Sinh kế từ cây dược liệu ở vùng cao xứ Thanh

Cây dược liệu là một trong những cây trồng chủ lực tại các địa phương vùng cao của tỉnh Thanh Hóa.

SAU thời gian trồng thử nghiệm cà gai leo, gia đình ông Nguyễn Đại Hải, xã Điền Trung, huyện Bá Thước đã mạnh dạn chuyển toàn bộ diện tích vườn tạp kém hiệu quả sang trồng loại cây này với sự hỗ trợ về giống, phân bón, kỹ thuật chăm sóc và đầu ra của Hợp tác xã Pù Luông. “Trồng cà gai leo mang lại hiệu quả cao gấp nhiều lần so trồng hoa màu trước kia. Mỗi năm, cà gai leo có thể thu hoạch được hai đến ba vụ, mang lại thu nhập từ 60-80 triệu đồng/ha/vụ”, ông Hải cho biết.

Hiệu quả kinh tế của cây cà gai leo đã mở ra hướng đi mới trong sản xuất nông nghiệp, giúp chuyển đổi thành công cơ cấu giống cây trồng để nâng cao hiệu quả kinh tế, giúp người dân tăng thêm thu nhập, xóa đói, giảm nghèo. Theo thống kê của Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Bá Thước, năm 2022, toàn huyện có khoảng 14 hộ tham gia trồng cây dược liệu với diện tích khoảng 5,5ha. Dự kiến, trong năm 2023, Hợp tác xã Pù Luông sẽ phối hợp với người dân, phát triển khoảng 63ha cây dược liệu ở trên địa bàn huyện Bá Thước.

Phát huy lợi thế về thổ nhưỡng, khí hậu, đất rừng cùng với kinh nghiệm về chế biến và sử dụng cây thảo dược tự nhiên của người dân xã Thành Lâm, để bảo tồn và phát triển nguồn tài nguyên cây thuốc bản địa – cây sói rừng, tháng 7/2021, Quỹ Môi trường toàn cầu (UNDP-GEF), Viện Môi trường và Phát triển bền vững (VESDI) phối hợp với UBND huyện Bá Thước tổ chức thực hiện dự án hỗ trợ cộng đồng địa phương phát triển bền vững cây sói rừng để cải thiện sinh kế tại xã Thành Lâm. Đến nay, dự án đã thu hút được 100 hộ dân trồng trong vườn nhà, vườn rừng, với diện tích khoảng 72ha. “Việc triển khai thực hiện dự án là rất cần thiết, không chỉ bảo tồn được loài cây thuốc bản địa mà còn tạo việc làm, tăng thu nhập cho người dân trên địa bàn. Địa phương đang phấn đấu đưa nhiều hơn sản phẩm từ cây sói rừng ra thị trường, không chỉ ở dạng sấy khô mà còn chế biến thành các sản phẩm hoàn chỉnh, đáp ứng được yêu cầu của thị trường”, Chủ tịch UBND xã Thành Lâm Trịnh Văn Dũng chia sẻ.

Với mục tiêu chuyển đổi cơ cấu cây trồng, tăng thu nhập, thực hiện có hiệu quả công cuộc giảm nghèo bền vững, từ tháng 3/2018, Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Thanh Hóa đã xây dựng mô hình trồng thử nghiệm cây dược liệu tại huyện Quan Sơn, quy mô 5ha với 30 hộ dân tham gia. Cũng theo đó, huyện Quan Sơn đã quy hoạch vùng trồng dược liệu tập trung có chất lượng cao tại khu Vũng Cộp, thuộc bản Chanh, xã Sơn Thủy, quy mô 250ha; đồng thời, mời doanh nghiệp tư nhân sản xuất thuốc y học cổ truyền vào đầu tư, liên kết sản xuất… Vũng Cộp có khí hậu ôn hòa, mát mẻ, đất đai phù hợp, nên cây dược liệu trồng nơi đây cho năng suất cao, chất lượng tốt. Sau gần 5 năm xây dựng, người dân xã Sơn Thủy đã phát triển được hàng trăm ha. Một số loại dược liệu mang lại giá trị kinh tế cao, như: mã tiền, hà thủ ô đạt 400 triệu đồng/ha; thổ phục linh đạt 200 triệu đồng/ha…

Còn Khu Bảo tồn thiên nhiên Xuân Liên (huyện Thường Xuân) có đặc điểm nóng ẩm, mưa nhiều, là điều kiện tốt để các loài cây dược liệu phát triển. Tại các xã Vạn Xuân, Luận Khê, Luận Thành, Xuân Cẩm, một số doanh nghiệp đã cùng các hộ dân liên kết trồng cây cát sâm, ký các hợp đồng cung cấp cây giống, chuyển giao kỹ thuật, công nghệ và bao tiêu sản phẩm. Theo kế hoạch, từ năm 2023 trở đi, mỗi năm các hộ dân của ba xã này sẽ phát triển thêm khoảng 30ha cát sâm, tạo thành vùng nguyên liệu ổn định trên địa bàn.

TỈNH Thanh Hóa hiện có hơn 641 nghìn ha đất có rừng, trong đó 393 nghìn ha rừng tự nhiên với 529 loài dược liệu bản địa. Trong 5 năm qua, khu vực miền núi Thanh Hóa đã xây dựng được 16 mô hình dược liệu dưới tán rừng tự nhiên và rừng trồng, trong đó tập trung vào các loại dược liệu bản địa có giá trị kinh tế cao như: lan kim tuyến, ba kích, sa nhân, cát sâm, bảy lá một hoa, khôi tía,… Nhìn chung các loại dược liệu dưới tán rừng đều sinh trưởng tốt, cho năng suất và chất lượng tương đương sản phẩm thu hái từ tự nhiên. Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Thanh Hóa Lê Đức Thuận cho biết: Đến nay, tỉnh đã có một lộ trình rõ ràng cùng một chiến lược dài hạn để đưa cây dược liệu trở thành một trong những cây trồng chủ lực, giúp người dân vùng cao thoát nghèo. Các địa phương đang tích cực hướng dẫn hợp tác xã, tổ hợp tác sản xuất cây dược liệu tổ chức lại sản xuất, thực hiện liên kết với doanh nghiệp trong và ngoài tỉnh.

Để khai thác và phát huy hiệu quả tiềm năng, lợi thế của các huyện miền núi; đẩy mạnh phát triển kinh tế, thu hẹp khoảng cách về mức sống, thu nhập của người dân miền núi so miền xuôi, ngày 24/11/2022, UBND tỉnh Thanh Hóa đã phê duyệt Đề án “Phát triển các mô hình cây trồng, vật nuôi, dược liệu, sản phẩm có lợi thế khu vực miền núi tỉnh Thanh Hóa, giai đoạn 2022-2025”. Mục tiêu đến năm 2025, phát huy được 33 đối tượng mô hình cây trồng, vật nuôi, dược liệu, sản phẩm lợi thế để xây dựng các mô hình phát triển sản xuất phù hợp từng vùng, miền; khai thác tiềm năng lợi thế của khu vực miền núi; tạo sinh kế, việc làm cho khoảng 3.500 hộ gia đình khu vực miền núi của tỉnh.

Trong thời gian tới, Thanh Hóa sẽ đẩy mạnh nghiên cứu và nhân rộng các mô hình trồng dược liệu dưới tán rừng đã thành công, giúp người dân đa dạng sinh kế thoát nghèo bền vững.