Khởi công và thách thức kỹ thuật
Ngày 2/2/2004, thung lũng thượng nguồn sông Chu bỗng trở thành một đại công trường tấp nập suốt ngày đêm. Âm thanh máy móc vang lên, tiếng còi xe, tiếng người hối hả dưới nắng vàng, gió đại ngàn thổi dọc đôi bờ sông Chu. Xa xa, đâu đó vang lên tiếng hát của những cô gái dân tộc, như tiếp thêm nhịp sống cho công trình lịch sử, được mệnh danh là “công trình thế kỷ” của ngành thủy lợi Việt Nam.
Công tác chuẩn bị mặt bằng được thực hiện khẩn trương, đồng bộ. Trong năm 2004 và nửa đầu 2005, các đội thi công tập trung xây dựng nhà ở cho cán bộ, công nhân, nhà làm việc của các nhà thầu, xưởng gia công, các tuyến đường thi công, cầu qua sông Chu, chuẩn bị mỏ vật liệu để đắp đập.
Khối lượng công việc khổng lồ: san ủi, đào đắp gần 7 triệu m³ đất đá, hoàn thành hơn 50 nghìn m² lán trại, công xưởng, phục vụ chỗ ở cho khoảng 3.000 cán bộ, công nhân viên, cùng hơn 1.000 xe máy, thiết bị cơ giới.
Hồ Cửa Đạt - công trình thế kỷ của ngành thủy lợi, nông nghiệp Thanh Hóa. Ảnh: Thanh Tâm.
Hồ Cửa Đạt là công trình đầu mối lớn nhất ngành thủy lợi Việt Nam thời điểm đó, xây dựng trên địa chất phức tạp, lần đầu tiên áp dụng công nghệ đập đá đổ đầm nện chống thấm bằng bê tông bản mặt, cần sự tư vấn chuyên gia Trung Quốc và tận dụng vật liệu tại chỗ. Đây là công nghệ mới, thách thức lớn đối với các kỹ sư, công nhân Việt Nam, nhưng cũng chính là cơ hội để ngành thủy lợi nước nhà khẳng định năng lực kỹ thuật hiện đại.
Dù khởi công đầy khí thế, tiến độ thi công vẫn gặp nhiều khó khăn. Sau 8 tháng, dự án triển khai chậm so với kế hoạch. Trước thực tế này, ông Phan Đình Phùng, với tinh thần trách nhiệm cao, chuyển sang giữ chức Giám đốc Ban Quản lý Đầu tư và Xây dựng thủy lợi 3 - Bộ NN-PTNT để trực tiếp chỉ đạo thi công, bỏ qua lợi ích cá nhân, đặt công trình lên trên hết.
Ông Phùng cùng đội ngũ kỹ sư, công nhân giám sát từng chi tiết từ việc vận chuyển vật liệu, đổ bê tông, kiểm tra nền móng, cho đến bố trí các hạng mục phụ trợ.
Ông Phan Đình Phùng kể về những khó khăn trong quá trình thi công hồ chứa nước Cửa Đạt. Ảnh: Thanh Tâm.
“Mỗi ngày trôi qua, chúng tôi vừa làm vừa học, vừa giải quyết các vấn đề phát sinh ngoài thiết kế. Không có chỗ cho sai sót, vì hồ chứa nước này quyết định sự an toàn, sinh kế của hàng vạn người dân hạ du”, ông Phùng chia sẻ.
Các xưởng gia công, lán trại, cầu tạm được xây dựng đồng bộ, công nhân chia 3 ca, 4 kíp làm việc liên tục ngày đêm. Âm thanh máy móc, tiếng người lao động và cả tiếng gió núi rừng hòa thành một nhịp sống vừa náo nhiệt, vừa gấp gáp.
Sự cố vỡ đập và bài học quý giá
Theo thiết kế, hồ Cửa Đạt có kênh ven đập cho nước sông đi qua, với khả năng chịu lũ lớn xác suất 100 năm xuất hiện 5 lần. Nhưng ngày 5/10/2007, một sự cố nghiêm trọng xảy ra, đập chính bị vỡ trong quá trình thi công, cuốn trôi 600.000 m³ đá. Đây là trận lũ 100 năm mới có 1 lần, khiến 7 xã của huyện Thọ Xuân cũ với hơn 2.300 nóc nhà, 12.000 người chìm trong biển nước, có nơi sâu hơn 8 m.
Các nhà thầu ngay lập tức phải đắp đê quây thượng lưu, dọn sạch hố móng, xử lý các điểm xung yếu để đảm bảo an toàn. Công nhân chia 3 ca, 4 kíp, hàng nghìn người làm việc ngày đêm. Sự cố vừa là bài học kinh nghiệm, vừa là thách thức rèn luyện kỹ sư ngành thủy lợi trong xử lý thiên tai ngoài thiết kế.
Quá trình thi công hồ chứa nước Cửa Đạt gặp nhiều trở ngại, nhưng đội ngũ kỹ thuật đều đồng lòng vượt qua. Ảnh: Tư liệu.
Sự việc này cho thấy, dù đã chuẩn bị kỹ lưỡng, thiên tai và địa chất phức tạp vẫn có thể vượt ngoài dự tính. Các kỹ sư, công nhân phải vận dụng kinh nghiệm, sáng tạo và phối hợp nhịp nhàng để khắc phục, đảm bảo tiến độ và an toàn công trình.
