Giải bài toán rác thải sinh hoạt

Việc thu gom, xử lý rác thải sinh hoạt của Quảng Ninh thời gian qua đã đạt nhiều kết quả đáng mừng, nhưng những áp lực lớn về hạ tầng, công nghệ xử lý và quản lý hàng nghìn tấn rác mỗi ngày vẫn là thử thách đối với năng lực của hệ thống xử lý, đặt ra yêu cầu cấp thiết về các giải pháp bền vững cho môi trường.

Khi những bãi rác “ngộp thở”

Khu xử lý rác thải sinh hoạt khu 9, phường Mông Dương được đưa vào vận hành từ tháng 12/2022 với 2 ô chôn lấp hơn 15.000m², công suất thiết kế 180-200 tấn/ngày. Đây là nơi tiếp nhận rác từ các phường Quang Hanh, Cửa Ông, Mông Dương, Cẩm Phả và xã Hải Hòa.

Chỉ sau hơn 30 tháng hoạt động, khu xử lý này đã tiếp nhận hơn 239.000 tấn rác, vượt mức thiết kế hơn 100.000 tấn. Các ô chôn lấp gần như hết khả năng tiếp nhận, ảnh hưởng trực tiếp tới môi trường khu vực lân cận, nhất là nguồn nước. Ông Nguyễn Mạnh Cường, Phó Chủ tịch UBND phường Mông Dương, cho biết: “Người dân sống quanh khu vực này rất bức xúc, thậm chí có thời điểm đã cản trở việc vận chuyển rác vào khu xử lý. Chúng tôi đã phải tổ chức nhiều cuộc đối thoại, song đều không thành”.

Trước áp lực đó, từ cuối tháng 7/2025, khu xử lý này buộc phải ngừng tiếp nhận rác. Chỉ trong vòng một tuần, nhiều tuyến phố tại các địa phương nói trên đã xảy ra tình trạng ùn ứ rác thải, ảnh hưởng đến vệ sinh môi trường và đời sống người dân.

Cán bộ xã Thống Nhất nghiên cứu phương án xử lý tình trạng quá tải tại bãi rác tạm trên địa bàn.

Câu chuyện ở Mông Dương không phải là cá biệt. Tại xã Thống Nhất, bãi rác tạm cũng trong tình trạng quá tải nghiêm trọng. Hiện tổng lượng rác tồn tại đây đã vượt 1,3 triệu tấn, trong khi mỗi ngày vẫn có khoảng 200 tấn rác thải sinh hoạt tiếp tục được vận chuyển về.

“Để xử lý tình trạng quá tải, xã đã huy động các nguồn lực để tạo mặt bằng, bố trí điểm đổ rác tạm, tránh ứ đọng trong khu dân cư. Chúng tôi thường xuyên chỉ đạo đơn vị dịch vụ thu gom nước rỉ rác, rắc vôi bột khi có rác mới đổ về để hạn chế mùi hôi, tránh ô nhiễm nguồn nước. Tuy nhiên, đây chỉ là giải pháp tạm thời” - Ông Nguyễn Đức Phú, Phó Chủ tịch UBND xã Thống Nhất, cho biết.

Qua tính toán, bãi rác tạm tại xã Thống Nhất chỉ còn khả năng tiếp nhận rác thải sinh hoạt đến hết tháng 9/2025. Vì vậy, chính quyền xã đã lên phương án trước mắt và báo cáo tỉnh cùng các ngành chức năng nghiên cứu, triển khai dự án xử lý lâu dài.

Không để rác thải trở thành “điểm nghẽn”

Mỗi ngày toàn tỉnh phát sinh khoảng 1.000 tấn rác thải sinh hoạt. Năm 2024, tổng lượng rác phát sinh là gần 390.000 tấn, trong đó đã thu gom, xử lý được khoảng 98,81%. Tuy nhiên, đằng sau con số ấy là hàng loạt khó khăn, bất cập trong hạ tầng và công nghệ xử lý.

Nhiều khu xử lý rác thải sinh hoạt trên địa bàn tỉnh đã quá tải.

Theo quy hoạch, toàn tỉnh có 17 khu xử lý chất thải sinh hoạt, nhưng đến nay mới chỉ có 9 khu đi vào hoạt động, 3 khu đang xây dựng và 5 khu chưa được đầu tư. Một số khu đã hết công suất, hoặc nằm trong lộ trình đóng cửa do không còn phù hợp quy hoạch. 

Hiện phương pháp xử lý chủ yếu vẫn là chôn lấp và đốt. Riêng năm 2024, tỷ lệ chôn lấp còn tới 39%, trong khi mục tiêu quốc gia đặt ra là giảm xuống dưới 30% vào năm 2025. Hạ tầng thiếu đồng bộ, công nghệ chưa hiện đại, cùng với việc phân loại rác tại nguồn còn hạn chế, khiến hiệu quả xử lý chưa cao. Nhiều điểm tập kết vẫn là bãi tạm, chưa đáp ứng yêu cầu kỹ thuật về bảo vệ môi trường.

Dự báo nếu các khu xử lý đang xây dựng không sớm hoàn thành thì năm 2026 Quảng Ninh có thể phát sinh thêm hàng trăm tấn rác thải sinh hoạt mỗi ngày mà không có khu vực tiếp nhận. Ông Nguyễn Như Hạnh, Phó Giám đốc Sở NN&MT cho biết: “Sở NN&MT đang rà soát toàn bộ các khu xử lý hiện có để đánh giá khả năng dự phòng trong trường hợp quá tải, hoặc phải tạm dừng hoạt động. Cùng với đó, tham mưu UBND tỉnh ban hành quy trình kỹ thuật, định mức kinh tế, kỹ thuật thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt; đồng thời định giá tối đa dịch vụ làm cơ sở cho đấu thầu cung cấp dịch vụ thu gom, xử lý trong giai đoạn tới”.

Công tác thu gom rác thải sinh hoạt tại phường Cẩm Phả.

Tỉnh cũng đã ban hành quy định về quản lý chất thải rắn sinh hoạt, xác định rõ trách nhiệm của các sở, ngành và chính quyền các cấp trong quản lý, giám sát; khuyến khích doanh nghiệp đầu tư công nghệ hiện đại, hướng tới mô hình xử lý rác gắn với kinh tế tuần hoàn vừa giảm tải cho hệ thống hiện có, vừa tạo giá trị tái sử dụng.

Xử lý rác thải không chỉ là vấn đề môi trường, mà còn là thước đo năng lực quản lý và trách nhiệm của mỗi địa phương. Giải quyết tốt bài toán này sẽ góp phần khẳng định hình ảnh một Quảng Ninh năng động, văn minh, phát triển bền vững.

Ngô Dịu

Nguồn: https://baoquangninh.vn/giai-bai-toan-rac-thai-sinh-hoat-3380342.html