Tăng trưởng xanh đang trở thành xu thế tất yếu trên toàn cầu, đặc biệt ở các quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề của biến đổi khí hậu như Việt Nam. Trong bối cảnh đó, ngay từ năm 2012, Việt Nam đã xác định tăng trưởng xanh là một trong những định hướng chiến lược quan trọng nhằm hướng tới mục tiêu phát triển bền vững.
Ninh Thuận phát triển đô thị theo hướng tăng trưởng xanh, thông minh. Ảnh Nguyễn Thành – TTXVN
Để hiện thực hóa định hướng này, Việt Nam đang đẩy nhanh chuyển đổi xanh, chuyển đổi số, phát triển kinh tế tuần hoàn và thực hiện mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.
Xu thế tất yếu
Tăng trưởng xanh đang trở thành một thuật ngữ phổ biến trên thế giới. Theo Tổ chức Sáng kiến Tăng trưởng xanh của Liên Hợp Quốc, tăng trưởng xanh (hay xây dựng nền kinh tế xanh) là quá trình tái cơ cấu lại hoạt động kinh tế và cơ sở hạ tầng để thu được kết quả tốt hơn từ các khoản đầu tư cho tài nguyên, nhân lực và tài chính, đồng thời giảm phát thải khí nhà kính, khai thác và sử dụng ít tài nguyên thiên nhiên hơn, tạo ra ít chất thải hơn và giảm sự mất công bằng trong xã hội.
Theo các chuyên gia, tăng trưởng xanh không chỉ mang lại lợi ích kinh tế, mà còn hướng tới sự phục hồi và bảo tồn hệ sinh thái thiên nhiên. Đặc biệt, tăng trưởng xanh còn là một nội dung quan trọng của phát triển bền vững, đảm bảo phát triển kinh tế hiệu quả, đồng thời góp phần quan trọng vào việc thực hiện chống biến đổi khí hậu.
Trên thực tế, ngày càng nhiều quốc gia và khu vực trên thế giới đang chuyển dịch sang nền kinh tế xanh. Chẳng hạn, năm 2020, Liên minh châu Âu (EU) đã thông qua Thỏa thuận Xanh. Đây là một tập hợp các sáng kiến chính sách của Ủy ban Châu Âu (EC) với mục tiêu tổng quát là giúp EU đạt được mục tiêu trung hòa carbon vào năm 2050. Cùng với EU, nhiều quốc gia phát triển trên thế giới như Nhật Bản, Hàn Quốc và Mỹ đã đưa ra mục tiêu tương tự, đồng thời rót các nguồn vốn lớn cho các dự án phát triển xanh để đạt mục tiêu này.
Phát biểu tại Diễn đàn Doanh nghiệp Việt Nam (VBF) hồi giữa tháng 3/2023, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Thị Bích Ngọc khẳng định: “Việc chuyển hướng sang phát triển kinh tế xanh là xu thế tất yếu. Theo đó, mục tiêu mà Việt Nam đang hướng đến nhằm thực hiện định hướng phát triển theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, Kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội 5 năm 2021-2025 và Chiến lược phát triển kinh tế-xã hội 10 năm 2021-2030, đồng thời tạo cơ hội để Việt Nam trở thành quốc gia tiên phong trong khu vực về tăng trưởng xanh, phục hồi xanh, bắt kịp xu thế phát triển mới của thế giới”.
Nỗ lực hướng tới tăng trưởng xanh ở Việt Nam
Nhận thức được tầm quan trọng của tăng trưởng xanh, ngay từ năm 2012, Chính phủ Việt Nam đã ban hành Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh thời kỳ 2011-2020, tầm nhìn đến năm 2050, trong đó xác định “tăng trưởng xanh là một nội dung quan trọng của phát triển bền vững, đảm bảo phát triển kinh tế nhanh, hiệu quả, bền vững và góp phần quan trọng thực hiện Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu”.
Trong chiến lược trên, Chính phủ cũng đặt ra mục tiêu “tăng trưởng xanh, tiến tới nền kinh tế các-bon thấp, làm giàu vốn tự nhiên trở thành xu hướng chủ đạo trong phát triển kinh tế bền vững; giảm phát thải và tăng khả năng hấp thụ khí nhà kính dần trở thành chỉ tiêu bắt buộc và quan trọng trong phát triển kinh tế – xã hội”, đồng thời đưa ra ba nhiệm vụ trọng tâm gồm: Giảm cường độ phát thải khí nhà kính và thúc đẩy sử dụng năng lượng sạch, năng lượng tái tạo; Xanh hoá sản xuất; Xanh hoá lối sống và thúc đẩy tiêu dùng bền vững.
