พรุ่งนี้เช้าแม่จุดเตาแล้วหรือยังคะ (*)

QTO - มีบางเช้าที่ฉันตื่นขึ้นมาพร้อมกับเสียงฝนกระทบหลังคาสังกะสี เสียงลมหนาวพัดผ่านช่องประตู ทันใดนั้นคำถามที่คลุมเครือและน่าสะพรึงกลัวก็ผุดขึ้นมาในใจ “พรุ่งนี้เช้า แม่จุดเตาหรือยัง” คำถามนั้นเปรียบเสมือนควันบางๆ ที่ลอยเข้ามาในความฝัน อุ่นไอความทรงจำในอดีต ที่นั่น มีกลิ่นฟางชื้น เสียงฟืนที่กำลังลุกไหม้ และเงาของแม่ที่โน้มตัวอยู่เหนือกองไฟสีแดง

1. ครูของฉันสูญเสียคุณแม่ไปในวันที่อากาศหนาวเย็นช่วงปลายปี เด็กหญิงที่เคยเปี่ยมไปด้วยความสุขกลับกลายเป็นเด็กกำพร้าอย่างกะทันหัน ฉันรู้ว่าตลอดหลายปีที่ผ่านมา ความเจ็บปวดจากการสูญเสียคุณแม่ในตัวเธอไม่เคยบรรเทาลงแม้แต่วันเดียว เรื่องราวเกี่ยวกับคุณแม่ของเธอมักถูกเล่าโดยเธอด้วยน้ำเสียงที่อ่อนโยนดุจควันไฟยามเช้า แสงสว่างและสั่นไหว ราวกับต้องการระงับความเจ็บปวดที่กำลังจะเอ่อล้นที่หางตา เธอมักพูดถึงคุณแม่ เสียงของเธอทั้งสั่นไหวและอบอุ่น ฉันไม่เคยเห็นเธอร้องไห้ แต่ทุกครั้งที่เธอพูดถึงคุณแม่ ดวงตาของเธอเต็มไปด้วยน้ำตา สายตาของเธอมองไปไกลราวกับกำลังหวนคิดถึงความทรงจำที่มีควันในครัวและร่างอันเป็นที่รักของแม่ เสียงของเธอช้าๆ และขาดๆ หายๆ ราวกับกลัวว่าหากเธอพูดอีกคำหนึ่ง น้ำตาจะไหลออกมา

เธอเล่าว่า เช้าวันเก่าๆ ความทรงจำเกี่ยวกับแม่มักจะหวนกลับมาอย่างชัดเจนราวกับเพิ่งเกิดขึ้นเมื่อวานนี้ “นั่นคือตอนที่เสียงลมพัดฝนนอกหน้าต่าง กลิ่นควันครัวอุ่นๆ ลอยมาจากครัวหลังบ้าน เสียงฝีเท้าเร่งรีบของแม่ ตามมาด้วยเสียงถังและหม้อที่ถูกเข็น หยดน้ำจากหลังคากระเบื้องเก่าๆ ตกลงบนถังและหม้อ ติง ติง ติง ติง ติง เสียงหมูร้องครางเรียกร้องอาหาร เสียงเอี๊ยดอ๊าดของประตูโรงนาเปิดออก ขณะที่ไก่กำลังขยับกิ่งไม้... กลิ่นหอมเข้มข้นของโจ๊กมันสำปะหลังลอยขึ้นมา พร้อมกับกลิ่นฉุนฉุนของใบชะพลู เฉาอ้อยละกุน...”

ภาพประกอบ: HH

เช้าวันนั้นเสียงของเธอก็แหบพร่า เธอตั้งใจจะนอนต่ออีกสักหน่อย แต่ทันใดนั้นก็ตระหนักได้ว่าไม่มีกลิ่นควันจากห้องครัว ไม่มีเสียงฝีเท้าอีกต่อไป มีเพียงเสียงฝนที่ดังก้องอยู่ในความทรงจำและความว่างเปล่าอันแสนเจ็บปวด แม่ของเธอจากไปนานแล้ว แต่ความปรารถนาของเธอยังคงหลงเหลืออยู่ ทุกครั้งที่ฝนตก เธอจะมองออกไปนอกหน้าต่างอย่างเหม่อลอย “ฉันสงสัยว่าตรงนั้น... พรุ่งนี้เช้า แม่จะจุดเตาหรือยัง” “ตรงนั้น” เธอพูดออกมา ฟังดูเบาสบายแต่เศร้าสร้อยอย่างเจ็บปวด มันคือระยะทางที่ไม่อาจเอื้อมถึง มีเพียงความปรารถนาอันลึกซึ้ง

