Thuế chồng thuế

Ngành công nghiệp khai khoáng đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế Việt Nam, không chỉ cung cấp nguyên liệu đầu vào thiết yếu cho nhiều ngành công nghiệp nền tảng như luyện kim, năng lượng, vật liệu xây dựng, mà còn là nguồn thu lớn cho ngân sách nhà nước.

Đó là thông tin ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký, Trưởng Ban Pháp chế Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho biết tại hội thảo chính sách tài chính cho ngành công nghiệp khoáng sản ngày 15/10.

Theo ông Đậu Anh Tuấn, trên thực tế, các doanh nghiệp trong lĩnh vực khai khoáng hiện đang phải thực hiện đồng thời hai nghĩa vụ tài chính lớn, đó là thuế tài nguyên theo Luật Thuế tài nguyên 2009 và tiền cấp quyền khai thác khoáng sản theo Luật Khoáng sản 2010, tiếp tục được kế thừa trong Luật Địa chất và Khoáng sản 2024. 

“Cả hai khoản thu này đều nhằm bảo đảm Nhà nước thu được phần giá trị từ tài sản công là tài nguyên khoáng sản. Tuy nhiên, việc cùng lúc áp dụng hai cơ chế tài chính đánh vào cùng một đối tượng đã và đang đặt ra những vấn đề thực tiễn, pháp lý và kinh tế đáng quan tâm”, Phó Tổng Thư ký VCCI nói.

Ong Dau Anh Tuan VCCI.jpg
Ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký, Trưởng Ban Pháp chế Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI). Ảnh: N.L

Ông cho biết, theo phản ánh từ cộng đồng doanh nghiệp, tổng mức nghĩa vụ tài chính hiện nay đang cao vượt trội so với thông lệ quốc tế, có thể chiếm tới 30-40% doanh thu. Trong khi đó, các quốc gia có ngành khai khoáng phát triển như Úc, Canada, Indonesia thường chỉ áp dụng một cơ chế royalty linh hoạt, kết hợp với thuế thu nhập doanh nghiệp, với tổng mức thu thấp hơn đáng kể. 

Chính sự chồng lấn về bản chất giữa thuế tài nguyên và tiền cấp quyền đang làm tăng chi phí, giảm sức cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam, đồng thời tạo ra những rủi ro pháp lý và làm méo mó các động lực đầu tư vào khai thác hiệu quả và chế biến sâu là định hướng xuyên suốt trong Nghị quyết 10-NQ/TW của Bộ Chính trị về chiến lược phát triển ngành khoáng sản đến năm 2030, tầm nhìn 2045.

Ông Nguyễn Văn Phụng, chuyên gia cao cấp về thuế và quản trị doanh nghiệp, nguyên Cục trưởng Cục Thuế doanh nghiệp lớn (Tổng cục Thuế, Bộ Tài chính) cho biết, doanh nghiệp khai thác khoáng sản hiện đang chịu 9 loại thuế. Trong đó, thuế thu nhập doanh nghiệp với doanh nghiệp khai thác khoáng sản rất cao, có thể tới 50%, trong khi các doanh nghiệp khác thường ở mức 25%.

Theo ông Phụng, về hình thức, cách tính, đối tượng, khoản tiền cấp quyền khai thác giống hệt thuế tài nguyên. Do đó, cùng một khoản thu nhưng doanh nghiệp phải thực hiện nghĩa vụ với 2 cơ quan chủ quản khác nhau. 2 khoản thu này là gấp đôi nghĩa vụ với doanh nghiệp khoáng sản.

“Hai khoản thu cấp quyền khai thác khoáng sản và thuế tài nguyên có cùng cơ sở tính, cách tính; chỉ khác về phương thức quản lý, cơ quan quản lý, thời gian, phân cấp… tạo cảm giác thu trùng lắp trên cùng một quyền lợi/nghĩa vụ”, ông Phụng nói.

