Làm báo giữa mạch nguồn văn hóa Tây Nguyên

Bao năm qua, làm báo ở Tây Nguyên, chúng tôi cùng biết bao đồng nghiệp đi tìm và viết về di sản văn hóa của các tộc người. Nhiều khi, cảm thấy thiếu không gian núi rừng...

Nhiều đồng nghiệp khi đến với Tây Nguyên đều có chung cảm nhận, miền đất dưới đại ngàn Trường Sơn thật thật hùng vĩ và cũng đầy bí ẩn.

Văn hóa Tây Nguyên là một không gian mênh mông ((Ảnh tư liệu)

Còn chúng tôi, gần cả một đời làm báo gắn bó với đại ngàn Tây Nguyên, từng bước chân qua những phố xá sầm uất đến nhiều bon làng hẻo lánh. Những cảnh đời ở miền non cao, chỉ gặp đôi lần đã lưu dấu ký ức. Những câu chuyện giữa đêm rừng ám ảnh khôn nguôi. Những tên đất, tên xứ đặc trưng sơn cước. Những ngọn núi vắng dấu chân người. Những dòng sông xiết chảy. Những cánh rừng phồn sinh. Những triền dốc đá cao leo mãi, leo mãi, gần hết đời người mà bước chân chưa tới.

Nhiều khi, cảm thấy thiếu không gian núi rừng và bóng hình những con người xứ thượng thì bài viết như thiếu phần sức sống.

Núi lửa Thuận An (Đắk Nông) (Ảnh Ngô Minh Phương)

Làm báo ở Tây Nguyên với biết bao buôn làng đã qua. Biết bao câu chuyện từng nghe và những cuốn sách đọc đi đọc lại. Những cánh rừng thiêng, những dòng nước ngọt. Những bài dân ca, những điệu dân vũ mê hoặc. Những suối đàn một lần đã nghe không thể nào quên. Những bộ luật tục vẫn nguyên giá trị và nhiều tri thức bản địa làm chúng ta ngạc nhiên sửng sốt. Tây Nguyên là vậy.

Người làm báo tưởng đã hiểu phần nào, rồi lại như chưa hiểu điều gì. Rồi nghiền ngẫm, rồi muốn ngay những chuyến điền dã, khao khát tìm kiếm. Càng đi, càng tìm lại càng hụt hơi. Cảm nhận ra rằng, văn hóa Tây Nguyên là một không gian mênh mông mà điều mình biết chỉ là một giọt nước giữa biển cả mênh mông của những điều chưa biết.

Cũng ở nơi này, những biểu hiện văn hóa đang từng ngày bị mai một, phai nhạt dần. Rừng, không gian sinh tồn đang cạn kiệt. Những khu nhà mồ hoang phế. Nạn chảy máu nhạc cụ bằng đồng và cổ vật. Những nghệ nhân già trong các buôn làng ra đi và mang theo những “tư liệu sống” của một vùng văn hóa đặc sắc về với xứ Yàng. Nhiều giá trị văn hóa cổ truyền đang đứng trước nguy cơ phai nhạt và thất truyền.

Những người con Tây Nguyên vẫn luôn tình yêu tha thiết với bon làng, văn hóa dân tộc (Ảnh Ngô Minh Phương)

Nhưng cũng ở nơi này, những người con Tây Nguyên vẫn mãi lưu tồn tình yêu tha thiết với bon làng của mình, yêu trong cảm thức níu kéo nền văn hóa ngàn đời của ông cha truyền lại. Một tình yêu như máu chảy trong huyết quản. Một tình yêu như niềm tiếc nuối những gì đang dần rời bỏ. Những người trẻ Tây Nguyên đang sống trong hoài niệm về những câu chuyện của mình, của buôn làng mình ngay chính trên xứ sở quê hương ngàn đời của họ…

Bao năm qua, làm báo ở Tây Nguyên, chúng tôi cùng biết bao đồng nghiệp đi tìm và viết về di sản văn hóa của các tộc người, lý giải về không gian sinh tồn, về thiết chế làng -rừng, về chuỗi nghi lễ nông nghiệp, chuỗi nghi lễ vòng đời; phân tích về nguồn “gen” văn hóa; kể chuyện buôn làng, tôn vinh các nghệ nhân dân gian, những “báu vật sống” của đại ngàn.

Chúng tôi cũng cố gắng thanh lọc những giá trị văn hóa, những tri thức bản địa cần được bảo tồn và những hủ tục lạc hậu, dã man cần phải xóa bỏ. Những người làm báo, với trách nhiệm công dân, cố gắng tìm cách lý giải những nguyên nhân và đề xuất những giải pháp hữu ích với các cấp chính quyền, với cơ quan quản lý, chức năng.

Một ngọn thác ở huyện Krông Nô (Đắk Nông) (Ảnh Ngô Minh Phương)

Nhà báo không phải là nhà nghiên cứu, không phải là chuyên gia trong lĩnh vực văn hóa, nhưng nhà báo có lợi thế của những chủ thể chứng kiến. Đôi khi, chỉ là những điều giản dị. Nhìn những đôi chân phủ màu đất bazan. Lắng giọng già làng kể chuyện. Nghe tiếng củi nổ lép bép ở một góc nhà sàn nơi buôn làng vùng sâu hay một tiếng đàn tre văng vẳng trong đêm, tiếng hót vang rừng của một loài chim núi... Một nụ hoa mà ta chưa biết tên nở trên miền đất lạ. Một dòng sông lần đầu được lội chân qua. Một di tích, danh thắng, một câu chuyện dân gian, một điệu hát cổ…

Chỉ là vậy, nhưng đó chính là những điều khác biệt, cái khác biệt làm nên bản sắc. Bản sắc của đời sống sẽ làm nên sự hấp dẫn của tác phẩm báo chí. Người làm báo đi rồi sẽ đến. Đến rồi cảm nhận và hứng thú bởi những điều trải nghiệm và khám phá. Những điều quen và những điều lạ. Và nếu cảm nhận sâu hơn thì chúng ta sẽ thấy lạ ngay với cả những điều tưởng chừng đã rất quen.

Nguồn: https://baodaknong.vn/lam-bao-giua-mach-nguon-van-hoa-tay-nguyen-256105.html