2. ในวัยเด็กของฉัน รุ่งอรุณไม่ได้เริ่มต้นจากเสียงไก่ขัน หากแต่เป็นเสียงฟืนกรอบแกรบในเตาไฟที่กำลังลุกโชน เช้าตรู่นั้น เมื่อความมืดยังคงปกคลุมห้องครัวเล็กๆ แม่ของฉันตื่นขึ้นมาและจุดเตาอย่างขะมักเขม้น เสียงแสงไฟดูเหมือนจะปลุกความสงบยามเช้า แสงริบหรี่ในมุมสีเทาของห้องครัวฉายแสงสีเหลืองจางๆ ลงบนผนังเก่าราวกับลมหายใจ แม่ก้มลงมองเตา มือที่แตกของเธอจุดฟืน เสียงกรอบแกรบดังก้องอยู่ในสายหมอกยามเช้าอันหนาวเหน็บ ทันใดนั้นห้องครัวเล็กๆ อันหนาวเหน็บก็อบอุ่นขึ้นด้วยควันสีเทา

แม่ของฉันมีแผงขายก๋วยเตี๋ยวเล็กๆ ขายอยู่ที่ตลาดหมู่บ้านทุกเช้า แผงขายก๋วยเตี๋ยวนั้นเลี้ยงดูฉันและพี่สาวน้องสาว และช่วยเหลือทุกคนในครอบครัวผ่านพ้นช่วงฤดูแล้งไปได้ กลิ่นควันสีเทาโชยมาจากครัว แผงขายก๋วยเตี๋ยวของแม่กระจายไปทั่วทุกมุมถนน ทั่วทุกหัวมุมของตลาด ทำให้มือและหลังของเธอด้านและงอตลอดหลายปีที่ผ่านมา ดังนั้น กลิ่นควันไม้ในวันนั้นจึงไม่เพียงแต่ติดอยู่บนเสื้อผ้าและผมของเธอเท่านั้น แต่ยังติดตรึงอยู่ในความทรงจำในวัยเด็กของฉันอีกด้วย ช่วงเวลาเหล่านั้นคือช่วงเวลาแห่งการต่อสู้ดิ้นรนและความยากลำบาก เช้าวันอันหนาวเหน็บที่แผดเผาผ่านผิวหนัง แม่ยังคงลุกขึ้นและแบกก๋วยเตี๋ยวไปตลาด ถนนในหมู่บ้านยังคงเปียกโชกไปด้วยอากาศยามค่ำคืน กิ่งก้านและใบไม้เหี่ยวเฉาเพราะความหนาวเหน็บ เสาค้ำไหล่ก็หนักอึ้ง ความร้อนแผ่กระจาย ผสมกับกลิ่นควันไม้ ก่อให้เกิดกลิ่นที่คุ้นเคยและน่าปวดใจ แม่ของฉันเดินผ่านไป ควันจากครัวยังคงติดอยู่บนเสื้อที่ซีดจางของเธอ

ตอนนั้นตลาดในชนบทยังไม่คึกคัก มีคนอยู่เพียงไม่กี่คน แม่ตั้งแผงขายของบนระเบียงเล็กๆ มือของเธอรีบตักบะหมี่อย่างรวดเร็ว ดวงตาของเธอเปียกชุ่มไปด้วยควัน ลมหนาว หรือความกังวลที่เธอไม่เคยพูดถึง สำหรับฉัน บะหมี่ถ้วยที่แม่ทำนั้นอร่อยที่สุดในโลก เพราะมันเต็มไปด้วยความหวานของความรัก เหงื่อ ความกังวลที่นอนไม่หลับ และแน่นอนว่า ผสมผสานกับกลิ่นควันจากครัว

