luôn bảo đảm nguồn nguyên liệu. Đó là các loại nguyên liệu thảo mộc, được pha trộn với bí quyết riêng biệt, để làm ra những nén hương luôn thơm lâu, bền màu, đẹp mắt.

Nữ du khách người Pháp gốc Việt, cô Marine Lê cho hay: “Tôi chưa từng thấy nơi nào rực rỡ đến vậy. Màu đỏ của những bó hương khiến không gian tràn ngập năng lượng. Người dân cũng rất thân thiện, giải thích tỉ mỉ về quy trình làm hương. Tôi nghĩ đây là một điểm du lịch vô cùng độc đáo của Hà Nội”.

Khách du lịch check in ở điểm trưng bày tăm hương Quảng Phú Cầu. (Ảnh: Linh Tâm)

Theo định hướng phát triển làng nghề Hà Nội đến năm 2030, Sở Du lịch Hà Nội xác định Quảng Phú Cầu là một trong những điểm du lịch làng nghề trọng điểm của Thủ đô. Dù lượng khách đông, song làng nghề vẫn đối mặt với không ít thách thức: vấn đề rác thải, tiếng ồn từ máy chẻ tre, gian phơi hương chiếm lòng đường… Chính quyền địa phương đang triển khai kế hoạch tích hợp du lịch với bảo tồn làng nghề theo hướng bền vững.

Theo Sở Du lịch Hà Nội, UBND TP Hà Nội công nhận “Điểm du lịch làng nghề tăm hương Quảng Phú Cầu”. Đây là một bước tiến quan trọng, khẳng định tiềm năng và giá trị du lịch của làng nghề, tạo động lực thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương... Làng hương Quảng Phú Cầu sẽ được hỗ trợ quảng bá, xây dựng sản phẩm đặc trưng và kết nối với các tuyến du lịch phía Nam Hà Nội.

Quảng Phú Cầu đang nâng chất lượng điểm đón khách; Tổ chức “Ngày hội Làng hương Quảng Phú Cầu” vào tháng Chạp; Đào tạo người dân làm du lịch cộng đồng; Xây dựng tuyến tham quan “Một ngày làm nghệ nhân hương”. Nghề làm hương không chỉ mang lại nguồn thu nhập cho người dân, mà còn trở thành một phần không thể thiếu trong bức tranh văn hóa phong phú của Thủ đô Hà Nội. Nơi đây không chỉ giữ cái hồn của một vật phẩm mang ý nghĩa văn hóa tâm linh mà còn là một địa điểm du lịch đẹp mà du khách nên ghé thăm khi đến vùng quê Đồng bằng Bắc Bộ.

Làng nghề trăm năm, những người dân làng vốn quen với việc làm hương, giờ cũng đã thích ứng để trở thành những hướng dẫn viên du lịch. Với tấm lòng mộc mạc, chân chất, đón tiếp nồng hậu, người dân làng Quảng Phú Cầu đã giúp du khách không chỉ hiểu hơn về nghề làm hương mà còn thêm yêu vốn văn hóa truyền thống của người Việt.

Nguồn: https://baophapluat.vn/lang-tam-huong-ruc-ro-sac-mau-don-tet.html