Người cao tuổi - từ "ngại công nghệ" trở thành chủ thể của chuyển đổi số

Trong hành trình chuyển đổi số, người cao tuổi từng được xem là nhóm yếu thế, khó tiếp cận công nghệ. Tuy nhiên, từ những lớp học nhỏ ở tổ dân phố, nhà văn hóa thôn bản đến các mô hình "Bình dân học vụ số", "Nhà văn hóa số", ngày càng nhiều người cao tuổi đang chủ động bước vào không gian số, trở thành minh chứng sinh động cho một quá trình chuyển đổi số bao trùm, không ai bị bỏ lại phía sau.

Đoàn viên thanh niên xã Tứ Kỳ, Hải phòng hỗ trợ người cao tuổi sử dụng công nghệ số

Tại Hải Phòng, việc "gỡ rào cản" công nghệ cho người dân, trong đó có người cao tuổi, được xác định là nhiệm vụ trọng tâm khi triển khai chuyển đổi số từ cơ sở. Theo Sở Khoa học và Công nghệ thành phố, rào cản lớn nhất không nằm ở thiết bị hay hạ tầng, mà ở tâm lý e ngại, thiếu kỹ năng và thói quen sử dụng công nghệ của một bộ phận người dân lớn tuổi. Vì vậy, cách làm được lựa chọn là "cầm tay chỉ việc", lấy những nhu cầu thiết thực nhất làm điểm khởi đầu.

Giữa tháng 11/2025, tại phường Nhị Chiểu, hơn 200 học viên, trong đó nhiều người đã ngoài 50, 60 tuổi, tham gia lớp tập huấn chuyển đổi số do Sở Khoa học và Công nghệ phối hợp tổ chức. Nội dung không nặng về lý thuyết, mà bắt đầu từ những thao tác rất cơ bản: Mở điện thoại thông minh, cài đặt và sử dụng ứng dụng "Smart Hải Phòng", nộp hồ sơ trên Cổng Dịch vụ công quốc gia, tra cứu thông tin y tế, an sinh xã hội. Thậm chí, học viên còn được làm quen với một số ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) ở mức độ đơn giản.

Bà Nguyễn Thị Thương, 58 tuổi, ở tổ dân phố Phú Thứ 1, chia sẻ: "Trước đây, cứ nghe đến thủ tục hành chính là ngại, vì sợ thiếu giấy tờ, sợ đi lại nhiều lần. Nay được hướng dẫn từng bước, tôi mới thấy chỉ vài thao tác trên điện thoại là có thể nộp hồ sơ trực tuyến, vừa nhanh vừa minh bạch". Từ chỗ bỡ ngỡ, nhiều người cao tuổi như bà Thương dần hình thành thói quen sử dụng dịch vụ công trực tuyến, không còn phụ thuộc hoàn toàn vào con cháu hay cán bộ cơ sở.

Trong khi đó, tại các xã, thôn vùng cao của Lào Cai, hành trình đưa công nghệ đến với người cao tuổi cũng đang diễn ra một cách bền bỉ. Mô hình "Nhà văn hóa số" tại thôn Nghĩa Dũng, xã Lâm Giang là một ví dụ điển hình. Tại đây, người dân lớn tuổi được hỗ trợ tích hợp thẻ bảo hiểm y tế, sử dụng VNeID, khai báo hộ tịch, đăng ký cư trú, nộp hồ sơ dịch vụ công mức độ 3–4. Những thủ tục trước kia phải đi hàng chục cây số nay được giải quyết ngay tại thôn, với sự hỗ trợ trực tiếp của cán bộ và lực lượng trẻ tình nguyện.

Điểm chung trong các mô hình này là sự tham gia tích cực của các "hạt nhân số" tại cộng đồng. Ở Hải Phòng, tổ công nghệ số cộng đồng được triển khai tại các thôn, tổ dân phố của 114 xã, phường, đặc khu, với lực lượng nòng cốt là cán bộ cơ sở, đoàn viên thanh niên, hội viên các đoàn thể. Mỗi thành viên vừa là người học, vừa là người hướng dẫn, đặc biệt chú trọng hỗ trợ người cao tuổi, nhóm cần nhiều thời gian và sự kiên nhẫn nhất.

Phong trào "Bình dân học vụ số" do Hội Liên hiệp Phụ nữ các cấp phát động cũng cho thấy vai trò quan trọng của phụ nữ trung niên và cao tuổi trong lan tỏa kỹ năng số. Tại các lớp học số "Đồng hành công nghệ", nhiều chị em lần đầu tiên biết cách cài ứng dụng, tra cứu thông tin, nộp hồ sơ trực tuyến. Các mô hình "Gia đình số", "Chi hội số" không chỉ giúp người cao tuổi tự tin hơn với công nghệ, mà còn tạo sự gắn kết giữa các thế hệ trong gia đình, khi con cháu cùng hỗ trợ, cùng học hỏi.

Từ thực tiễn cho thấy, khi người cao tuổi được tiếp cận công nghệ theo cách phù hợp, chuyển đổi số không còn là khái niệm xa vời. Ngược lại, họ trở thành những người sử dụng công nghệ một cách thận trọng, có trách nhiệm, biết khai thác tiện ích số để phục vụ đời sống hằng ngày: từ chăm sóc sức khỏe, tiếp cận chính sách an sinh, đến tham gia phản ánh, góp ý với chính quyền cơ sở.

Chuyển đổi số chỉ thực sự thành công khi mọi người dân đều có thể tham gia và thụ hưởng. Việc người cao tuổi từng bước làm chủ công nghệ không chỉ góp phần giảm tải cho bộ máy hành chính, mà còn khẳng định tinh thần học tập suốt đời, thích ứng với thời đại số. Đó chính là nền tảng quan trọng để xây dựng một xã hội số nhân văn, bao trùm và bền vững./.

Trung tâm Truyền thông KH&CN

Nguồn: https://mst.gov.vn/nguoi-cao-tuoi-tu-ngai-cong-nghe-tro-thanh-chu-the-cua-chuyen-doi-so-197251213141933917.htm