'Sac Then Viet Bac' - ມໍລະດົກທີ່ຕື່ນຕົວດ້ວຍປະສົບການ 'ໄມ້ທ່ອນ'

ກປ.ອອນໄລ - ຕອນບ່າຍວັນທີ 31 ສິງຫາ, ເວທີປາໄສ ແລະລາຍການສະແດງມໍລະດົກ “ຊາກແລ້ວຫວຽດບັກ” ໄດ້ໄຂຂຶ້ນຢູ່ຫໍພິພິທະພັນວັດທະນະທໍາບັນດາເຜົ່າຫວຽດນາມ, ໄດ້ນໍາເອົາປະສົບການດັ້ງເດີມທີ່ຫາຍາກຂອງຕອນນັ້ນ - ມໍລະດົກວັດທະນະທໍາພື້ນເມືອງທີ່ເປັນເອກະລັກສະເພາະຂອງຊົນເຜົ່າ ໄຕ, ງູ ແລະ ໄທ ຢູ່ເຂດພູດອຍພາກເຫນືອ, ເຊິ່ງໄດ້ຮັບການຮັບຮອງຈາກອົງການ UNESCO ເປັນຜູ້ຕາງຫນ້າດ້ານວັດທະນະທໍາທີ່ບໍ່ມີຕົວຕົນ.

Báo Thái Nguyên•01/09/2025

ງານມະໂຫລານຄັ້ງນີ້ ໂດຍຫໍພິພິທະພັນວັດທະນະທຳຊົນເຜົ່າຫວຽດນາມ ສົມທົບກັບວິທະຍາໄລວັດທະນະທຳ ແລະ ສິລະປະຫວຽດນາມ ແລະ ສະມາຄົມວິຈິດສິນ ຫວຽດນາມ ແລະ ສະໂມສອນ Tam Giao ໄດ້ສົມທົບກັບ 6 ສະໂມສອນຮ້ອງເພງ ແລະ ຄະນະຮ້ອງເພງພື້ນເມືອງທີ່ມາຈາກ 5 ແຂວງຄື: ກາວບັງ , ໄທງວຽນ, ຕວຽນກວາງ, ລ່ັງເຊີນ ແລະ ກວາງນິງ. ໂຄງການດັ່ງກ່າວໄດ້ສະແດງໃຫ້ເຫັນບັນດາບາດກ້າວໃໝ່ໃນການເດີນທາງປົກປັກຮັກສາ ແລະ ເຊີດຊູຄຸນຄ່າຂອງມໍລະດົກແລ້ວ.

Talkshow, ບ່ອນທີ່ຊ່າງຝີມືແລະຜູ້ຊ່ຽວຊານດ້ານວັດທະນະທໍາແບ່ງປັນການເດີນທາງຂອງພວກເຂົາເພື່ອຮັກສາມໍລະດົກຫຼັງຈາກນັ້ນໃຫ້ມີຊີວິດຢູ່.

Talkshow ແລະເລື່ອງທີ່ຈະຮັກສາໄຟໄຫມ້

ສ່ວນລາຍການສົນທະນາໄດ້ນໍາເອົາເລື່ອງລາວທີ່ແທ້ຈິງ ແລະອາລົມຈິດກ່ຽວກັບການເດີນທາງຂອງການຮັກສາໄຟຂອງນັກສິລະປະການ. ນີ້ແມ່ນໂອກາດທີ່ຫາຍາກເພື່ອໃຫ້ປະຊາຊົນເຂົ້າໃຈໄດ້ດີກວ່າເກົ່າຈາກນັ້ນ, ແມ່ນຮູບແບບພິທີສະແດງທີ່ເປັນເອກະລັກສະເພາະຂອງຊາວໄຕ, ງູ, ໄທ, ແລະ ຄວາມພະຍາຍາມຢ່າງງຽບໆເພື່ອຮັກສາມໍລະດົກນີ້ໃຫ້ຄົງຢູ່ໃນຍຸກສະໄໝໃໝ່.

ທີ່ຮູ້ຈັກໃນນາມ “ນາງໝໍຕຳແຍ” ຢູ່ປະເທດຝຣັ່ງ, ທ່ານດຣ ຮ່ວາງທິຮົ່ງຮ່າ ຢືນຢັນວ່າ: ຈາກນັ້ນຕ້ອງຄົງຕົວເດີມນັບແຕ່ພິທີກຳ, ເຄື່ອງດົນຕີ, ຊຸດອາພອນເຖິງການສະແດງ. ຕ້ອງຈັດຕັ້ງຂັ້ນຕອນໃຫ້ເໝາະສົມເພື່ອໃຫ້ປະຊາຊົນໄດ້ຮູ້ຕື່ມອີກ, ໂດຍສະເພາະແມ່ນສ້າງໂຄງການສາຍສົ່ງໃຫ້ແກ່ລຸ້ນໜຸ່ມຢ່າງເປັນລະບົບ.

