Theo đạo diễn, Nghệ sĩ Nhân dân Giang Mạnh Hà, thực trạng thiếu kịch bản tuồng hiện nay đến từ nhiều nguyên nhân. Vấn đề quan trọng nhất nằm ở lực lượng tác giả. Những cây bút kỳ cựu như: Nhà biên kịch Nguyễn Sỹ Chức, nhà biên kịch Đoàn Thanh Tâm... sắp bước sang tuổi nghỉ ngơi, trong khi lực lượng tác giả trẻ gần như chưa xuất hiện để kế thừa và phát triển. Điều này càng trở nên trầm trọng bởi việc đào tạo thế hệ tác giả mới vẫn còn hạn chế. Các trường đại học và cao đẳng đào tạo nghệ thuật sân khấu vẫn chưa xây dựng cơ chế bài bản để phát hiện và bồi dưỡng nhân tài. Những bạn trẻ có đam mê, năng khiếu với biên kịch tuồng nếu tự học, tự trải nghiệm thì khó có thể trở thành tác giả chuyên nghiệp. Bên cạnh đó, đặc thù của sân khấu tuồng cũng đặt ra yêu cầu cao.

Tuồng mang tính “bác học”, tuân thủ nguyên tắc nghiêm ngặt, đòi hỏi tác giả không chỉ viết văn học mà còn hiểu sâu về hệ thống bài ca, nhạc điệu, cách thể hiện của từng nhân vật và cấu trúc cốt truyện với mâu thuẫn, cao trào, sự kiện rõ ràng. Cuối cùng, cơ chế dựng vở cũng là thách thức. Nhiều tác giả trẻ phải chờ đợi kịch bản được thẩm định, hoặc đợi được các đơn vị nghệ thuật lựa chọn, dẫn đến quá trình sáng tác bị gián đoạn. Khi những tác giả kỳ cựu đến tuổi nghỉ ngơi mà lực lượng trẻ chưa đủ kế thừa, khoảng trống càng rõ rệt.

Cảnh trong trích đoạn tuồng nổi tiếng “Hồ Nguyệt Cô hóa cáo” trình diễn tại Liên hoan Tuồng và Dân ca kịch toàn quốc năm 2025. Ảnh: CHÂU XUYÊN

Nhìn lại “vốn” tác phẩm tuồng của Việt Nam trong nhiều chục năm qua có thể thấy, chất liệu để sáng tạo kịch bản tuồng khá phong phú. Trước hết, các vở tuồng thường khai thác đề tài lịch sử, tôn vinh các danh nhân văn hóa và những anh hùng đã góp phần dựng xây, bảo vệ Tổ quốc. Đây là kho tàng cho các tác giả thỏa sức khám phá và sáng tạo. Bên cạnh những giá trị lịch sử, hơi thở của đời sống đương đại cũng là nguồn chất liệu dồi dào. Khi đất nước hội nhập, phát triển, xuất hiện những câu chuyện, sự kiện, hình tượng mới. Tuy nhiên, điều then chốt là tác giả cảm nhận, lựa chọn và thổi hồn vào những chất liệu đó như thế nào. Sự rung động của trái tim trước đề tài, câu chuyện và nhân vật quyết định sức sống và sức hấp dẫn của kịch bản, giúp mỗi tác phẩm trở nên độc đáo, giàu sức biểu diễn.

Đạo diễn, Nghệ sĩ Nhân dân Giang Mạnh Hà nêu quan điểm, để khơi mở nguồn kịch bản tuồng phong phú, cần có những giải pháp đồng bộ từ nhiều phía. Trước hết, các cơ quan quản lý nhà nước và các trung tâm đào tạo văn hóa, nghệ thuật phải có tầm nhìn chiến lược, xây dựng lộ trình cụ thể về đào tạo, cơ chế đãi ngộ và hỗ trợ sáng tạo cho lực lượng tác giả kế cận. Việc phát hiện, bồi dưỡng những hạt giống tài năng từ các trường đại học, cao đẳng rất quan trọng. Những sinh viên có năng khiếu văn học và niềm đam mê viết kịch bản cần được định hướng bài bản, được trang bị kỹ năng sáng tác, kiến thức về lịch sử, văn hóa và nghệ thuật sân khấu, giúp họ hình thành nền tảng vững chắc để tạo ra những kịch bản tuồng chất lượng và có giá trị lâu dài.

Khi xây dựng kịch bản tuồng, cần chú trọng chiều sâu tư tưởng và cấu trúc để tác phẩm vừa hấp dẫn, vừa giàu giá trị giáo dục. Nội dung cần kể chuyện lịch sử nhưng đồng thời truyền tải bài học cuộc sống, định hướng nhận thức và hành động, đặc biệt với thế hệ trẻ. Mâu thuẫn và xung đột giữa các nhân vật tạo kịch tính, cao trào tập trung. Ngôn ngữ đối thoại tinh tế, sắc sảo, giàu giá trị văn học; nhịp điệu gọn, cô đọng để khán giả dễ theo dõi. Kịch bản cũng cần phản ánh đời sống và tâm tư con người hôm nay, kể cả khi khai thác đề tài lịch sử hay danh nhân văn hóa, giúp khán giả cảm nhận sự gần gũi và liên kết với bản thân, đặc biệt là khán giả trẻ.

Để tuồng đến gần công chúng, các đơn vị nghệ thuật cần đổi mới phương thức tổ chức và kết nối khán giả. Việc sử dụng fanpage, website, bán vé trực tuyến hay mời giảng viên, sinh viên các trường tham dự giúp tăng khả năng tiếp cận và tương tác. Phản hồi trực tiếp từ khán giả giúp nghệ sĩ và nhà hát điều chỉnh kịch bản, diễn xuất và cách dựng vở, duy trì sức sống của sân khấu.

Nguồn: https://www.qdnd.vn/van-hoa/doi-song/can-luc-luong-tac-gia-moi-de-tuong-khong-bi-dut-gay-1015229