3. เราเติบโตและออกจากครัวเล็กๆ ความกังวลเรื่องการหาเลี้ยงชีพไม่ได้น่ากลัวเหมือนสมัยก่อนอีกต่อไป แต่แม่ของฉันยังคงนิสัยตื่นนอนทุกเช้าเพื่อจุดเตา บางครั้งมันก็เป็นเพียงวิธีหนึ่งที่ทำให้เธอลืมความเหงาในวัยชรา ห้องครัวเล็กแต่สว่างไสวด้วยแสงไฟอันสงบ

ในเมืองใหญ่ บางครั้งในความฝัน ฉันเห็นตัวเองนั่งอยู่หน้าร้านก๋วยเตี๋ยวเก่าๆ ควันพวยพุ่งพล่าน แม่ยิ้มอย่างอ่อนโยน ดวงตาเปล่งประกายระยิบระยับท่ามกลางควันสีเทา ฉันตื่นขึ้นมา หัวใจเต้นแรงขึ้นมาทันที ฉันสงสัยว่าเวลานี้ กลับบ้าน แม่ตื่นมาจุดเตาแล้วหรือยัง ยังก้มหน้าก้มตาต้มน้ำซุปร้อนๆ อยู่ตอนเช้าตรู่? ทำงานอยู่ไกลบ้าน ทุกครั้งที่กลับบ้าน สิ่งแรกที่ทำคือก้าวเข้าไปในครัว นั่งมองเถ้าถ่านอย่างเงียบๆ มือลูบหินที่เคยค้ำหม้อไว้ ความทรงจำมากมายผุดขึ้นมา ราวกับควันจางๆ

ครูของฉันบอกฉันว่าเมื่อเวลาผ่านไป ควันจากครัวเก่าๆ จะค่อยๆ จางหายไปหลังกำแพงคอนกรีต เราต่างยุ่งอยู่กับงาน ตื่นขึ้นมาพร้อมกับเสียงโทรศัพท์ ทำอาหารด้วยเตาไฟฟ้าที่แวววาว ไม่มีควันแสบตา ไม่มีกลิ่นฟางชื้นๆ ติดเสื้อผ้าอีกต่อไป แต่ท่ามกลางความอุดมสมบูรณ์ เรากลับรู้สึกว่ามีบางสิ่งที่ขาดหายไป ทั้งอบอุ่นและเก่า มีบางวันที่เราเดินผ่านถนนที่พลุกพล่าน ทันใดนั้นก็หยุดอยู่ตรงหน้าควันที่ลอยขึ้นมาจากร้านอาหารริมทาง น้ำตาเอ่อคลอ เพราะในควันนั้น เราดูเหมือนจะจำร่างเล็กๆ ของแม่ได้ ไหล่ห่อ มือของเธอกำลังขยับอย่างรวดเร็วข้างเตาสีเทาที่เต็มไปด้วยควัน

ปรากฏว่าในชีวิตนับไม่ถ้วน ย่อมมีจุดเปลี่ยนและความแตกต่างนับไม่ถ้วน แต่เราก็ยังสามารถแบ่งปันความทรงจำเกี่ยวกับความยากจนในอดีตร่วมกันได้ ความทรงจำเหล่านั้นเปรียบเสมือนควันบางๆ ที่ยังคงแข็งแกร่งพอที่จะยึดเหนี่ยวสิ่งสวยงามไว้ท่ามกลางความวุ่นวายในชีวิตประจำวัน และแม้กาลเวลาจะผ่านไป ผู้คนก็ยังคงไม่อาจลืมไฟแรกในชีวิต นั่นคือไฟของแม่ และความทรงจำทั้งหมดเกี่ยวกับแม่สามารถเริ่มต้นได้ตั้งแต่เช้าตรู่ เตาไฟ ควันจางๆ ในหมอก ตลอดชีวิตของเรา ไม่ว่าจะไปที่ไหน เราก็ยังคงถูกหลอกหลอนด้วยความปรารถนาที่ว่า "เช้านี้ แม่จุดเตาไฟหรือยัง..."

ดิ่ว เฮือง

(*) ดัดแปลงจากบทกวี “ครัวไฟ” (บั้งเวียด)

ที่มา: https://baoquangtri.vn/van-hoa/tap-but/202511/som-mai-nay-me-nhom-bep-len-chua-c8c6b16/