Lịch sử phát triển game - từ bước đi đầu tiên đến ngành công nghiệp

Trò chơi giải trí (Game) xuất hiện, trở thành một ngành công nghiệp nội dung số

Đầu thập niên 1990: Game console và điện tử băng (NES/Famicom) bắt đầu xuất hiện dưới dạng hàng xách tay hoặc máy chơi ở tiệm “điện tử 4 nút”. Nhưng chỉ thật sự bùng nổ từ đầu những năm 2000 khi Internet và ADSL phổ biến.

Năm 2003, Việt Nam bắt đầu xuất hiện các game online đầu tiên, tiêu biểu như Võ Lâm Truyền Kỳ (2003), Audition (2006) – mở ra “kỷ nguyên game online Việt Nam”. Sau đó, từ năm 2004 – 2010 chính là thời kỳ Hoàng kim của game online PC, các nhà phát hành lớn như VTC, VNG, FPT Online, Net2E… phát triển mạnh mẽ, từ năm 2013 đến nay: Game mobile trở thành thị trường chủ lực; xuất hiện các nhà phát triển Việt nổi bật như VNG, Amanotes, Hiker Games, Topebox, Wolffun, VTC…

Game không chỉ là giải trí, mà là một ngành công nghiệp nếu được phát triển đúng hướng.

Ngành game Việt Nam đang bùng nổ, với doanh thu dự kiến đạt 1,66 tỷ USD năm 2025, tăng trưởng CAGR 9,77% và đứng top 5 Đông Nam Á. Dân số hơn 100 triệu người, tỷ lệ sử dụng Internet đạt 78,8% (khoảng 79,8 triệu người dùng), cùng hơn 106 triệu thuê bao smartphone tạo nền tảng vững chắc cho mobile game. Cùng với đó là những thuận lợi trong bối cảnh dân số trẻ, am hiểu công nghệ, nhu cầu giải trí cao; Nhân lực lập trình - đồ họa chất lượng với chi phí cạnh tranh; Chính phủ bắt đầu quan tâm và xem game là một phần của công nghiệp nội dung số.

Dù tăng trưởng mạnh, ngành game Việt vẫn đối mặt cạnh tranh khốc liệt: Vi phạm bản quyền phổ biến, làm giảm doanh thu và động lực sáng tạo.

Chất lượng và thị trường phân mảnh: Nhập khẩu game nước ngoài chiếm ưu thế, lợi nhuận nội địa thấp; người chơi dễ bỏ game nếu không hấp dẫn ngay từ đầu.

Cạnh tranh xuyên biên giới: Game quốc tế chất lượng cao tràn lan, kết hợp quy định nghiêm ngặt như kiểm duyệt nội dung và Nghị định 147/2024. Định kiến xã hội khiến game chưa được nhìn nhận đúng như một ngành công nghiệp văn hóa có giá trị.

Doanh nghiệp đã có những bước chuyển mình, sáng tạo, đổi mới và ứng dụng công nghệ mới trong ngành trò chơi điện tử.

Trước sự cạnh tranh mạnh và sự trỗi dậy của mobile, doanh nghiệp phải chuyển hướng từ game PC sang mobile game và eSports, đồng thời tái cấu trúc thành hệ sinh thái khép kín gồm phát hành, thanh toán, truyền thông và hạ tầng. Việc tham dự G-Star 2025 cho thấy định hướng mở rộng hợp tác và nâng vị thế quốc tế.

Doanh nghiệp cần phải đổi mới sáng tạo trong sản phẩm bằng việc tập trung phát triển nội dung chất lượng cao, mang bản sắc Việt, kết hợp Việt hóa sâu và đầu tư các sản phẩm mobile mới. Hệ thống giải eSports được nâng tầm, tạo sân chơi chuyên nghiệp và tăng nhận diện thương hiệu.

Doanh nghiệp đẩy mạnh ứng dụng AI, đồ họa 3D, mobile development, đồng thời tăng cường công nghệ bảo vệ bản quyền, đào tạo nhân lực công nghệ mới và thúc đẩy chuyển đổi số toàn diện.

Tình trạng Game lậu từng được VTV phản ánh.

Những thách thức phải đối mặt trong vấn đề vi phạm bản quyền nội dung số

Xâm phạm bản quyền vẫn là rào cản lớn nhất của ngành game Việt. Tình trạng clone game, hack/cheat, phát tán phần mềm lậu diễn ra phổ biến, gây thất thoát tới 30% doanh thu tiềm năng. Không chỉ game nước ngoài mà cả game Việt thành công cũng thường bị sao chép nhanh, đặc biệt từ thị trường Trung Quốc. Điều này làm giảm lợi nhuận, cản trở xuất khẩu và khiến các startup nản lòng đầu tư.

Ông Nguyễn Hùng Cương - Phó Giám đốc công ty VTC Intecom - Tổng Công ty VTC.

Theo chia sẻ của ông Nguyễn Hùng Cương - Phó Giám đốc công ty VTC Intecom - doanh nghiệp này liên tục đối mặt với tình trạng bị server lậu, sao chép nội dung, chiếm đoạt mã nguồn và các phiên bản game “na ná” nhằm né bản quyền. Công nghệ mới như AI và việc đặt server ở nước ngoài khiến vi phạm lan nhanh, khó kiểm soát. Trong khi đó, khung pháp lý hiện tại vẫn chậm hơn tốc độ phát triển công nghệ, tạo thêm áp lực tuân thủ cho doanh nghiệp chính thống.

"Nạn vi phạm khiến VTC mất doanh thu lớn khi người chơi chuyển sang server lậu miễn phí, trong khi chi phí vận hành, chống hack và marketing của server chính thức rất cao. Cạnh tranh cũng trở nên bất bình đẳng khi game xuyên biên giới không phải chịu thuế và bản quyền như VTC. Điều này làm giảm hiệu quả kinh doanh, cản trở đầu tư và ảnh hưởng đến động lực sáng tạo của đội ngũ" - ông Cương cho biết.

Do đó, các doanh nghiệp Game luôn tích cực phối hợp với các cơ quan quản lý và các đối tác để bảo vệ quyền lợi Nhà phát hành, cụ thể là các nền tảng như Apple, Google cùng với Cục Phát thanh, truyền hình và thông tin điện tử, Cục Bản quyền tác giả (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch)....

Định hướng phối hợp chặt chẽ với các cơ quan quản lý để xử lý vi phạm nhanh hơn, đồng thời kiến nghị bổ sung quy định cho sản phẩm AI và trách nhiệm của nền tảng số. Doanh nghiệp tập trung phát triển nội dung độc quyền, mang bản sắc Việt, tăng cường tổ chức eSports và hoàn thiện hệ sinh thái, đẩy mạnh đào tạo và hợp tác quốc tế để củng cố năng lực dài hạn cho ngành.

An An

Nguồn: https://vtcnews.vn/lich-su-phat-game-tu-buoc-di-dau-tien-den-nganh-cong-nghiep-ar992003.html