Bài 2: “Lập trường của chúng tôi là Việt Nam hoàn toàn độc lập”
Hành động của lực lượng Thanh niên Tiền phong, một người trong cuộc là ông Lâm Quang Vinh (Hai Vinh, ở An Hòa, Trảng Bàng) cho biết: sở dĩ ông có mặt trong cuộc khởi nghĩa giành chính quyền tại thị xã Tây Ninh là vì khoảng tháng 7/1945, ông từ Trảng Bàng lên thị xã Tây Ninh học quân sự trong phong trào Thanh niên Tiền phong tại đình Hiệp Ninh (đường 30/4, phường Tân Ninh ngày nay) do ông Lâm Thái Hòa phụ trách lớp học. Lớp học này tập trung khoảng 50 cán bộ Thanh niên Tiền phong từ các địa phương trong tỉnh, ăn, ở, học tập ngay trong ngôi đình Hiệp Ninh. Bề ngoài là lớp huấn luyện thể dục - thể thao nhưng thực chất là lớp huấn luyện quân sự, học viên được học từ tập hợp đội hình đến sử dụng vũ khí với những khẩu súng do hai sĩ quan Vệ binh Cộng hòa từ thành Săng-đá bí mật đưa ra.
Giành chính quyền tại dinh Tỉnh trưởng
Diễn biến “giành chính quyền” tại dinh Tỉnh trưởng Tây Ninh (trụ sở UBND tỉnh Tây Ninh (cũ)), ông Hai Vinh hồi tưởng: “Buổi trưa ngày Ủy ban Khởi nghĩa tổ chức mít-tinh ở Sân vận động tỉnh, độ khoảng mười giờ rưỡi, anh Lâm Thái Hòa chỉ huy phân đội Thanh niên Tiền phong, trong đó có tôi, đi tiếp quản dinh Tỉnh trưởng. Sau này, anh Hòa cho tôi biết, cha anh - một vị bác sĩ quân y trong quân đội Pháp, vốn là bạn với Tỉnh trưởng Lê Văn Thạnh nên được Ủy ban Khởi nghĩa chỉ đạo tìm cách vận động Tỉnh trưởng đầu hàng Việt Minh. Khoảng 2 giờ chiều, Ủy ban Khởi nghĩa của tỉnh vào tiếp nhận chính quyền, ông Lê Văn Thạnh tuyên bố không còn là Tỉnh trưởng Tây Ninh và chấp nhận mọi sự định đoạt của chính quyền cách mạng”.
Rạch Tây Ninh năm 1900, phía sau là Tòa Bố (dinh Tỉnh trưởng Tây Ninh)
Đặc biệt, cuộc CMT8 ở Tây Ninh còn ghi dấu với thành tích bắt sống được tên thực dân đầu sỏ của Pháp khi chúng lăm le quay trở lại xâm chiếm nước ta một lần nữa. Ông Hai Vinh kể: “Buổi chiều hôm đó, lúc trời sắp hoàng hôn, anh Lâm Thái Hòa và tôi lên tầng lầu, ra bao-lơn dinh Tỉnh trưởng đứng ngắm cảnh khu trung tâm tỉnh lỵ với dòng rạch Tây Ninh ngay trước dinh và khu phố chợ sầm uất bên kia cầu Quan. Chợt anh Hòa nhìn lên bầu trời xa xa, phát hiện một chiếc máy bay bay theo hướng cặp sông Vàm Cỏ Ðông về phía quận Châu Thành. Từ trong thân máy bay có hai chấm đen lao ra bung dù. Lâm Thái Hòa phán đoán có giặc Tây nhảy dù, anh chạy xuống lầu báo cáo lãnh đạo Ủy ban Khởi nghĩa. Lập tức, anh được lệnh điều động một tiểu đội Thanh niên Tiền phong hành quân lên Châu Thành lùng bắt giặc”.
