ทำไมผู้สูงอายุจึงสำลักอาหารได้ง่าย และจะรับมืออย่างไร ?

การทำงานของกล้ามเนื้อบริเวณคอหอยลดลง การตอบสนองการกลืนลดลง การสูญเสียฟัน ฟันอ่อนแอ และความผิดปกติในการเคี้ยว เป็นสาเหตุที่ทำให้ผู้สูงอายุมีแนวโน้มที่จะสำลักอาหาร และตกอยู่ในอันตรายหากไม่ได้รับการรักษาอย่างทันท่วงที

บ่ายวันที่ 6 ตุลาคม โรงพยาบาลกลางโรคเขตร้อนประกาศว่าได้รักษา นาย NVS (อายุ 90 ปี อยู่ที่ ฮานอย ) ที่มีอาการหายใจติดขัดขณะรับประทานอาหารเย็นสำเร็จแล้ว

เนื่องจากบ้านของเขาอยู่ติดกับโรงพยาบาลและญาติๆ ของเขาเข้าช่วยเหลืออย่างรวดเร็วและนำเขาไปห้องฉุกเฉินได้ทันเวลา ทำให้ชายชรารายนี้รอดพ้นจากอาการวิกฤตได้

ก่อนหน้านี้ ประมาณ 19.30 น. ของวันที่ 4 ตุลาคม หลังจากกลืนข้าวคำสุดท้ายลงไป นายเอสก็มีอาการหน้าซีดและหยุดหายใจทันที ลูกหลานของเขาจึงรีบปฐมพยาบาลเบื้องต้นและนำตัวเขาส่งห้องฉุกเฉินโรงพยาบาลกลางโรคเขตร้อน

ผู้ป่วยเข้ารับการรักษาในโรงพยาบาลด้วยอาการโคม่าขั้นรุนแรง (คะแนนกลาสโกว์ 3) มีรีเฟล็กซ์แสงของรูม่านตาอ่อน ไม่มีชีพจรที่คอโรติดหรือต้นขา และความดันโลหิตที่วัดไม่ได้ แพทย์ทำ CPR ทันที โดยกดหน้าอก ฉีดอะดรีนาลีน และใส่ท่อช่วยหายใจ

ระหว่างการปฐมพยาบาลฉุกเฉินและการใส่ท่อช่วยหายใจ แพทย์ได้ค้นพบและนำสิ่งแปลกปลอมที่ปิดกั้นทางเดินหายใจออก นั่นคือเมล็ดข้าวจากอาหารมื้อเย็น หลังจากปฏิบัติการฉุกเฉินเป็นเวลา 20 นาที ชีพจรของผู้ป่วยก็กลับมาเป็นปกติ

ทำไมผู้สูงอายุจึงมักสำลักอาหารเวลาทานอาหาร?

อาการสำลักขณะรับประทานอาหารเป็นปัญหาที่พบบ่อยในผู้สูงอายุ แต่ไม่ใช่ทุกคนที่จะทราบสาเหตุของอาการสำลักในผู้สูงอายุ อันที่จริง อาการของผู้สูงอายุที่สำลักขณะรับประทานอาหารบ่อยๆ อาจเกิดจาก:

การทำงานของกล้ามเนื้อบริเวณคอลดลง ทำให้เกิดอาการ “อาหารติด” ในหลอดอาหาร ทำให้ผู้สูงอายุสำลักได้ โดยเฉพาะอาหารแข็งหรือแห้ง

รีเฟล็กซ์การกลืนบกพร่อง: การนำกระแสประสาทที่ช้าลงทำให้ความไวของรีเฟล็กซ์การกลืนลดลง ส่งผลให้เพิ่มความเสี่ยงต่อการสำลัก โดยเฉพาะอย่างยิ่ง

การสูญเสียฟัน ฟันอ่อนแอ การเคี้ยวอาหารผิดปกติ ภาวะนี้ทำให้ผู้สูงอายุไม่สามารถเคี้ยวอาหารได้อย่างทั่วถึง ทำให้เกิดการอุดตันในลำคอและหลอดอาหาร

น้ำลายไหลลดลง: น้ำลายช่วยหล่อลื่นอาหาร ทำให้กลืนง่ายขึ้น ปริมาณน้ำลายในผู้สูงอายุลดลงอย่างมาก ทำให้อาหารแห้งและกลืนยาก เพิ่มความเสี่ยงต่อการสำลัก

สัญญาณที่บ่งบอกว่าผู้สูงอายุกำลังสำลัก

อาการสำลักในผู้สูงอายุมีหลายระดับ ตั้งแต่ระดับเล็กน้อยไปจนถึงระดับรุนแรง อย่างไรก็ตาม อาการสำลักขณะรับประทานอาหารสามารถสังเกตได้ง่ายจากอาการภายนอก โดยเฉพาะอย่างยิ่ง:

