VinFast dẫn đầu xe điện ASEAN khi xe xăng chững lại

Doanh số xe điện ASEAN tăng nhanh trong khi xe xăng chững lại, nhưng tốc độ điện hóa khác nhau giữa các thị trường. Nổi bật là Việt Nam, nơi VinFast dẫn đầu với 110.362 xe điện bán ra tính đến tháng 9, theo dữ liệu PwC tổng hợp, vượt hơn 70.000 xe điện của BYD. Phần lớn lượng bán của VinFast (94%) diễn ra tại Việt Nam; trong quý 3, các bên liên quan mua 26% số xe, theo báo cáo tài chính của VinFast.

Việt Nam tăng tốc bất ngờ, thị trường khu vực phân hóa

“Tăng trưởng của Việt Nam chắc chắn là một bất ngờ lớn”, Akshay Prasad, giám đốc công ty tư vấn Arthur D. Little, chia sẻ với Nikkei Asia. Tổng doanh số ô tô tại Việt Nam (xe thương mại và du lịch, cả điện và xăng) tăng 18% trong giai đoạn tháng 1–9 so với cùng kỳ năm 2024; doanh số xe điện tăng 84%, theo PwC.

Trên phạm vi ASEAN, PwC cho biết doanh số xe điện trong ba quý đầu năm tăng 62% so với cùng kỳ, nhưng mức độ thâm nhập không đồng đều. Malaysia và Philippines đứng sau trong nhóm sáu nền kinh tế lớn của khối. Theo dữ liệu chính phủ, đến tháng 10, xe điện chiếm 4,5% đăng ký mới ở Malaysia, trong khi mức trung bình khu vực đạt 17% theo PwC.

Hạ tầng sạc: lợi thế địa phương và rủi ro tập trung

Thiếu đồng bộ hạ tầng sạc là nút thắt ở nhiều nơi. Theo Hiệp hội Xe điện Thái Lan, quốc gia này dẫn đầu với 21 công ty vận hành hơn 4.000 điểm sạc công cộng. Việt Nam được PwC đánh giá cao trong chỉ số sẵn sàng cho xe điện ASEAN và đã vượt mục tiêu năm nay, theo Yossapong Laoonual từ Đại học Công nghệ Thonburi.

Ở chiều ngược lại, Việt Nam là thị trường duy nhất có một đơn vị vận hành chủ đạo: V-Green (công ty con của VinFast) quản lý khoảng 3.000 trạm sạc. Mức độ tập trung này gây lo ngại về nguy cơ độc quyền, có thể kìm hãm mở rộng thị trường. Tại Mỹ, mạng lưới của Tesla chỉ mở rộng phạm vi tiếp cận rộng rãi hơn sau khi Nhà Trắng yêu cầu mở một số trạm “để mở rộng quyền tự do di chuyển cho tất cả xe điện”. “Đó là sự vào cuộc của chính phủ”, Yossapong nói, đồng thời đề xuất tuân thủ chuẩn kỹ thuật quốc tế để mạng lưới có thể truy cập toàn cầu.

Một góc nhìn khác, theo Mohammad Mudasser, giám đốc giao dịch PwC Việt Nam: người dùng chủ yếu sạc ở nhà hoặc nơi làm việc, nên thiếu trạm công cộng không phải rào cản quyết định. “Sự tiện lợi là chìa khóa của tương lai”, ông nói.

Chuỗi cung ứng phân mảnh và bài toán “một trung tâm ASEAN”

Về sản xuất, chuỗi cung ứng phân mảnh là điểm yếu khi ASEAN muốn mở rộng nội địa hóa. “Nếu mỗi thị trường vẫn cô lập, một số công ty sẽ phải rút lui hoặc ngừng hoạt động”, Akshay Prasad nhận định. Patrick Ziechmann (PwC) cho rằng ASEAN nên vận hành như một trung tâm ô tô duy nhất, dù hiện các rào cản thương mại nội khối thấp. Theo ông, các nước đều muốn tạo việc làm địa phương và nhận chuyển giao công nghệ, nên xu hướng “đóng” vẫn còn.

Yossapong đề xuất phân vai theo lợi thế: Indonesia (nickel) cho pin, Thái Lan cho linh kiện cơ khí, Malaysia tận dụng chuỗi cung ứng điện tử. “ASEAN có thể hợp tác với nhau”, ông nói.