Đối với hai tên giặc Pháp bị ta bắt ngay trong ngày Việt Minh Tây Ninh nắm chính quyền, ông Hai Vinh cho biết: “Thằng Tây bị anh Lâm Thái Hòa bắt tên là Jean Cédile, cấp bậc đại tá, được Chính phủ Pháp phong chức Cao ủy Cộng hòa Pháp. Thật ra, sau khi kết thúc Thế chiến thứ hai, phe Ðồng minh thắng trận, các nước thực dân phương Tây như Anh, Pháp đã thỏa thuận với nhau, thuộc địa của nước nào trước thế chiến thì nước đó tiếp tục đô hộ. Vì vậy, khi quân Anh thực hiện nhiệm vụ giải giáp quân Nhật ở miền Nam nước ta, họ sẽ tạo điều kiện cho thực dân Pháp quay trở lại Ðông Dương. Ðại tá Cédile nhảy dù xuống Tây Ninh là để “đi tiền trạm” móc nối với phái bộ Anh, chuẩn bị đón quân Pháp núp bóng quân Anh kéo qua sau. Sau khi Cédile và tên lính cận vệ bị đơn vị tự vệ vũ trang của Ban lãnh đạo khởi nghĩa của Việt Minh Tây Ninh bắt và đang bị Việt Minh hỏi cung tại dinh Tỉnh trưởng Tây Ninh, nơi Việt Minh tỉnh chiếm giữ trong ngày 25/8, có viên sĩ quan chỉ huy quân đội Nhật đồn trú trong thành Săng-đá, bên cạnh dinh Tỉnh trưởng sang đề nghị bảo lãnh hai người Pháp. Do những ngày tiền khởi nghĩa, lãnh đạo Việt Minh tỉnh đã vận động lực lượng Nhật tại Tây Ninh (có khoảng 20.000 quân) án binh bất động khi Nhân dân ta vùng lên khởi nghĩa giành độc lập. Từ tình thế đó, vị lãnh đạo tỉnh buộc phải nhượng bộ, giao Cédile cho Nhật đưa về Sài Gòn cho phái bộ Anh vừa sang Việt Nam để giải giáp quân đội Nhật đã đầu hàng Đồng minh trong Thế chiến thứ hai trước đó hơn một tuần”.
Từ sự việc quân, dân Tây Ninh bắt được đại tá Cédile, lãnh đạo cách mạng nước ta nhận định rõ dã tâm của thực dân Pháp sẽ núp bóng quân đội Anh đến giải giáp phát xít Nhật để trở lại xâm lược nước ta. Sự việc này chính là “câu trả lời có sớm” - ngay sau ngày CMT8 thành công ở Nam Bộ (25/8/1845), cách mạng nước ta có thêm thời gian, dù biết sẽ rất chóng vánh, để chuẩn bị lực lượng bước vào cuộc kháng chiến.
Khi kể lại sự việc bắt sống viên đại tá “đi đầu” trong chiến dịch tái chiếm Việt Nam của thực dân Pháp, ông Lâm Quang Vinh - một trong 27 nghĩa sĩ của Hội thề Rừng Rong năm xưa, đã nhận định: “Có thể nói, nếu tướng De Castrie là viên tướng cuối cùng bị quân, dân ta bắt sống tại Điện Biên Phủ thì Cao ủy Cộng hòa Pháp Jean Cédile là viên đại tá đầu tiên bị ta bắt sống tại vùng biên giới tỉnh Tây Ninh trong cuộc chiến tranh Đông Dương - cuộc chiến mà thực dân Pháp đã thua nhục nhã sau khi cố vớt vát lại chút gì đã “mất ăn” sau 80 năm đô hộ nước ta. Và như vậy cũng có thể nói việc bắt sống đại tá Cédile là thành tích đầu tiên của quân, dân Tây Ninh trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc”.
Diễn biến sau ngày độc lập
Những diễn biến tiếp theo ngay sau ngày độc lập 02/9/1945 ở miền Nam đã khẳng định việc dự đoán tình hình của các nhà lãnh đạo cách mạng Việt Nam trong cả nước nói chung, ở Nam Bộ nói riêng là hoàn toàn đúng đắn. Thực ra, ý đồ níu kéo chế độ thuộc địa ở Đông Dương của Pháp đã sớm bộc lộ từ khi Charles de Gaulle còn là “Tổng thống lưu vong” của Pháp. Theo bản tuyên bố của Charles de Gaulle thì 5 xứ Đông Dương (Bắc Kỳ, Trung Kỳ, Nam Kỳ, Lào và Campuchia) hợp thành Liên bang Đông Dương nằm trong khối Liên hiệp Pháp.
