Thợ đào đồng loạt tắt máy: Cơn địa chấn định đoạt số phận bitcoin?

(Dân trí) - Lợi nhuận bốc hơi, hàng loạt cá mập đào coin bất ngờ tắt máy. Đằng sau sự im lặng là cuộc "đánh tráo" hạ tầng tỷ USD, mở ra một đế chế mới đe dọa sự tồn vong của mạng lưới bitcoin.

Vào một buổi chiều tháng 6/2024 tại vùng ngoại ô Corsicana, bang Texas (Mỹ), một cảnh tượng mang tính biểu tượng cho sự thay đổi của cả ngành công nghiệp tiền số đã diễn ra. Bên trong khu công nghiệp rộng mênh mông của Riot Platforms, những chiếc máy xúc màu vàng tươi vẫn đang miệt mài ngoạm đất, kiến tạo nên thứ từng được kỳ vọng là mỏ đào bitcoin lớn nhất thế giới. Nhưng chỉ hơn một năm sau, thực tế tại đây đã thay đổi hoàn toàn.

Thay vì trở thành "thánh địa" cho những dàn máy đào ASIC ồn ào chuyên giải mã thuật toán, 2/3 diện tích của cơ sở khổng lồ này đã được quy hoạch lại để phục vụ một "vị vua" mới, đó là trí tuệ nhân tạo (AI) và Điện toán hiệu năng cao (HPC).

Những dãy nhà mái trắng sáng loáng, dài hàng trăm mét tựa như nhà chứa máy bay, không còn là nơi trú ngụ độc quyền của đồng tiền số vua. Chúng đang trên đường chuyển mình thành những siêu nhà máy dữ liệu, phục vụ cho cơn khát năng lực tính toán của các tập đoàn công nghệ toàn cầu.

Câu chuyện tại Corsicana không phải là cá biệt. Trên khắp nước Mỹ, một kịch bản tương tự đang được viết lại tại hàng loạt cơ sở khai thác của các "đại gia" trong ngành. Trong vòng 18 tháng qua, ít nhất 8 công ty khai thác niêm yết hàng đầu, bao gồm những cái tên sừng sỏ như Bitfarms, Core Scientific, TeraWulf hay CleanSpark, đã công bố những kế hoạch táo bạo nhằm xoay trục toàn phần hoặc một phần sang lĩnh vực AI.

Sự chuyển dịch này phản ánh một thực tế trớ trêu nhưng đầy tính chiến lược: Chính những công ty đào bitcoin, những người từng chi hàng tỷ USD để xây dựng hạ tầng năng lượng khổng lồ và vô tình tạo ra nền móng cho cơn bùng nổ điện toán, giờ đây buộc phải tự "phẫu thuật" chính mình để thích nghi.

Meltem Demirors, một đối tác quản lý tại quỹ đầu tư mạo hiểm Crucible Capital, đã ví von quá trình này như việc ngành khai thác bitcoin đã "tạo ra bản thiết kế" cho trung tâm dữ liệu hiện đại. Các thợ đào nhận ra rằng, họ đang nắm trong tay thứ mà thế giới AI khao khát nhất: Những "vỏ nhà máy" có sẵn nguồn điện công suất lớn. Việc của họ lúc này chỉ đơn giản là dỡ bỏ dàn máy đào cũ kỹ và trải thảm đỏ mời các khách hàng mang GPU đến lấp đầy.

"Cơn bão hoàn hảo" và cuộc khủng hoảng lợi nhuận chưa từng có

Để hiểu tại sao các thợ đào lại quay lưng với bitcoin - nguồn sống từng giúp họ "hốt bạc" với biên lợi nhuận lên tới 90% trong giai đoạn 2021, cần phải nhìn vào bức tranh tài chính u ám mà họ đang đối mặt vào cuối năm nay. Ngành công nghiệp này đang hứng chịu một "cơn bão hoàn hảo" được tạo thành từ 3 luồng áp lực gồm sự kiện halving, độ khó khai thác tăng vọt và chi phí năng lượng leo thang.

Năm 2024 đánh dấu cột mốc phần thưởng khối bitcoin bị cắt giảm một nửa theo chu kỳ, xuống chỉ còn 3,125 bitcoin cho mỗi khối được giải mã. Cùng lúc đó, dù giá bitcoin dao động quanh mức 85.000 USD (giảm khoảng 30% so với đỉnh năm nay), mức giá này vẫn không đủ để bù đắp cho chi phí vận hành ngày càng đắt đỏ.

Sự cạnh tranh khốc liệt trên mạng lưới đã đẩy độ khó khai thác lên mức kỷ lục, đồng nghĩa với việc các thợ đào phải đốt nhiều điện hơn, vận hành nhiều máy móc hơn chỉ để tranh giành một miếng bánh ngày càng nhỏ.