Sau sự cố, công tác thi công được triển khai quyết liệt hơn. Các kỹ sư tiếp tục điều chỉnh biện pháp, bố trí lực lượng hợp lý, đôn đốc tiến độ thi công. Mọi công đoạn, từ đào đắp, đổ bê tông, gia công cơ khí thủy công, đến kiểm tra chất lượng vật liệu đều được thực hiện nghiêm ngặt.
Để thi công đập chính, hàng triệu m³ đất đá được vận chuyển và san ủi. Các xưởng gia công chế tạo thiết bị thủy công hoạt động liên tục, tạo ra nhịp điệu công nghiệp giữa rừng núi thượng nguồn sông Chu. Công trình trở thành một biểu tượng sống, nơi tinh thần lao động, ý chí và trí tuệ của con người hội tụ.
Quá trình thi công hồ chứa nước Cửa Đạt gặp nhiều trở ngại, nhưng đội ngũ kỹ thuật đều đồng lòng vượt qua. Ảnh: Tư liệu.
Niềm tự hào ngành thủy lợi
Ngày 26/1/2009, tấm phai cuối cùng trước cửa tuy-nen được thả, hồ Cửa Đạt chính thức tích nước phục vụ sản xuất. Sau 5 năm thi công, công trình đầu mối hồ chứa nước Cửa Đạt hoàn thành: 38,7 triệu tấn đất đá, 321.000 m³ thép, 105.000 tấn cơ khí thủy công, tổng kinh phí gần 5.000 tỷ đồng từ nguồn trái phiếu Chính phủ.
Đập chính cao 118,5 m, dài 987 m, mặt đập rộng 10 m, thi công theo công nghệ đập đá đổ đầm nện chống thấm bằng bê tông bản mặt, công nghệ mới lần đầu áp dụng tại Việt Nam. 13 người hy sinh trên công trường, để mang lại một công trình thế kỷ, phục vụ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước nói chung và sản xuất nông nghiệp, thủy lợi của Thanh Hóa nói riêng.
Công lao thuộc về cả hệ thống chính trị, trong đó có ông Phan Đình Phùng và Tổng Công ty Tư vấn xây dựng Thủy lợi Việt Nam, những người tiên phong khảo sát, thiết kế, lựa chọn tuyến và đưa ra giải pháp kỹ thuật tối ưu từ khi lập dự án tiền khả thi đến khi hoàn thành công trình. Để ghi nhận công lao, Chính phủ đã trao tặng ông Phan Đình Phùng Huân chương Lao động hạng 2 và hạng 3.
Hồ chứa nước Cửa Đạt là quyết sách lớn cho sự phát triển của nền nông nghiệp Thanh Hóa. Ảnh: Thanh Tâm.
Hồ Cửa Đạt không chỉ là công trình thủy lợi, mà còn là biểu tượng của ý chí, sự kiên trì và trí tuệ của con người Việt Nam. Công trình minh chứng cho quyết tâm kết hợp giữa khoa học kỹ thuật hiện đại và lợi ích cộng đồng, giữa phát triển kinh tế - xã hội và bảo tồn văn hóa tâm linh địa phương.
Hàng chục nghìn hecta đất nông nghiệp được bảo vệ, hàng vạn người dân vùng hạ du được an toàn trong mùa lũ, nguồn nước ổn định phục vụ sản xuất công nghiệp và sinh hoạt, tất cả tạo nên hiệu quả tổng hợp lâu dài. Hồ Cửa Đạt đã trở thành niềm tự hào của ngành thủy lợi Việt Nam, đồng thời là biểu tượng cho sức mạnh hợp lực giữa con người, thiên nhiên và công nghệ.
Xây dựng hồ chứa nước Cửa Đạt là quyết sách lớn cho sự phát triển của nền nông nghiệp Thanh Hóa. Ảnh: Thanh Tâm.
Dù trải qua sự cố, gian nan thi công, mất mát hy sinh, hồ Cửa Đạt vẫn đứng vững như chính tinh thần của những con người đã đặt trái tim, sức lực và trí tuệ vào từng viên đá, khối bê tông, trong từng bước đi lịch sử của công trình.
Ngày nay, khi đứng bên hồ, nhìn dòng nước trong xanh mênh mông, chúng tôi cảm nhận được giá trị của một quyết định đúng đắn, của những con người kiên định và tầm vóc của một "công trình thế kỷ” - nơi mà lịch sử, công nghệ và cộng đồng hội tụ, tạo nên niềm tự hào của ngành thủy lợi Việt Nam.
Nguồn: https://nongnghiepmoitruong.vn/quyet-sach-lon-phat-trien-nong-nghiep-thanh-hoabai-2-xay-kho-nuoc-cho-tuong-lai-d787767.html
![Đi trước đón đầu: [Bài 1] Sinh kế mới từ mô hình nuôi ếch bể nổi](https://vphoto.vietnam.vn/thumb/402x226/vietnam/resource/IMAGE/2025/12/13/1765607984017_dsc06888-210118_726-133559.jpeg)
Bình luận (0)