รู้สึกกลืนลำบาก ติดคอ

หนึ่งในสัญญาณที่เห็นได้ชัดที่สุดของการสำลักคือความรู้สึกกลืนลำบาก ราวกับมีอาหารติดอยู่ในลำคอ ผู้สูงอายุมักรายงานว่ารู้สึก “ติด” หรือ “หนัก” ขณะกลืน ซึ่งเกิดขึ้นเมื่อกลืนอาหารไม่หมด หรือรู้สึกเหมือนอาหารไม่ลงคอ

ไอหรือถ่มน้ำลายอย่างต่อเนื่องขณะรับประทานอาหาร

เมื่อมีอาการสำลัก ผู้สูงอายุมักจะไอหรือถ่มน้ำลายเพื่อพยายามดันอาหารออกจากทางเดินหายใจ อย่างไรก็ตาม หากอาการนี้เกิดขึ้นบ่อยครั้งและไม่ดีขึ้น อาการสำลักอาจร้ายแรงมาก

รู้สึกหายใจไม่ทันหลังรับประทานอาหาร

สัญญาณที่ร้ายแรงของการสำลักคือหายใจลำบากหรือมีเสียงหวีดหลังรับประทานอาหาร เมื่ออาหารติดอยู่ในลำคอหรือหลอดอาหาร อาจทำให้อากาศไม่สามารถไหลเวียนได้ตามปกติ ส่งผลให้หายใจลำบาก

หยุดการรับประทานอาหารอัตโนมัติและไม่รับประทานอาหารต่อ

หากผู้สูงอายุหยุดรับประทานอาหารระหว่างมื้อบ่อยๆ เนื่องจากสำลักหรือรู้สึกไม่สบายขณะรับประทานอาหาร นั่นเป็นสัญญาณว่าพวกเขากำลังมีปัญหาในการกลืน พวกเขาอาจหยุดรับประทานอาหารเพราะกลัวสำลักหรือรู้สึกว่ากลืนอาหารได้ยาก

แนะนำเคล็ดลับรักษาอาการสำลักในผู้สูงอายุอย่างได้ผล

วิธีรับมือกับอาการสำลัก (ที่มา: Getty Images)

ผู้สูงอายุอาจมีเคล็ดลับที่เหมาะสมในการรักษาอาการสำลัก ขึ้นอยู่กับแต่ละกรณีและระดับความรุนแรงของอาการ ด้านล่างนี้คือวิธีการที่มีประสิทธิภาพและนำไปปฏิบัติได้ง่าย ซึ่งผู้อ่านสามารถนำไปปรับใช้ได้:

วิธีรักษาอาการสำลักในผู้สูงอายุหมดสติ

เมื่อผู้สูงอายุหมดสติเนื่องจากสำลัก สิ่งแรกที่คุณต้องทำคือโทรเรียกรถพยาบาลหรือส่งตัวไปโรง พยาบาล ที่ใกล้ที่สุด นอกจากนี้ คุณจำเป็นต้องรู้วิธีปฐมพยาบาลเบื้องต้น มีสองวิธีในการรักษาอาการสำลักในผู้สูงอายุที่หมดสติที่คุณสามารถทำได้:

วิธีที่ 1: วิธีจัดการกับผู้สูงอายุที่หมดสติและนอนตะแคง

เมื่อผู้สูงอายุสำลักและหมดสติ การรักษาต้องรวดเร็วและระมัดระวัง ขั้นแรกให้ผู้สูงอายุนอนตะแคงข้างหนึ่งเพื่อป้องกันไม่ให้อาหารติดอยู่ในหลอดลม จากนั้นใช้นิ้วกดลิ้นของผู้ป่วยเบาๆ เพื่อช่วยเปิดทางเดินหายใจ ขณะเดียวกัน ใช้มืออีกข้างตบหลังส่วนบนของผู้ป่วยประมาณ 5 ครั้งเพื่อดันสิ่งอุดตันออก

วิธีที่ 2: วิธี Heimlich ในกรณีผู้สูงอายุหมดสติ

หากผู้สูงอายุไอไม่ออกหรือหมดสติอย่างสมบูรณ์ คุณต้องใช้แรงมากขึ้น ให้นอนหงาย เอียงศีรษะไปด้านหลังเพื่อให้ทางเดินหายใจโล่ง ประสานมือเข้าด้วยกันแล้ววางลงบนหน้าท้อง ออกแรงกดเข้าด้านในและขึ้นด้านบนอย่างแรง 5 ครั้ง วิธีนี้จะช่วยดันเศษอาหารหรือสิ่งอุดตันออกจากทางเดินหายใจ