Trung Quốc gia tăng ảnh hưởng; liên doanh với doanh nghiệp Việt

Trong khi VinFast áp đảo ở Việt Nam, các thương hiệu Trung Quốc chiếm ưu thế tại nhiều thị trường ASEAN khác. Một số hãng đang liên kết với đối tác Việt Nam: Chery (An Huy) hợp tác Geleximco; Wuling (Quảng Tây) bắt tay TMT Motors. Mohammad Mudasser dự báo khoảng 5 năm nữa, thị trường sẽ bớt tập trung khi thêm hãng Trung Quốc tham gia.

Tại Thái Lan, nơi từng được mệnh danh “Detroit của châu Á”, các thương hiệu Trung Quốc mở rộng nhanh đặt ra bài toán năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp nội. “Nhiều doanh nghiệp Trung Quốc chưa hợp tác với công ty Thái”, Yossapong nói, khuyến nghị doanh nghiệp nội tăng năng lực R&D.

Diễn biến theo thị trường: Malaysia, Indonesia, Thái Lan

PwC cho biết thị trường ô tô ASEAN giảm 1,5% trong ba quý đầu năm, phần lớn do xe xăng giảm. Malaysia dù vượt Indonesia về quy mô trong quý II nhưng tỷ lệ EV còn thấp; đến tháng 10, EV chiếm 4,5% đăng ký mới, tăng 44% so với cùng kỳ năm ngoái, với doanh số dẫn dắt bởi BYD, Proton, Tesla, Zeekr và BMW. Proton cho biết xe điện chiếm 22% thị phần của hãng trong năm nay; Perodua (42% tổng doanh số xe giao hàng) dự kiến gia nhập thị trường EV trong tháng 12, có thể kéo nhu cầu đại chúng.

Indonesia, thị trường lớn nhất trước đây, chịu tác động từ tầng lớp trung lưu thu hẹp và điều kiện tài chính thắt chặt; xe máy điện tăng nhanh. Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế, từ mức khoảng 2% xe hai bánh là điện trong năm ngoái, xu hướng hiện tại cho thấy có thể đạt 30% vào năm 2030. Tại Thái Lan, dù kinh tế khó khăn và tín dụng thận trọng (các ngân hàng còn dè dặt với EV), số đăng ký xe điện đến tháng 10 đã cao hơn 8% so với cả năm 2024, theo hiệp hội ngành.

Số liệu chính

Chỉ tiêu	Số liệu	Nguồn
Doanh số EV VinFast đến tháng 9	110.362 xe	PwC, báo cáo VinFast
Tỷ trọng bán tại Việt Nam	94%	Báo cáo VinFast
Tỷ lệ bán cho bên liên quan (quý 3)	26%	Báo cáo VinFast
Doanh số EV BYD	Hơn 70.000 xe	PwC
Tăng trưởng EV ASEAN (3 quý)	+62% so với cùng kỳ	PwC
Việt Nam: tăng trưởng xe điện (1–9)	+84%	PwC
Việt Nam: tổng thị trường ô tô (1–9)	+18%	PwC
Malaysia: tỷ trọng EV (đến 10)	4,5% đăng ký mới	Chính phủ Malaysia, PwC
Trung bình khu vực EV	17%	PwC
ASEAN: thị trường ô tô (3 quý)	−1,5%	PwC
Thái Lan: điểm sạc công cộng	>4.000, 21 doanh nghiệp	Hiệp hội Xe điện Thái Lan
Việt Nam: trạm sạc V-Green	Khoảng 3.000	Yossapong Laoonual
Indonesia: xe hai bánh điện	~2% (năm ngoái) → 30% (2030, dự báo)	IEA

Kết luận

VinFast đang dẫn dắt thị trường xe điện ASEAN nhờ lợi thế nội địa và hạ tầng sạc phủ rộng, trong bối cảnh nhu cầu EV khu vực tăng nhưng phân mảnh theo từng nước. Bài toán cho giai đoạn tới là chuẩn hóa hạ tầng, giảm tập trung mạng lưới để khuyến khích cạnh tranh, đồng thời phối hợp chuỗi cung ứng trong nội khối nhằm mở rộng quy mô sản xuất.

Nguồn: https://baonghean.vn/vinfast-dan-dau-xe-dien-asean-khi-xe-xang-chung-lai-10313276.html