Như vậy, nước Việt Nam sẽ không được độc lập, vẫn bị chia cắt làm 3 kỳ và có nghĩa vẫn là thuộc địa của Pháp. Vì thế, Pháp “có quyền thu hồi” sau khi phát xít Nhật thua trận trong Thế chiến thứ hai. Lập luận này bị các nhà lãnh đạo cách mạng Việt Nam bác bỏ thẳng thừng. Ngay đoạn đầu bản Tuyên ngôn Độc lập do Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc đã khẳng định: “Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do, độc lập, và sự thật đã thành một nước tự do, độc lập”.
Jean Cédile - viên sĩ quan Pháp bị lực lượng Việt Minh Tây Ninh bắt giữ ngày 24/8/1945
Về việc các nhà cách mạng Việt Nam bác bỏ luận điệu của Charles de Gaulle, do viên sĩ quan “tiên phong” của thực dân Pháp bị bắt tại Tây Ninh ngày 28/8/1945 - đại tá Jean Cédile nêu ra đã được thuật lại trong sách Lịch sử Nam bộ kháng chiến (tập 1) (1945-1954) do Giáo sư Trần Văn Giàu chủ biên tóm lược như sau: Nghe tin Nhật đầu hàng Đồng minh (ngày 14/8/1945), Charles de Gaulle vội vàng cử đại tướng Leclerc làm Tổng chỉ huy đạo quân viễn chinh Pháp tại Viễn Đông (16/8/1945), đô đốc Thierry d’Argenlieu làm Cao ủy Pháp tại Đông Dương, Jean Cédile và Messmer làm Ủy viên Cộng hòa Pháp tại Nam Kỳ và Bắc Kỳ. Sau khi quân Nhật “bảo lãnh” những người Pháp nhảy dù xuống Tây Ninh, Cédile được quân Nhật đưa về ở tại một căn nhà trong khuôn viên dinh Toàn quyền cũ (nay là dinh Thống Nhất). Tại đây, Cédile cùng một số người Pháp chuẩn bị kế hoạch chiếm lại Nam Bộ.
Ngày 27/8, sau khi chứng kiến sự kiện Sài Gòn khởi nghĩa thắng lợi, Cédile đang được phái bộ Anh cho ở phủ Thống sứ Nam Kỳ (sau là dinh Độc Lập, nay là Hội trường Thống Nhất) đã gặp ba vị đứng đầu Ủy ban Hành chính Nam Bộ lâm thời: Chủ tịch Trần Văn Giàu, Ủy viên trưởng Nội vụ Nguyễn Văn Tạo và Ủy viên trưởng Ngoại giao Phạm Ngọc Thạch, yêu cầu Ủy ban thi hành bản Tuyên bố ngày 24/3/1945 của Charles de Gaulle.
Các vị lãnh đạo Ủy ban Hành chính Nam Bộ lâm thời (sau là UBND Nam Bộ), trả lời một cách dứt khoát: Việt Nam đã giành được độc lập, tự do. Bản tuyên bố ngày 24/3 của De Gaulle đã lạc hậu với tình hình. Việt Nam thừa nhận những quyền lợi về kinh tế và văn hóa của Pháp ở Việt Nam, sẵn sàng tạo điều kiện cho những người Pháp muốn về nước, đồng ý bồi thường những tài sản của người Pháp sau này bị quốc hữu hóa... Ngược lại, Pháp phải công nhận nền độc lập của Việt Nam. Trước thái độ thiếu thiện chí của Cédile, Chủ tịch Trần Văn Giàu tuyên bố: “Chúng tôi sẵn sàng tiếp chuyện nếu đại biểu của Charles de Gaulle đặt sự bàn bạc trên lập trường Việt Nam hoàn toàn độc lập. Nếu đại biểu của Charles de Gaulle đặt sự bàn bạc trên lập trường khác thì chúng tôi xin nhường cho súng đạn trả lời”./.
(còn tiếp)
Nguyễn Tấn Hùng - Đồng Viết Thắng
Bài cuối: Mùa thu độc lập, mùa thu kháng chiến
Nguồn: https://baolongan.vn/cach-mang-thang-tam-o-tay-ninh-su-kien-va-nhan-chung-lap-truong-cua-chung-toi-la-viet-nam-hoan-toan-doc-lap-bai-2--a201571.html
![[Ảnh] Chủ tịch nước Lương Cường tiếp Chủ tịch Quốc hội New Zealand Gerry Brownlee](https://vphoto.vietnam.vn/thumb/1200x675/vietnam/resource/IMAGE/2025/8/29/7accfe1f5d85485da58b0a61d35dc10f)
Bình luận (0)