รักษาอาการสำลักเมื่อผู้สูงอายุยังมีสติอยู่

ในกรณีที่ผู้สูงอายุยังมีสติอยู่ สามารถใช้วิธีการดังต่อไปนี้:

วิธีที่ 1: กระตุ้นให้ไอและตบหลัง

เมื่อผู้สูงอายุสำลักและยังมีสติอยู่ วิธีแรกที่ง่ายและได้ผลคือกระตุ้นให้พวกเขาไอแรงๆ คุณสามารถช่วยได้โดยให้พวกเขานั่งตัวตรงและโน้มตัวไปข้างหน้าเล็กน้อย

ขณะเดียวกัน คุณควรตบหลังส่วนบนของลูกให้แน่นประมาณ 5 ครั้ง เพื่อสร้างแรงกดเพื่อช่วยดึงอาหารหรือสิ่งของที่ติดอยู่ออก วิธีนี้จะช่วยเปิดทางเดินหายใจและลดการอุดตันในลำคอ

วิธีที่ 2: ใช้ Heimlich maneuver อย่างเบามือ

หากการไอไม่ได้ผล คุณสามารถลองใช้วิธี Heimlich เพื่อช่วยขับสิ่งอุดตันออกได้ วางมือของคุณรอบช่องท้องของผู้ป่วยจากด้านหลัง จากนั้นบีบช่องท้องส่วนบนให้แน่นขึ้นด้านบน ใช้แรงกดเพื่อช่วยดันสิ่งอุดตันออกจากหลอดลม ทำซ้ำหลายๆ ครั้งจนกว่าอาหารหรือสิ่งของจะหลุดออก

วิธีรักษาอาการสำลักอาหารแข็งเหนียวหนืด

เมื่อผู้สูงอายุสำลักอาหารแข็ง เช่น บั๋นตรอย บั๋นข้าว บั๋นเดย์ ฯลฯ จะทำให้จับอาหารได้ยากขึ้นเนื่องจากความเหนียวและแน่นของอาหาร ในกรณีนี้ ให้ผู้สูงอายุนอนตะแคง แล้วใช้นิ้วหรือคีมคีบอาหารเบาๆ เพื่อดึงอาหารที่ติดอยู่ในลำคอ จุดประสงค์คือเพื่อสร้างช่องว่างในลำคอ ช่วยฟื้นฟูการทำงานของระบบทางเดินหายใจและทำให้ทางเดินหายใจโล่งขึ้นอย่างรวดเร็ว

ผู้สูงอายุจะเอาชนะอาการสำลักได้อย่างไร?

เพื่อลดความเสี่ยงในการสำลัก ผู้ดูแลสามารถใช้มาตรการป้องกันที่มีประสิทธิภาพหลายประการ:

ผู้สูงอายุควรรับประทานอาหารอ่อนที่กลืนง่าย เพื่อป้องกันการสำลัก (ที่มา: apeacefulwayhomecare)

รับประทานอาหารอ่อนๆ ที่กลืนง่าย: ข้าวต้ม ซุป หรืออาหารตุ๋น ถือเป็นทางเลือกที่ดี โดยเฉพาะอย่างยิ่งสำหรับผู้ที่มีฟันอ่อนแอ

แบ่งมื้ออาหารออกเป็นมื้อย่อยๆ: แทนที่จะให้อาหารมื้อใหญ่มื้อเดียวแก่ผู้สูงอายุ ให้แบ่งมื้ออาหารออกเป็นมื้อย่อยๆ ตลอดทั้งวัน ซึ่งจะช่วยลดภาระของระบบย่อยอาหารและป้องกันการสำลักขณะกลืน

ดื่มน้ำให้เพียงพอ: ผู้สูงอายุจำเป็นต้องดื่มน้ำให้เพียงพอในแต่ละวัน โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อรับประทานอาหาร เพื่อช่วยในการกลืนอาหาร ควรส่งเสริมให้ดื่มน้ำเป็นประจำ โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อรับประทานอาหารแห้งหรืออาหารแข็ง

สร้างนิสัยการกินที่เหมาะสม: ผู้สูงอายุควรรับประทานอาหารในท่าตั้งตรง ไม่นอนราบหรือก้มตัวขณะรับประทานอาหาร วิธีนี้จะช่วยป้องกันไม่ให้อาหารตกลงไปในทางเดินหายใจ ซึ่งจะช่วยลดความเสี่ยงในการสำลัก

(เวียดนาม+)

ที่มา: https://www.vietnamplus.vn/vi-sao-nguoi-cao-tuoi-khi-an-de-bi-mac-nghen-va-cach-xu-tri-post1068433.vnp