Pivotal BlackFly: eVTOL siêu nhẹ không cần bằng lái

Pivotal BlackFly là một trong những eVTOL siêu nhẹ hiếm hoi đã đi vào sản xuất hàng loạt và được phép bay giải trí theo quy định Part 103 của FAA tại Mỹ. Với trọng lượng dưới 115 kg, một chỗ ngồi và điều khiển bằng cần joystick tối giản, BlackFly không yêu cầu bằng lái máy bay hay chứng nhận y tế; tuy nhiên, hãng yêu cầu người mua hoàn tất khóa đào tạo trước khi tự bay. Sản phẩm đánh dấu cột mốc kỹ thuật quan trọng cho bay cá nhân, dù phạm vi sử dụng hiện bị giới hạn theo quy định.

Ra mắt thương mại từ năm 2023 dưới thương hiệu Pivotal (tiền thân là Opener), BlackFly đã ngừng sản xuất vào cuối năm 2024 để nhường chỗ cho thế hệ kế nhiệm mang tên Helix, có giá niêm yết khoảng 190.000 USD (tương đương 4,5 tỷ đồng).

Thiết kế thân nghiêng, cánh cố định và 8 cánh quạt

Trái với hình dung “xe bay” phổ biến, BlackFly là thiết kế cánh cố định với thân nghiêng, chuyển tiếp mượt từ cất cánh thẳng đứng sang bay tiến. Cụm 8 cánh quạt điện đảm nhiệm lực nâng và lực đẩy; khi chuyển sang bay tiến, cánh bắt đầu tạo lực nâng, giảm tải cho các cánh quạt thẳng đứng.

Máy bay không có bánh đáp. Thay vào đó, một kiềng cong đóng vai trò bệ cất/hạ cánh cho phép hoạt động trên cả mặt đất và mặt nước, tạo khả năng lưỡng cư cơ bản. Cách tiếp cận này giúp đơn giản hóa cấu trúc, đồng thời mở rộng địa hình khai thác trong khuôn khổ cho phép.

Buồng lái tối giản, học nhanh với joystick

BlackFly sử dụng một cần điều khiển duy nhất để quản lý hầu hết thao tác bay. Công tắc trên cần điều khiển đảm nhiệm cất cánh/hạ cánh; chuyển động ngang điều khiển tốc độ và góc nghiêng. Chỉ bằng một nút bấm, phi công có thể chuyển giữa hai chế độ: Hover (ổn định thẳng đứng, thao tác chính xác) và Cruise (nghiêng thân về phía trước để bay tiến).

Để hạ thấp ngưỡng làm quen cho người mới, Pivotal yêu cầu tất cả chủ sở hữu phải tham gia khóa đào tạo nội bộ. Tại cơ sở ở Palo Alto, học viên luyện tập trên mô phỏng thực tế ảo kết hợp ghế chuyển động mô phỏng cất/hạ cánh. Theo hãng, đa số người học có thể làm chủ thao tác cơ bản sau vài ngày; nhóm người dùng đã được chứng nhận trải dài từ thanh thiếu niên đến trên 80 tuổi.

Hiệu năng và trải nghiệm bay thực tế

Trung tâm của BlackFly là hệ thống điều hướng, dẫn đường và kiểm soát bay do phần mềm điều khiển. Máy tính trên máy bay liên tục tinh chỉnh tốc độ cánh quạt và góc cánh để giữ cân bằng, tự động bù gió và thao tác đột ngột, giúp giảm tải cho người lái. Chuyển tiếp từ Hover sang Cruise diễn ra mạch lạc khi thân nghiêng và cánh bắt đầu sinh lực nâng.

Ở mặt sử dụng, việc không có bánh đáp đòi hỏi bề mặt tiếp đất hoặc bãi nước phù hợp với kiềng cong. Bù lại, thiết kế này giảm các cơ cấu cơ khí phức tạp và hỗ trợ khai thác trong điều kiện địa hình linh hoạt hơn trong phạm vi cho phép.