ແບ່ງປັນທັດສະນະດຽວກັນ, ສິລະປິນປະຊາຊົນ ຮວ່າງທິບິກຮົ່ງ ( ໄທ ຫງວຽນ ) ສະແດງຄວາມປິຕິຊົມຊື່ນເມື່ອໄດ້ຮັບການເຊີດຊູຢ່າງກ້ວາງຂວາງ, ແຕ່ນາງກໍ່ມີແນວຄິດຫຼາຍຢ່າງວ່າ: “ເມື່ອນຳວັດຖຸບູຮານມາສູ່ສາທາລະນະຊົນ, ມີໜ້ອຍຄົນເຂົ້າໃຈແຫຼ່ງກຳເນີດ ແລະ ທຳມະຊາດຂອງມັນ, ພວກເຮົາຕ້ອງແຈ້ງ ແລະ ໂຄສະນາເພື່ອໃຫ້ປະຊາຊົນເຂົ້າໃຈໄດ້ດີກວ່າ”. ນາງຫວັງວ່າຈະມີນະໂຍບາຍສະຫນັບສະຫນູນຫຼາຍກວ່າເພື່ອໃຫ້ນັກສິລະປິນມີແຮງຈູງໃຈທີ່ຈະຕິດຕາມຫຼັງຈາກນັ້ນ.

ນັກສິລະປິນປະຊາຊົນ Trieu Thuy Tien ( Lang Son ) ເນັ້ນໜັກວ່າ: ນັ້ນແມ່ນ “ການເດີນທາງ” ແລະ ເປັນຂົວເຊື່ອມຕໍ່ຄວາມມຸ່ງມາດປາດຖະໜາຂອງປະຊາຊົນ. ນາງແນະນຳໃຫ້ຄົນຮຸ່ນໜຸ່ມເຂົ້າໃຈ ແລະ ເວົ້າພາສາແມ່, ພຽງແຕ່ເທົ່ານັ້ນເຂົາເຈົ້າຈຶ່ງສາມາດດູດຊຶມຄວາມງາມ ແລະ ຄຸນຄ່າດ້ານວັນນະຄະດີ ແລະ ສິລະປະທີ່ມີຢູ່ໃນຕອນນັ້ນ.

ນັກສິລະປິນດຳເນີນພິທີແຫ່ຂະບວນ“ເງິນກູ້” ໃນພິທີບູຊາຂອງຊາວເຜົ່າ ໄຕ ຢູ່ແຂວງ ໄທ ຫງວຽນ.

ຕາມທັດສະນະຂອງໄວໜຸ່ມ, ທ່ານ ແມັກວັນງອກ, ສະມາຊິກຂອງສະໂມສອນຮ້ອງເພງ Then, ແຂວງ ໄຕງວຽນ, ເຊິ່ງເຮັດວຽກຢູ່ຂະແໜງສາທາລະນະສຸກ ໄດ້ແບ່ງປັນວ່າ, ໃນນັ້ນມີຄວາມຮຽກຮ້ອງຕ້ອງການຢ່າງໃຫຍ່ຫຼວງໃຫ້ແກ່ລາວ, ເພາະວ່ານັ້ນເນື້ອເພງ ແລະ ພາສາຕິ້ງນຳມາເຊິ່ງຄວາມຮູ້ສຶກຜ່ອນຄາຍ. ລາວຍອມຮັບວ່າ ການຮຽນແລ້ວແມ່ນຫຍຸ້ງຍາກຍ້ອນການເຮັດວຽກ ແລະ ການຫາລ້ຽງຊີບ, ແຕ່ຢືນຢັນວ່າ: “ໄວໜຸ່ມຄືຂ້ອຍຫຼາຍຄົນກໍ່ມີຄວາມກະຕືລືລົ້ນຫຼາຍ, ພວກເຮົາຍັງໃຊ້ເວລາໃນທ້າຍອາທິດເພື່ອສຶກສາ ແລະ ອະນຸລັກຮັກສາມໍລະດົກ”. ນັກສິລະປະກອນໜຸ່ມ To Dinh Hieu (ກວາງນິງ) ກໍ່ເຫັນດີເປັນເອກະພາບ ແລະ ຖືວ່າ ບັນດາສະໂມສອນແມ່ນຕົວແບບທີ່ມີປະສິດທິຜົນທີ່ສຸດເພື່ອອະນຸລັກຮັກສາ.