Vị chuyên gia thuế cũng đánh giá, việc quản lý, thực hiện Luật Thuế tài nguyên rất phức tạp trong tính toán, xác định sản lượng tài nguyên tính thuế, giá tính thuế tài nguyên. Các nghĩa vụ tài chính không chỉ gây khó cho doanh nghiệp mà cho cả cơ quan quản lý.

Đề xuất gộp 2 nghĩa vụ tài chính

Bất cập lớn nhất nằm ở việc áp dụng đồng thời thuế tài nguyên và tiền cấp quyền khai thác khoáng sản, tạo ra tình trạng “thuế chồng thuế”. Ông Bùi Ngọc Tuấn, Phó Tổng Giám đốc Dịch vụ Tư vấn Thuế Deloitte Việt Nam cho hay, ngành khai khoáng Việt Nam đang gánh tổng nghĩa vụ thuế và phí lên tới khoảng 25% doanh thu, cao hơn nhiều so với mức trung bình 5-10% ở Úc, Mỹ hay Malaysia. Đặc biệt, thuế thu nhập doanh nghiệp lên tới 50% đối với khai thác vonfram và đất hiếm, cao gấp đôi mức tiêu chuẩn 20%.

Từ góc độ doanh nghiệp, ông Phan Chiến Thắng, Phó Tổng giám đốc Công ty Masan High-Tech Materials phản ánh, hiện nay, thủ tục cấp phép khai thác và chế biến khoáng sản, đặc biệt với các loại khoáng sản chiến lược vẫn còn kéo dài, phức tạp khiến doanh nghiệp gặp khó, nhiều khi mất cơ hội đầu tư và không tận dụng được thời điểm thị trường thuận lợi.

lanh dao Massan.jpg
ông Phan Chiến Thắng, Phó Tổng giám đốc Công ty Masan High-Tech Materials đề xuất gộp tiền cấp quyền và thuế tài nguyên. Ảnh: N.L

“Khi giấy phép đã cấp hết quota, doanh nghiệp muốn khai thác buộc phải xin phép lại, mà thời gian mất cả năm. Chính vì thế, chúng tôi kiến nghị cần đơn giản hóa thủ tục. Trong trường hợp cần đẩy nhanh dự án khai thác và chế biến khoáng sản, ban hành một nghị quyết hoặc cơ chế đặc thù cho phép doanh nghiệp có thể vừa triển khai đầu tư xây dựng, vừa song song hoàn thiện hồ sơ, nhằm rút ngắn thời gian và thúc đẩy hiệu quả đầu tư”, ông Thắng đề xuất.

Bên cạnh đó, theo ông Thắng, chính sách thay đổi so với thời điểm đầu tư cũng gây bất lợi cho doanh nghiệp. Chẳng hạn, trước thời điểm doanh nghiệp đầu tư (năm 2010), thuế tài nguyên thuế suất dưới 10%, nhưng sau khi đầu tư đi vào hoạt động, mức thuế này lại tăng lên từ 6-25%. Cùng với đó, tiền cấp quyền khai thác khoáng sản, phí bảo vệ môi trường quy định sau khi dự án đã đi vào hoạt động, khiến đảo lộn kế hoạch tài chính của doanh nghiệp.

Lãnh đạo Masan High-Tech Materials đề xuất gộp tiền cấp quyền và thuế tài nguyên, đồng thời xem xét mức thu để bảo đảm cạnh tranh khu vực, quốc tế. Theo ông, mức thuế suất nên được tham chiếu thông lệ quốc tế khoảng 3%-8% doanh thu tổng tất cả các loại thuế.

Bỏ thuế khoán từ 2026: Đề nghị đánh giá kỹ tác động đến hộ kinh doanhTừ 1/1/2026, hộ kinh doanh sẽ chuyển từ cơ chế khoán sang kê khai, đồng nghĩa với việc nghĩa vụ thuế sẽ thay đổi đáng kể. Cơ quan thẩm tra đề nghị cần đánh giá kỹ tác động để tránh tạo gánh nặng mới cho người nộp thuế.

Nguồn: https://vietnamnet.vn/nganh-khai-khoang-viet-nam-ganh-thue-phi-cao-hon-my-uc-doanh-nghiep-lo-lang-2453058.html