An toàn và công nghệ hỗ trợ

BlackFly tích hợp các thuật toán an toàn nhằm ngăn ngừa tình huống vượt quá giới hạn khí động học có thể dẫn đến mất kiểm soát. Trong trường hợp khẩn cấp, máy bay được trang bị dù đạn triển khai từ thân để đưa cả máy bay và người lái xuống đất an toàn hơn.

Vì thuộc phân loại máy bay siêu nhẹ theo Part 103, BlackFly không yêu cầu bằng lái chính thức; song việc khai thác bị giới hạn: chỉ bay tại khu vực thưa dân cư, không bay trên thành phố hoặc đường cao tốc, và không bay ban đêm. Các ràng buộc này định vị BlackFly rõ ràng là phương tiện bay giải trí, chưa phải giải pháp di chuyển đô thị đại trà.

Giá và định vị: giải trí cá nhân, khác lối đi taxi bay

Pivotal chọn lộ trình tập trung vào phương tiện cá nhân có người điều khiển, nhưng tự động hóa phần lớn điều khiển khí động phức tạp. Đây là cách tiếp cận khác với nhiều startup eVTOL hướng đến taxi bay tự động hoàn toàn cho mục tiêu thương mại. Năm 2023, công ty đổi tên từ Opener sang Pivotal, và đến cuối 2024 dừng BlackFly để tập trung cho Helix – mẫu kế nhiệm cải tiến về cấu trúc và phần mềm, giá niêm yết khoảng 190.000 USD (tương đương 4,5 tỷ đồng).

Trong bối cảnh eVTOL còn là phân khúc ngách, BlackFly trở thành minh chứng rằng công nghệ điều khiển bay số có thể hạ thấp rào cản gia nhập cho người dùng cá nhân, song sự phổ cập còn phụ thuộc khung pháp lý và chấp nhận xã hội.

Bảng thông tin chính

Hạng mục	Thông tin
Phân loại	eVTOL siêu nhẹ (FAA Part 103)
Trọng lượng	Dưới 115 kg
Số chỗ	1 chỗ
Hệ thống nâng/đẩy	8 cánh quạt điện
Cấu hình khí động	Cánh cố định, thân nghiêng; chuyển Hover/Cruise
Điều khiển	Cần joystick một tay; nút chuyển chế độ
Hạ/cất cánh	Kiềng cong; hoạt động trên đất và mặt nước
Yêu cầu bằng lái	Không (theo Part 103); đào tạo bắt buộc từ Pivotal
Trang bị an toàn	Thuật toán bảo vệ bay; dù đạn khẩn cấp
Thời điểm sản xuất	Bắt đầu 2023; dừng cuối 2024
Mẫu kế nhiệm	Pivotal Helix, khoảng 190.000 USD (4,5 tỷ đồng)

Kết luận

Điểm mạnh

Không yêu cầu bằng lái máy bay theo Part 103; rào cản tiếp cận thấp (có đào tạo bắt buộc).
Điều khiển tối giản bằng joystick; chuyển chế độ Hover/Cruise trực quan.
Ổn định bay do phần mềm điều khiển; có dù đạn khẩn cấp.
Kiềng lưỡng cư cho phép hoạt động trên đất và nước trong khuôn khổ cho phép.
Là một trong những eVTOL siêu nhẹ được sản xuất hàng loạt.

Hạn chế

Chỉ được phép bay khu vực thưa dân cư, không bay đêm; không phù hợp di chuyển đô thị rộng rãi hiện nay.
Chỉ có một chỗ; thiên về mục đích giải trí.
Không có bánh đáp; cần điểm tiếp đất phù hợp với kiềng.
Đã ngừng sản xuất từ cuối 2024; nguồn cung chuyển sang Helix.

Nguồn tham khảo: TechSpot