ບັນດານັກສິລະປິນ ແລະ ນັກຊ່ຽວຊານດ້ານວັດທະນະທຳ ໄດ້ຮັບການເປັນກຽດທີ່ໄດ້ປະກອບສ່ວນຢ່າງຕັ້ງໜ້າເຂົ້າໃນໂຄງການ Sac Then Viet Bac.

ນັກສິລະປະກອນ ແລະ ນັກຊ່ຽວຊານດ້ານວັດທະນະທຳ ໄດ້ຮັບການເປັນກຽດທີ່ໄດ້ປະກອບສ່ວນຢ່າງຕັ້ງໜ້າເຂົ້າໃນໂຄງການ “Sac Then Viet Bac”.

ການປະຕິບັດ "ໄມ້ຕັນ" ແມ່ນກັບຄືນສູ່ຕົ້ນສະບັບ

ຈຸດພົ້ນເດັ່ນທີ່ພິເສດທີ່ສຸດຂອງລາຍການ “Sac Then Viet Bac” ແມ່ນການພັກຜ່ອນຢ່ອນອາລົມອັນຄົບຖ້ວນຂອງພິທີກຳພື້ນເມືອງແລ້ວຢູ່ເທິງເວທີ. ເປັນຄັ້ງທຳອິດ, ບັນດາຜູ້ຮັກແພງຊາວ ໄທ ຫງວຽນໄດ້ເຫັນແທ່ນບູຊາທີ່ໄດ້ຮັບການກໍ່ສ້າງຢ່າງລະມັດລະວັງ, ດ້ວຍພິທີບູຊາ, ທູບທຽນ, ເຄື່ອງນຸ່ງໃນພິທີດັ່ງກ່າວ.

ສິ່ງທີ່ເຮັດໃຫ້ຄວາມແຕກຕ່າງແມ່ນວ່າການປະຕິບັດທັງຫມົດແມ່ນເຮັດໃນຮູບແບບ "woodblock", ຊຶ່ງຫມາຍຄວາມວ່າບໍ່ມີໄມໂຄໂຟນຂະຫຍາຍສຽງ, ບໍ່ມີດົນຕີພື້ນຫລັງ, ບໍ່ມີຜົນກະທົບອັນລະອຽດ.
ທາງເລືອກທີ່ເບິ່ງຄືວ່າມີຄວາມສ່ຽງນີ້ນໍາເອົາປະສົບການທີ່ຫາຍາກແລະທີ່ແທ້ຈິງມາໃຫ້ຜູ້ຊົມ. ແຕ່ລະຄຳເວົ້າ, ການຟ້ອນ, ສຽງດົນຕີລ້ວນແຕ່ໄດ້ຮັບການຖ່າຍທອດໃນລັກສະນະດັ້ງເດີມ, ເຮັດໃຫ້ຜູ້ຊົມຮູ້ສຶກຄືວ່າໄດ້ຊຶມເຂົ້າໄປໃນສະຖານທີ່ທຳມະຊາດຂອງໝູ່ບ້ານຫວຽດບັກ.

ລາຍການຍັງໄດ້ກາຍເປັນ “ການເດີນທາງວັດທະນະທຳ” ທີ່ໜ້າຈັບອົກຈັບໃຈທີ່ພາໃຫ້ຜູ້ຊົມໄປທົ່ວບັນດາເຂດໃນຕອນນັ້ນຄື: ກາວບັງ, ໄທງວຽນ, ຕວຽນກວາງ, ລານເຊີນ, ກວາງນິງ.

ຄຽງຄູ່ກັບບັນດາບົດເພງໃນຕອນແລງທີ່ມີເນື້ອເພງໃໝ່, ເລື່ອງບູຮານຂອງຕອນນັ້ນຖືກຍົກອອກມາເທື່ອລະຢ່າງຄື: “ກວາໄຮ” (ຂ້າມທະເລ) ເຕັມໄປດ້ວຍຄວາມກ້າຫານຂອງຊາວເຜົ່ານົງ; “Luom coc bjooc” (ພິທີປູກດອກໄມ້) ເຕັມໄປດ້ວຍຄວາມຮັກແພງຂອງຊາວໄຕ; “ປູສະໜານ ປູ່ເລືອງ” (ຄ່າຕອບແທນເງິນເດືອນໃຫ້ຜູ້ເຖົ້າ) ສະແດງໃຫ້ເຫັນຄວາມເຄົາລົບນັບຖື; “ແທງຕຸ່ງ” (ຕ້ອນຮັບນາຍພົນ) ຂອງຊາວເຜົ່າ ຢ້າວ ສະແດງໃຫ້ເຫັນເຖິງລັກສະນະນິກາຍ shamanic ຂອງຕອນນັ້ນ, ບ່ອນທີ່ນັກສິລະປິນໄດ້ເຊີນເທວະດາລົງມາສູ່ໂລກ, ສະແດງໃຫ້ເຫັນເຖິງຄວາມເລິກລັບທາງດ້ານຈິດໃຈຂອງບູຮານນະການ...

