กาลครั้งหนึ่งในหมู่บ้านของฉันมีชายคนหนึ่งชื่อ โฟเคา

ไม่มีใครรู้ว่าอาชีพตัดผมเกิดขึ้นมาตั้งแต่เมื่อใด แต่ในชนบทหลายแห่ง ไม่ว่าจะไปที่ไหน เมื่อถูกถามถึงอาชีพนี้ ผู้เฒ่าผู้แก่ทุกคนก็รู้ดี ในหมู่บ้านของฉัน ในอดีตก็มีชายคนหนึ่งชื่อคุณโพธิ์ เดินทางไปมาในหมู่บ้านทุกวัน และบางครั้งก็ตะโกนว่า "ใครอยากตัดผม... ผม... ผม... ผม... ผม?"

จริงๆ แล้ว คุณเฝอมีชื่อเฉพาะ แต่คงเป็นเพราะความรักใคร่ ชาวบ้านจึงมักเรียกเขาด้วยชื่อทั่วไปนี้ ซึ่งเป็นคำย่อของคำว่า เฝอ เฉา ส่วนคำว่า เฝอ สมัยที่ฉันเติบโตและเรียนรู้ ตามตำนานเล่าขานกันว่า นี่คือวิธีที่ผู้คนใช้เรียกช่างฝีมือ เช่น เฝอคอย (โรงสีข้าว) เฝอฮว่าน (คนถ่างหมู)...

ทรงผมทรงชาม

ฉันจำได้ว่าคุณโฟที่มักมาตัดผมในหมู่บ้านของฉันเป็นชายวัยกลางคน รูปร่างผอม ขี่จักรยานเก่าๆ มีกล่องไม้ด้านหลังใส่เครื่องมือตัดผมและเก้าอี้พับ

ชีวิตในชนบทเคยยากลำบากมาก สมัยที่เราเกิดรุ่น 5x และ 6x แต่ละหมู่บ้านและตำบลจะมีร้านตัดผมเพียงหนึ่งหรือสองร้าน และมักจะตั้งอยู่ใกล้กับตลาด ผู้ใหญ่ที่ต้องการตัดผมต้องใช้เวลารออยู่ที่นั่น ขณะที่การทำเกษตรกรรมมักยุ่งวุ่นวาย เด็กๆ อย่างเราอยู่ไกลจากตลาด การเดินทางไปร้านตัดผมจึงไม่ใช่เรื่องง่าย นอกจากนี้ การทำเกษตรกรรมและการทำสวนยังเป็นเรื่องยากที่จะหารายได้ ดังนั้นในบางครอบครัว เมื่อลูกๆ ผมยาว พ่อแม่หลายคนจึงใช้มีดพกโกนหนวดหรือใช้กรรไกรเพื่อประหยัดเงิน ตั้งแต่คุณโภเข้ามา การโกนหัวก็ค่อยๆ ลดลง เพราะช่างตัดผมเร่ร่อนต้องทำงานหนักเพื่อไปตามหมู่บ้านต่างๆ และค่าจ้างของเขาก็ค่อนข้างต่ำ ในบางกรณี หากผู้คนไม่มีเงิน เขาจะให้พวกเขาจ่ายเป็นเครดิต ในบางกรณี เมื่อถึงฤดูเก็บเกี่ยว ผู้คนจะจ่ายเขาเป็นข้าวสารแทนค่าจ้าง

ว่ากันว่าบ้านของคุณโฟอยู่ในเมือง ห่างจากหมู่บ้านของฉันประมาณสี่กิโลเมตร ปกติเขาจะปั่นจักรยานมาที่หมู่บ้านประมาณเที่ยงและเริ่มงานด้วยการเรียกช่างมาตัดผม บ้านไหนที่ต้องการตัดผมก็จะเชิญเขาเข้ามา บางครั้งเขาจะเลือกที่นั่งใต้ร่มเงาของต้นไม้ใหญ่ เปิดกล่องเครื่องมือ จัดเตรียม จากนั้นก็วางเก้าอี้และแขวนกระจกไว้บนต้นไม้ เพื่อให้ลูกค้าได้เห็นขั้นตอนการตัดผมด้วยตัวเอง หลังจากลูกค้านั่งลงบนเก้าอี้เรียบร้อยแล้ว คุณโฟจะหวีผมเบาๆ จากนั้นใช้ปัตตาเลี่ยนและกรรไกรเล็มผมให้เรียบร้อยตามที่ลูกค้าต้องการ คุณโฟตัดผมได้อย่างรวดเร็ว สวยงาม ประณีต และเก่งในการสร้างความพึงพอใจให้กับลูกค้า ดังนั้นทุกครั้งที่เขามาที่บ้านของฉัน ทุกคนจึงชอบ หลายครั้งที่ใต้ร่มเงาเย็นสบายของต้นไม้ ในบรรยากาศที่เงียบสงบของชนบท ผู้คนตัดผมไปพลางพูดคุยกันเรื่องต่างๆ ในหมู่บ้าน นอกหมู่บ้าน ท่ามกลางเสียงปัตตาเลี่ยนและเสียงกรรไกรตัด

