Môi trường thực hành - 'cú hích' giúp người trẻ bảo tồn di sản

Nhóm xẩm "Âm sắc dân gian" tham gia Hội thi giọng hát dân ca và tài năng nhạc cụ dân tộc do Cung thiếu nhi Hà Nội tổ chức.

Những mô hình hiệu quả

Trong số các lớp nghệ thuật dân gian đang duy trì tại Hải Phòng, nhóm xẩm “Âm sắc dân gian” do nghệ nhân Đào Bạch Linh hướng dẫn là ví dụ rõ nét cho mô hình học tập nhỏ nhưng hiệu quả. Thành lập từ tháng 3/2025, nhóm tổ chức hai buổi tập mỗi tuần tại Cung Văn hóa thiếu nhi với khoảng 10 học sinh. Không rầm rộ hay mang tính phong trào, lớp tập trung rèn luyện kỹ thuật: giọng, phách, đàn nguyệt, đàn nhị… Cách tiếp cận này giúp học sinh kiên trì bám vào một bộ môn tưởng như xa lạ. “Xẩm không dễ, nhưng các em học chậm mà chắc, mỗi buổi đều thấy tiến bộ”, nghệ nhân Đào Bạch Linh chia sẻ.

Theo nghệ nhân Đào Bạch Linh, một số học sinh của lớp bộc lộ năng khiếu rõ rệt như em Nguyễn Ngọc Bảo Quyên (Trường THCS Tô Hiệu) có thẩm âm tốt, ngày càng vững về hát và đàn nguyệt; em Trần Duy Lê Việt Bách (Trường THCS Trần Phú, cùng ở phường Lê Chân) nổi bật ở đàn nhị. Các em nhỏ tuổi hơn cũng duy trì học đều và tham gia biểu diễn, cho thấy tính khả thi của mô hình đào tạo quy mô nhỏ.

Nghệ nhân và học viên lớp học ca trù biểu diễn tại phủ Từ Đông Môn.

Không xa đó, lớp ca trù tại phủ Từ Đông Môn (phường Hòa Bình) cũng hoạt động ổn định. Lớp do các nghệ nhân, trong đó có ca nương Phạm Thị Liên, phụ trách và tuyển chọn học sinh thông qua hoạt động ngoại khóa, qua đó sàng lọc năng khiếu ngay từ đầu. Học sinh Lê Kim Ngân cho biết, việc bắt nhịp phách và tập luyến láy, nhả chữ tuy khó nhưng giúp em hiểu hơn một loại hình nghệ thuật vốn bị xem là kén người nghe.

Dù gặp khó khăn về thời gian từ lịch học chính khóa, các lớp dân gian vẫn hình thành được một nhóm học sinh có năng khiếu - nền tảng quan trọng cho sự tiếp nối di sản.

Tăng cường kết nối

Từ hoạt động của các lớp học nhỏ có thể thấy một chuyển biến rõ rệt: văn hóa dân gian chỉ thực sự sống khi người trẻ được trực tiếp thực hành. Di sản vẫn có sức hút nếu được truyền đạt bằng phương pháp phù hợp. Nhà nghiên cứu Nguyễn Đình Chỉnh, Chủ tịch Hội Văn nghệ dân gian Hải Phòng xem đây là bước tái thiết nền tảng di sản. “Văn hóa dân gian là lớp văn hóa gốc. Nếu người trẻ không thực hành, bản sắc văn hóa sẽ dần mất đi. Đưa nghệ thuật dân gian vào trường học là hướng đi cần duy trì lâu dài”, ông khẳng định.

*Nghệ thuật hát trống quân ở xã Đường An còn thiếu nhân tố trẻ.*

Tuy vậy, không phải loại hình nghệ thuật dân gian nào ở Hải Phòng hiện nay cũng thuận lợi như xẩm hay ca trù. Bộ môn trống quân vẫn thiếu nhân tố trẻ và đứng trước nguy cơ mai một. Điều này cho thấy bảo tồn không thể dựa vào nỗ lực đơn lẻ, mà cần cơ chế kết nối giữa nghệ nhân, trường học và cộng đồng. Trong bối cảnh đó, các sân chơi biểu diễn trở thành mắt xích quan trọng.

Liên hoan Văn nghệ dân gian Hải Phòng 2025 vừa diễn ra tại Cung Văn hóa thiếu nhi do Hội Văn nghệ dân gian tổ chức quy tụ nhiều loại hình như nhã nhạc, chèo, trống quân, ca trù, xẩm, múa rối…, tạo cơ hội để học sinh không chỉ học trong phòng tập mà còn quan sát sự vận hành của di sản trên sân khấu.

Song thực tế cho thấy, việc truyền lửa dân gian không chỉ dừng ở việc mở lớp hay tổ chức biểu diễn, mà cần tạo môi trường thực hành, người học có người dẫn dắt và có không gian giới thiệu thành quả. Khi những yếu tố này được duy trì đều đặn, di sản không chỉ được gìn giữ mà còn có cơ hội hòa vào đời sống hôm nay theo cách bình dị và tự nhiên nhất.

HÀ LINH

Nguồn: https://baohaiphong.vn/moi-truong-thuc-hanh-cu-hich-giup-nguoi-tre-bao-ton-di-san-529255.html