ນັກສິລະປິນປະຊາຊົນ Nong Thi Lim (85 ປີ, Lang Son) ແມ່ນຫນຶ່ງໃນ “ຕົ້ນໄມ້ໃຫຍ່” ຂອງສິລະປະຂັບຮ້ອງ, ພິເສດແມ່ນວັດຖຸບູຮານໃນຕອນນັ້ນ.

ການເຊື່ອມຕໍ່ຄົນລຸ້ນເພື່ອຮັກສາການໄຫຼວຽນຂອງ

ເບື້ອງຫຼັງຄວາມສຳເລັດຂອງໂຄງການແມ່ນຄວາມມານະພະຍາຍາມຂອງບັນດານັກສິລະປະການຜູ້ເຖົ້າ - “ຕົ້ນໄມ້ເກົ່າ” ເຊັ່ນ: ສິລະປິນປະຊາຊົນ ໜອງທິລິມ (ອາຍຸ 85 ປີ), ນັກສິລະປິນປະຊາຊົນ ໄຕງວຽນທຽນ (ອາຍຸ 70 ກວ່າປີ)… ເຖິງວ່າອາຍຸແກ່ແລ້ວ, ດ້ວຍຄວາມກະຕືລືລົ້ນກໍ່ຕາມ, ແຕ່ເຂົາເຈົ້າຍັງສະໝັກໃຈເຂົ້າຮ່ວມ, ເຖິງແມ່ນຈະເບິ່ງແຍງຄ່າໃຊ້ຈ່າຍໃນການເດີນທາງຂອງຕົນເອງ ເພື່ອໃຫ້ຊາວ ໄຕນິງ ແລະ ດົນຕີປະສານສຽງໄດ້ຢ່າງເຕັມປ່ຽມ.

“Sac Then Viet Bac” ໄດ້ສິ້ນສຸດລົງ, ຜົນສຳເລັດຂອງໂຄງການແມ່ນເຄື່ອງໝາຍຢັ້ງຢືນການເຊື່ອມຕໍ່ລະຫວ່າງລຸ້ນຕ່າງໆ. ບັນດານັກສິລະປະກອນນັກຮົບເກົ່າໄດ້ສ້າງກຳລັງໃຈໃຫ້ແກ່ຊາວໜຸ່ມທີ່ມີຄວາມກະຕືລືລົ້ນຄື: ຊ່າງຝີມື ຫງວຽນຊວນບັກ, ອາຈານສອນຢູ່ມະຫາວິທະຍາໄລວັດທະນະທຳ ແລະ ສິລະປະຫວຽດນາມ ແລະ ບັນດາສະມາຊິກຄະນະຈັດຕັ້ງ.

ເຂົາເຈົ້າໄດ້ສ້າງເວທີທີ່ມີຄວາມໝາຍ ເພື່ອໃຫ້ມໍລະດົກສາມາດສືບພັນໄດ້ຢ່າງເຕັມທີ່ ດ້ວຍຄວາມປາຖະໜາອັນຍິ່ງໃຫຍ່ທີ່ສຸດ: ເພື່ອໃຫ້ຄົນລຸ້ນຫຼັງໄດ້ຮູ້ ແລະ ເຫັນວ່າມີຄົນລຸ້ນໜຶ່ງທີ່ອຸທິດຕົນໃຫ້ແກ່ມໍລະດົກນັ້ນ. ການເດີນທາງເພື່ອປົກປັກຮັກສາຈິດວິນຍານຂອງຕອນນັ້ນຍັງຍາວນານ, ແຕ່ດ້ວຍຄວາມກະຕືລືລົ້ນ, “ສາຍນ້ຳ” ວັດທະນະທຳທີ່ເຢັນສະບາຍຈະສືບຕໍ່ຄົງຕົວໃນຊີວິດຂອງຊາວຫວຽດນາມ.

ທີ່ມາ: https://baothainguyen.vn/van-hoa/202509/sac-then-viet-bac-danh-thuc-di-san-bang-trai-nghiem-moc-ban-657058e/