สำหรับพวกเราเด็กๆ คุณโฟมักจะสนิทสนมกับผมเสมอ บางครั้งก็ชอบพูดเล่นและหยอกล้อ ทำให้ทุกคนชอบ ครั้งหนึ่งเขาเคยซื้อขนมไข่นกมาทั้งแพ็คในหลากสีสัน ทั้งเขียว แดง ม่วง เหลือง... แล้วแบ่งให้พวกเราคนละสองสามชิ้น และทุกคนก็ชอบกันมาก มีหลายครั้งที่เขาเห็นเด็กผมยาว แล้วพอเขาถาม เขาก็พบว่าพ่อแม่ไม่มีเงิน จึงเรียกพวกท่านมาตัดผมทันที เพื่อนของฉันชื่อ Lac ซึ่งอาศัยอยู่ในหมู่บ้าน Go เป็นตัวอย่าง ตอนนั้น Lac อายุสิบขวบ เป็นเด็กกำพร้า และครอบครัวมีพี่น้องหลายคนและประสบปัญหาทางการเงิน ดังนั้นเมื่อผมของเขายาวขึ้น Lac จึงขอให้ป้าใช้กรรไกรตัด ผมของเขาจึงยุ่งเหยิง บางเส้นสูง บางเส้นต่ำ หลังจากปิดเทอมฤดูร้อนเพื่อเตรียมตัวเปิดเทอม วันหนึ่ง เมื่อเห็นคุณโฟตัดผมให้พวกเรา Lac จึงเข้ามาหาฉันและขอให้ฉันพูดแทนเขาเพื่อที่เขาจะได้ตัดผมให้ เขาสัญญาว่าจะไปเก็บซากจักจั่นไปขายให้ร้านขายยาแผนโบราณ แล้วเก็บเงินไว้จ่าย ได้ยินดังนั้น คุณเฝอก็ตกลงทันที ไม่เพียงแต่ไม่รับเงินเท่านั้น แต่ยังตัดผมให้ลัคฟรีหลายครั้งหลังจากนั้นด้วย

คดีของแลมก็น่าจดจำไม่แพ้กัน บ่ายวันหนึ่ง ขณะที่เรากำลังเล่นลูกแก้วอยู่แถวๆ ที่คุณโพธิ์กำลังตัดผมอยู่ใต้ต้นไม้กลางหมู่บ้าน แลมก็เดินเข้ามาด้วยสีหน้าตื่นตระหนก พอเราถาม ปรากฏว่าแม่ของเขาให้เงินเขาไปตัดผม ระหว่างทางเขากลัวทำหาย เลยหยิบออกมานับซ้ำแล้วซ้ำเล่า พอไปถึง เงินก็หายไปในกระเป๋า เขาค้นหาแล้วค้นหาอีก แต่ก็ยังหาไม่เจอ กลัวพ่อแม่จะดุว่าตอนกลับถึงบ้าน ด้วยความสงสารเพื่อน เราเลยตามหาแลมต่อไป แต่ก็หาไม่เจอ แลมแทบจะร้องไห้ ได้ยินพวกเราเด็กๆ คุยกันซุบซิบกัน คุณโพธิ์ก็เลยรู้เรื่องนี้เข้า หลังจากฟังแลมเล่าเรื่องทั้งหมด คุณโพธิ์ก็บอกเขาทันทีว่า "โอเค โอเค นั่งบนเก้าอี้สิ เดี๋ยวฉันจะตัดผมให้! คราวหน้าถ้ามีเงินก็เก็บไว้ให้ปลอดภัย โอเคไหม"

ช่างตัดผมสมัยก่อน

คุณเฝอเชาอยู่ร่วมกับชาวบ้านมาเป็นเวลานาน จึงสนิทสนมกันราวกับชาวบ้าน เมื่อมีวาระครบรอบวันตาย งานเลี้ยงสังสรรค์ หรือโอกาสพิเศษใดๆ ก็ตามที่ผ่านไปมา ทุกคนต่างเชื้อเชิญ กาลเวลาผ่านไป ชีวิตทุกวันนี้ก็พัฒนาไปทุกด้าน ไม่เพียงแต่ในเมืองใหญ่เท่านั้น แต่ในชนบทก็มีร้านตัดผมหรูหราอลังการมากมาย แทบไม่เห็นช่างตัดผมเดินไปตัดผมตามร้านอีกต่อไป แต่ในความทรงจำของผู้สูงอายุ ภาพของเฝอเชาในอดีตที่เปี่ยมไปด้วยความคุ้นเคยนั้น มิได้เลือนหายไปง่ายๆ ภาพนั้นเปรียบเสมือนเส้นประในภาพสีสันสดใสของบ้านเกิดเมืองนอน ซึมซาบและหล่อเลี้ยงจิตวิญญาณของผู้คนหลายชั่วอายุคน

ไม่กี่วันก่อน ขณะสนทนากับโว เตรียว เซือง นักวิจัยนิทานพื้นบ้าน ผมได้ถามเขาเกี่ยวกับเรื่องราวเกี่ยวกับหมู่บ้านและชุมชนในนิญฮวาในอดีต รวมถึงอาชีพช่างตัดผมเร่ร่อน ปรากฏว่าสมัยหนุ่มๆ คุณเซืองและเพื่อนๆ รุ่นเดียวกันเคยพบกับคุณเฝอ เฉา ซึ่งมาฝึกตัดผมที่บ้านเกิดและให้ผมตัดผมให้ คุณเซืองดูสนใจเมื่อนึกถึงเรื่องราวนี้ เขายังเล่าให้ผมฟังถึงเรื่องราวในนิญฮวาในอดีตอีกด้วย ในบางพื้นที่ เวลาตัดผมเด็ก เฝอ เฉาบางคนจะเอาฝาชามปิดไว้ แล้วใช้กรรไกรตัดบริเวณรอบๆ เรียกว่า "การตัดผมแบบครอบชาม"...

หว่าง นัท เตวียน

ที่มา: https://baokhanhhoa.vn/van-hoa/nhung-vung-ky-uc/202407/ngay-xua-lang-toi-co-ong-pho-cao-dd54233/