Chỉ số "Hashprice" - được ví như nhịp tim của ngành khai thác, đo lường doanh thu mà thợ đào kiếm được trên mỗi đơn vị sức mạnh tính toán (Petahash) - đã sụp đổ xuống mức thấp nhất trong lịch sử. Dữ liệu ghi nhận vào cuối tháng 11 cho thấy Hashprice đã rơi xuống dưới mốc 35 USD/PH/s.

Đây là một con số biết nói, báo hiệu rằng biên lợi nhuận của thợ đào gần như đã bốc hơi hoàn toàn. Charles Chong, một chuyên gia chiến lược trong ngành, đã phải thốt lên rằng kinh tế của việc đào bitcoin hiện tại "rất tệ", đến mức nếu đầu tư một giàn máy mới vào hôm nay, khả năng thu hồi vốn là một dấu hỏi lớn.

Áp lực tài chính khủng khiếp này đã buộc các thợ đào phải có những hành động sinh tồn quyết liệt. Dữ liệu on-chain cho thấy một làn sóng bán tháo tài sản dự trữ, với khoảng 30.000 bitcoin bị các thợ đào đẩy ra thị trường chỉ trong vòng 48 giờ. Những cỗ máy "in tiền" ngày nào giờ đây trở thành gánh nặng, và việc tắt máy hoặc chuyển đổi công năng trở thành lựa chọn duy nhất để không bị đào thải.

Thợ đào bitcoin đang phải đối mặt với một trong những giai đoạn siết chặt kinh tế khắc nghiệt nhất trong lịch sử ngành (Minh họa: Token Metrics).

AI: Chiếc phao cứu sinh hay "mỏ vàng" mới?

Trong bối cảnh lợi nhuận từ bitcoin teo tóp, lĩnh vực AI hiện lên như một miền đất hứa với những con số lợi nhuận gây choáng ngợp. Nếu như đào bitcoin là một cuộc chơi may rủi phụ thuộc vào biến động giá cả thất thường, thì thị trường AI lại mang đến sự ổn định và biên lợi nhuận cao hơn gấp nhiều lần.

Các tính toán kinh tế chỉ ra một sự chênh lệch "một trời một vực": Doanh thu từ các tác vụ AI và điện toán hiệu năng cao (HPC) có thể cao gấp từ 2 đến 5 lần, thậm chí trong một số trường hợp lên tới 25 lần trên mỗi kilowatt-giờ điện so với việc dùng năng lượng đó để đào bitcoin.

Ben Gagnon, CEO của Bitfarms, đã thẳng thắn thừa nhận rằng dù đào bitcoin vẫn có thể có lãi, nhưng giá trị mà HPC tạo ra trên mỗi đơn vị năng lượng là vượt trội và ổn định trong nhiều năm. Điều này khiến các công ty không thể tìm ra lý do chính đáng để tiếp tục đổ tiền vào các mỏ đào truyền thống.

Chỉ trong vài tháng qua, thị trường đã chứng kiến cơn mưa hợp đồng trị giá hơn 43 tỷ USD được ký kết giữa các công ty đào bitcoin và các gã khổng lồ công nghệ. Điển hình như Core Scientific, đơn vị đã ký hợp đồng trị giá 3,5 tỷ USD để vận hành trung tâm dữ liệu AI, hay Bitfarms với tuyên bố chuyển hướng mạnh mẽ sang HPC vào năm 2027. Thị trường chứng khoán cũng ngay lập tức phản ứng tích cực, thưởng lớn cho những doanh nghiệp nhanh nhạy trong việc "thay áo" này.

Có thể nói, các thợ đào bitcoin đang thực hiện công việc cải tạo địa hình cho kỷ nguyên AI. Họ đã dành nhiều năm để xây dựng các cơ sở hạ tầng điện năng quy mô lớn, hệ thống làm mát công nghiệp và mạng lưới vận hành tại những khu vực có giá điện rẻ. Giờ đây, những tài sản đó trở thành lợi thế cạnh tranh tuyệt đối. Thay vì phải mất nhiều năm để xây dựng một trung tâm dữ liệu từ con số không, các công ty AI chỉ cần chưa đầy một năm để tiếp quản và chuyển đổi các mỏ đào có sẵn.

Nicholas Gregory, một chuyên gia trong ngành, nhận định rằng bitcoin đã hoàn thành sứ mệnh lịch sử là mở đường, chuẩn bị sẵn mặt bằng cho sự bùng nổ của các trung tâm dữ liệu AI.

Những kẻ "tử vì đạo" và rào cản của cuộc chuyển mình

Tuy nhiên, bức tranh chuyển dịch sang AI không hoàn toàn là màu hồng. Fred Thiel, CEO của MARA Holdings, từng tỏ ra hoài nghi về sự dễ dàng của quá trình này. Ông ví von rằng trung tâm dữ liệu đào bitcoin là loại hình "đơn giản nhất", trong khi nhu cầu của các hệ thống AI lại phức tạp hơn rất nhiều.

