Cách tháo gỡ khó khăn về đăng ký nhãn hiệu hàng hóa tại vùng ĐBSCL

Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) đang đứng trước cơ hội chuyển mình từ “vùng sản xuất nông sản” sang “vùng thương hiệu nông sản số”. Thế nhưng, đăng ký và khai thác nhãn hiệu hàng hóa vẫn là điểm nghẽn lớn, kìm hãm sức bật của hàng trăm sản phẩm đặc sản vốn có lợi thế vượt trội.

Nhiều nhãn hiệu nhưng khai thác còn hạn chế

Theo Cục Sở hữu trí tuệ, giai đoạn 2018 – 2022, vùng ĐBSCL có gần 9.870 đơn đăng ký sở hữu trí tuệ và hơn 5.800 văn bằng bảo hộ. Đây là vùng có số lượng nhãn hiệu tập thể (NHTT), nhãn hiệu chứng nhận (NHCN) và nhãn hiệu cá nhân (NHCN) lớn nhất cả nước. Nhiều thương hiệu đã vươn tầm quốc tế như Gạo thơm Sóc Trăng ST đạt danh hiệu “Gạo ngon nhất thế giới” hay xoài cát Hòa Lộc xuất khẩu sang Nhật Bản, Hàn Quốc, Canada.

Tại TP.Cần Thơ, sau sắp xếp hành chính, thành phố hiện có 3 chỉ dẫn địa lý, 8 nhãn hiệu chứng nhận và 41 nhãn hiệu tập thể. Những sản phẩm từng ghi dấu trong thị trường như cá thác lác Hậu Giang, hành tím Vĩnh Châu, artemia Vĩnh Châu hay khóm Cầu Đúc tiếp tục được bảo hộ và phát triển.

Tuy nhiên, theo TS Nguyễn Quốc Nghi (Trường Kinh tế, Đại học Cần Thơ), việc khai thác thương mại và áp dụng công nghệ số vẫn chưa tương xứng tiềm năng. Nhiều nhãn hiệu đã đăng ký nhưng không được sử dụng đầy đủ trên bao bì, tem sản phẩm hoặc truyền thông, dẫn đến tình trạng “thương hiệu trên giấy”.

Nhiều rào cản từ tổ chức sản xuất đến pháp lý

Một trong những nguyên nhân lớn nhất đến từ mô hình sản xuất còn nhỏ lẻ, thiếu gắn kết. Việc thiếu liên kết vùng nguyên liệu khiến truy xuất nguồn gốc và đảm bảo chất lượng chưa đồng bộ, ảnh hưởng đến uy tín nhãn hiệu đã đăng ký.

Hoạt động quản lý nhãn hiệu lại chủ yếu do hợp tác xã hoặc hiệp hội địa phương đảm nhiệm, trong khi nguồn lực hạn chế, kinh nghiệm thương mại chưa nhiều. Nhiều đơn vị đăng ký xong nhưng không thể duy trì quy chế sử dụng, dẫn đến giảm hiệu quả bảo hộ.

Nhận thức của doanh nghiệp và hộ sản xuất về tài sản trí tuệ còn hạn chế, dẫn đến nguy cơ mất quyền sở hữu nhãn hiệu hoặc bị đối thủ đăng ký trước. Việc phân loại nhóm hàng hóa, tra cứu khả năng bảo hộ hay xây dựng hồ sơ đều khiến các đơn vị nhỏ gặp khó khăn. Chi phí đăng ký, duy trì và quảng bá lại là gánh nặng với doanh nghiệp nhỏ.

Bên cạnh đó, thời gian xét duyệt kéo dài từ 18–24 tháng ảnh hưởng lớn đến kế hoạch kinh doanh. Thực thi quyền sở hữu trí tuệ tại địa phương còn nhiều hạn chế, trong khi tình trạng xâm phạm nhãn hiệu, sử dụng sai chỉ dẫn địa lý vẫn phổ biến, đặc biệt trên nền tảng thương mại điện tử.

Cần giải pháp mạnh từ chuyển đổi số đến hoàn thiện chính sách

Theo bà Trần Thị Thanh Điệp, Trưởng phòng SHTT thuộc Sở KH-CN TP.Cần Thơ, để tối ưu hóa giá trị tài sản trí tuệ, cần tích hợp sở hữu trí tuệ với chuyển đổi số. Địa phương cần đầu tư các nền tảng quản lý trực tuyến, cơ sở dữ liệu dùng chung, áp dụng blockchain và mã QR truy xuất nguồn gốc để đảm bảo minh bạch và kiểm soát chất lượng. Các ứng dụng bản đồ số (GIS) cũng có thể được tích hợp để định vị thương hiệu và quản lý vùng nguyên liệu.

TP.Cần Thơ xác định tăng cường kết nối giữa cơ quan quản lý, hợp tác xã, doanh nghiệp và nông dân nhằm hình thành chuỗi giá trị thống nhất, trong đó nhãn hiệu đóng vai trò là “giấy thông hành” cho sản phẩm chủ lực.

Tiến sĩ Nguyễn Hữu Cẩn, Quyền Viện trưởng Viện SHTT quốc gia, cho rằng ĐBSCL đang có cơ hội vàng để tái định vị từ “vựa nông sản” sang “vùng thương hiệu nông sản số”. Điều kiện tiên quyết là tháo gỡ đồng bộ các khó khăn từ sản xuất nhỏ lẻ, hạn chế nhận thức về SHTT đến quy trình pháp lý.

Chuyển đổi số được xem là giải pháp trọng tâm nhằm khai thác hiệu quả hơn 350 nhãn hiệu tập thể và chứng nhận đã được bảo hộ trong vùng. Bên cạnh đó, hoàn thiện khung chính sách và nâng cao năng lực quản trị thương hiệu tập thể sẽ giúp ĐBSCL không chỉ bảo vệ mà còn nâng cao giá trị nông sản, từ đó khẳng định vị thế trong chuỗi cung ứng trong nước và quốc tế.

Với nền tảng nông nghiệp mạnh cùng các đặc sản mang tính biểu tượng, ĐBSCL hoàn toàn có thể trở thành vùng kinh tế nông nghiệp số hóa – nơi thương hiệu nông sản được bảo hộ, truy xuất và phân phối minh bạch, bền vững.

Trung tâm Truyền thông KH&CN

Nguồn: https://mst.gov.vn/cach-thao-go-kho-khan-ve-dang-ky-nhan-hieu-hang-hoa-tai-vung-dbscl-197251211140614931.htm