Năm 2021, Thủ tướng Chính phủ tiếp tục ban hành Chiến lược tăng trưởng xanh quốc gia giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 và Kế hoạch hành động quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, trong đó xác định rõ tăng trưởng xanh là giải pháp quan trọng để thúc đẩy cơ cấu lại nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao năng lực cạnh tranh và khả năng chống chịu trước các cú sốc từ bên ngoài, đóng góp trực tiếp vào giảm phát thải khí nhà kính để hướng tới nền kinh tế trung hòa carbon trong dài hạn, đóng góp vào mục tiêu hạn chế sự gia tăng nhiệt độ toàn cầu.
Các văn bản này cũng khẳng định tăng trưởng xanh lấy con người làm trung tâm, dựa vào thể chế và quản trị hiện đại, khoa học và công nghệ tiên tiến, nguồn nhân lực chất lượng cao, đầu tư vào công nghệ tiên tiến, chuyển đổi số, kết cấu hạ tầng thông minh và bền vững; tạo động lực để đầu tư tư nhân đóng vai trò ngày càng quan trọng trong nền kinh tế xanh.
Bên cạnh đó, Quốc hội cũng ban hành, bổ sung, sửa đổi một số luật liên quan đến tăng trưởng xanh như Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả; Luật Phòng chống thiên tai; Luật Bảo vệ môi trường sửa đổi; Luật Khí tượng thủy văn… nhằm huy động nguồn tài chính xanh, công nghệ xanh và khuyến khích hoạt động sản xuất và đầu tư xanh, thực hiện chuyển đổi xanh, chuyển dịch năng lượng, chuyển sang nền kinh tế tuần hoàn, phát thải carbon thấp.
Mặt khác, thời gian qua, Chính phủ Việt Nam đã đưa ra nhiều cam kết mạnh mẽ, như đưa phát thải ròng về bằng “0” vào năm 2050, tham gia thỏa thuận Đối tác Chuyển đổi Năng lượng Công bằng (JETP) với một số nước G7 và đối tác quốc tế khác… Những cam kết này không chỉ phục vụ phát triển kinh tế-xã hội trong nước mà còn đóng góp cùng cộng đồng quốc tế ứng phó với biến đổi khí hậu.
Sau nhiều năm triển khai chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh, nhận thức của người dân, doanh nghiệp, cộng đồng về vai trò, ý nghĩa của tăng trưởng xanh đã được nâng lên rõ rệt, từng bước thay đổi hành vi sản xuất, sinh hoạt, tiêu dùng và có nhiều hành động thiết thực đóng góp vào thực hiện tăng trưởng xanh và bền vững.
Trong giai đoạn 2011-2020, Việt Nam đã xây dựng được 750 tiêu chuẩn hướng tới thúc đẩy tăng trưởng xanh. Các giải pháp giảm phát thải khí nhà kính được triển khai rộng rãi trong tất cả các lĩnh vực, lượng phát thải khí nhà kính trong các hoạt động năng lượng giảm 12,9% so với phương án phát triển bình thường; tiêu hao năng lượng tính trên GDP giảm bình quân 1,8%/năm; tỷ lệ doanh nghiệp công nghiệp có nhận thức về sản xuất sạch hơn đã tăng từ 28% năm 2010 lên 46,9% năm 2020; tỷ lệ che phủ rừng năm 2020 đạt 42%…
Tại Diễn đàn Doanh nghiệp Việt Nam năm 2023, với chủ đề “Cộng đồng doanh nghiệp đồng hành cùng Chính phủ Việt Nam trong thúc đẩy tăng trưởng xanh” được tổ chức hồi giữa tháng 3/2023, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã chỉ đạo, tăng trưởng xanh cần có lộ trình phù hợp, tính đến điều kiện và năng lực khác nhau, tính khả thi của từng vùng miền, địa phương và doanh nghiệp.
Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhấn mạnh Việt Nam nêu cao trách nhiệm thực hiện cam kết về giảm phát thải, đồng thời đề nghị các đối tác phát triển đẩy mạnh hỗ trợ về tài chính, chuyển giao công nghệ cho doanh nghiệp Việt Nam nhằm thúc đẩy tăng trưởng xanh phù hợp với từng vùng miền, địa phương và mô hình doanh nghiệp./.
Vũ Hoa