Khác với các máy đào bitcoin có thể bật tắt linh hoạt để hỗ trợ lưới điện, các mô hình huấn luyện AI đòi hỏi thời gian hoạt động gần như tuyệt đối (99,999%), yêu cầu hệ thống điện dự phòng và làm mát khắt khe hơn hẳn.

Chi phí đầu tư ban đầu (CAPEX) cho hạ tầng AI cũng là một rào cản khổng lồ. Trong khi một trang trại đào bitcoin có thể được xây dựng với chi phí khoảng 300.000-800.000 USD cho mỗi megawatt, thì hạ tầng cho AI đòi hỏi số vốn lớn hơn nhiều lần để trang bị các hệ thống làm mát bằng chất lỏng tiên tiến và các cụm GPU đắt đỏ. Chính vì vậy, không phải thợ đào nào cũng đủ tiềm lực tài chính và kỹ thuật để tham gia cuộc đua này.

Giữa làn sóng di cư sang AI, vẫn còn đó những "kẻ ngoan cố" bám trụ với mô hình đào bitcoin thuần túy, tiêu biểu là American Bitcoin - một doanh nghiệp do Eric Trump sáng lập. Chiến lược của họ là tối ưu hóa chi phí đến mức cực đoan.

Bằng cách sở hữu dàn máy nhưng không sở hữu trung tâm dữ liệu, và tận dụng các nguồn điện ưu đãi, họ tuyên bố có thể khai thác mỗi bitcoin với chi phí chỉ khoảng 50.000 USD. Đối với nhóm này, hiệu quả vận hành chính là "tiền tệ", và họ tin rằng sự rút lui của các đối thủ khác sẽ để lại miếng bánh thị phần lớn hơn cho những người ở lại.

Đối với thợ đào bitcoin, việc “xoay trục” sang AI vừa là chiến lược sinh tồn, vừa là cơ hội mới (Minh họa: CryptoSlate).

Câu hỏi lớn nhất được đặt ra lúc này là: Nếu tất cả cá mập đều chuyển sang làm AI, ai sẽ bảo vệ mạng lưới bitcoin? Các chuyên gia cảnh báo rằng sự sụt giảm năng lực khai thác quy mô công nghiệp có thể gây ra những hệ lụy dài hạn cho an ninh mạng lưới. Nguy cơ về các cuộc "tấn công 51%" (khi một thế lực nắm giữ phần lớn sức mạnh tính toán để thao túng giao dịch) dù hiện tại còn xa vời vì chi phí đắt đỏ, nhưng về lý thuyết sẽ tăng lên khi Hashrate suy giảm.

Một kịch bản khả dĩ đang được vẽ ra là hoạt động đào bitcoin sẽ bị đẩy về những "vùng trũng" năng lượng trên thế giới. Các thợ đào sẽ phải di cư đến những nơi có nguồn điện rẻ nhất và dư thừa nhất toàn cầu, như Paraguay hay Bhutan. Thậm chí, một số quan điểm cho rằng việc khai thác bitcoin sẽ dần chuyển từ hoạt động kinh doanh tư nhân sang trở thành "đặc quyền" của các quốc gia.

Những nước đã tích lũy kho dự trữ bitcoin lớn như Bhutan, El Salvador hay thậm chí là Mỹ sẽ không thể chấp nhận rủi ro mạng lưới bị tấn công. Khi đó, việc đào bitcoin sẽ không còn đơn thuần là bài toán lỗ lãi của doanh nghiệp, mà trở thành vấn đề an ninh quốc gia. "Có khi người ta sẽ đào bitcoin ngay cả khi lỗ", Meltem Demirors nhận định, bởi lẽ việc duy trì mạng lưới lúc này đồng nghĩa với việc bảo vệ tài sản quốc gia.

Cuộc "di cư" vĩ đại từ bitcoin sang AI không chỉ là câu chuyện về tìm kiếm lợi nhuận, mà nó đang tái định hình lại cả hai ngành công nghiệp mũi nhọn của thế kỷ 21. Những mỏ đào bitcoin từng bị coi là "kẻ tội đồ" ngốn điện, nay lại trở thành những viên gạch nền móng không thể thiếu cho sự trỗi dậy của trí tuệ nhân tạo.

Và ở chiều ngược lại, bitcoin có lẽ đang bước vào một giai đoạn trưởng thành mới, khắc nghiệt hơn, nơi chỉ những kẻ mạnh nhất, hoặc những quốc gia hùng mạnh nhất, mới có quyền nắm giữ chiếc cuốc đào vàng kỹ thuật số.

Nguồn: https://dantri.com.vn/kinh-doanh/tho-dao-dong-loat-tat-may-con-dia-chan-dinh-doat-so-phan-bitcoin-20251209210916484.htm