มีฤดูกาลแห่งความกตัญญูที่ไร้คำพูด

เดือนกรกฎาคมมาถึงโดยไม่ทันตั้งตัว มีเพียงฝนที่ตกกระทันหันในยามบ่าย มีเพียงกลิ่นดินชื้นๆ ลอยมาจากทางเดินรอบสุสานในหมู่บ้าน มีเพียงดอกเบญจมาศสีขาวที่เอียงอยู่ข้างหลุมศพ แค่นี้ก็พอให้ผู้คนเข้าใจแล้วว่า ฤดูแห่งความกตัญญูมาถึงแล้ว!

ฉันเกิดในชนบทที่มีสุสานวีรชนตั้งอยู่บนเนินทราย ทุกครั้งที่ลมลาวพัด ทรายก็จะปลิวขึ้นปกคลุมศิลาจารึกที่ซีดจางจนกลายเป็นสีขาว ตอนเด็กๆ ฉันไม่เคยเข้าใจเลยว่าทำไมทุกบ่ายปลายเดือนกรกฎาคม คุณยายจะพาฉันเดินขึ้นเนินทรายเป็นระยะทางเกือบสองกิโลเมตร พร้อมกับถือกำธูปและดอกลิลลี่ที่เก็บอย่างรีบเร่งจากสวนไปด้วย

เธอบอกว่า “ไปเยี่ยมคุณปู่ของคุณเถอะ” แต่ฉันไม่เคยเห็นท่านเลย ฉันเห็นเพียงแผ่นศิลาจารึกชื่อสลักไว้ หญ้าเขียวขจีกำมือหนึ่ง และสายลม ลมพัดเอากลิ่นธูปหอมมาติดผมฉัน กลิ่นยังคงติดอยู่บนเสื้อผ้าแม้ตอนที่ฉันกลับถึงบ้าน

การเติบโตและการไปโรงเรียนทำให้ฉันได้ยินเรื่องราวเกี่ยวกับสงครามมากขึ้น เรื่องราวของเหล่าทหารที่ไม่เคยกลับมาอีกเลย ฉันเข้าใจว่าหลุมศพอันเย็นยะเยือกคือสถานที่เดียวที่ผู้คนที่ยังอยู่เคียงข้างผู้วายชนม์ได้พบปะกัน มันคือสถานที่ที่คุณยายสามารถพูดคุยกับฉันได้ทุกปี กระซิบสิ่งที่ท่านไม่สามารถเขียนเป็นจดหมายได้ มันคือสถานที่ที่พวกเราในฐานะหลานๆ ได้เรียนรู้ที่จะก้มศีรษะ เรียนรู้ที่จะพูดว่า "ขอบคุณ" แม้จะไม่รู้ว่าจะกล่าวขอบคุณใคร เพราะคนที่นอนอยู่ใต้หญ้าได้เสียชีวิตไปแล้วตั้งแต่แม่ของฉันยังอยู่ในอ้อมแขนของเธอตั้งแต่ยังเป็นทารก

วันที่ 27 กรกฎาคม สำหรับคนหนุ่มสาวหลายคน อาจเป็นเพียงเส้นเล็กๆ บนปฏิทินติดผนัง แต่สำหรับหมู่บ้านของฉัน มันเป็นวันที่พิเศษ ชาวบ้านทั้งหมู่บ้านต่างเงียบสงัด ถนนลูกรังที่มุ่งสู่สุสานดูแคบลง เพราะมีคนเดินกันมากมาย

บางคนนำธูป ดอกไม้ บางคนนำชาเขียว ข้าวเหนียว กล้วย และเหล้าข้าวมาด้วย ไม่มีเสียงแตรหรือกลองดังกึกก้อง ไม่มีใครตะโกนคำขวัญ มีเพียงเสียงฝีเท้า เสียงพื้นกระทบพื้นใต้รองเท้าแตะ และเสียงกระดาษสาที่ไหม้เกรียมในสายลมยามบ่าย

ตอนเด็กๆ ฉันถามคุณยายว่า “ทำไมเราต้องจุดธูปอยู่เรื่อย ท่านจากไปแล้ว” คุณยายนั่งลงพับธูปพลางพูดช้าๆ ว่า “การจุดธูปยังหมายถึงการระลึกถึง ยังคงระลึกถึงว่าปู่ของเธอยังอยู่กับฉัน อยู่กับแม่ของเธอ อยู่กับเธอ” ฉันมองคุณยายอย่างว่างเปล่า ไม่เข้าใจ ตอนนี้ฉันเข้าใจแล้ว ทุกครั้งที่ฉันกลับมาจากการเดินทางไกล ยืนอยู่หน้าหลุมศพที่เงียบงันใต้ต้นสน ฉันยังคงรู้สึกถึงความอบอุ่นของเนื้อและเลือดของฉันอยู่ตรงนั้น

เดือนกรกฎาคมไม่ได้อึกทึกครึกโครมเท่าช่วงเทศกาลฤดูใบไม้ผลิ ไม่มีดอกไม้ไฟหรือธงประดับประดาอยู่ทั่วไป เดือนกรกฎาคมมีเพียงกลิ่นธูปหอม กลิ่นดินชื้น กลิ่นหญ้าที่เพิ่งตัด เสียงฝีเท้า เสียงฝนที่ตกในค่ำคืนอันยาวนาน แต่ความเงียบสงบนั้นกลับซึมซาบลึกเข้าไปในใจผู้คนยิ่งกว่าถ้อยคำอันหอมหวานใดๆ ผู้ที่เอนกายลงนอน ณ ที่แห่งนั้นได้พักผ่อนแล้ว แต่สิ่งที่พวกเขาทิ้งไว้เบื้องหลังกลับไม่อาจหลับใหล

มันดำรงอยู่ในสายเลือดของลูกหลาน ในทุกบ้าน ทุกไร่ ทุกถนน และทุกมุมตลาด มันดำรงอยู่ในวิถีที่ชาวเวียดนามเก็บรักษาความทรงจำของพวกเขาไว้ ไม่ใช่อย่างโอ้อวดหรือโอ้อวด แต่คงอยู่ตราบเท่าน้ำเลี้ยงต้นไม้ที่ซึมลงสู่ดิน

ฉันได้ไปเยี่ยมชมสุสานวีรชนหลายแห่งในทั้งสามภูมิภาค สุสานเจื่องเซินนั้นกว้างใหญ่ไพศาลราวกับป่าศิลาจารึกสีขาวที่ไม่มีที่สิ้นสุด สุสานถนนหมายเลข 9, ป้อมปราการกวางตรี, สุสานวีรชนเดีย น เบียน...

ทุกหนทุกแห่งล้วนมีบรรยากาศเดียวกัน ศักดิ์สิทธิ์และคุ้นเคยอย่างประหลาด ที่นั่น ฉันเห็นเหล่าแม่ๆ ถือดอกไม้ เห็นเด็กนักเรียนกวาดใบไม้อย่างขยันขันแข็ง เห็นทหารผ่านศึกผมขาวนั่งเงียบๆ อยู่หน้าหลุมศพของสหายนานหลายชั่วโมง ไม่มีใครเรียกชื่อพวกเขาอีกต่อไป แต่ยังคงมีผู้คนเช็ดฝุ่นออกจากหลุมศพ แทนที่ดอกไม้ที่เหี่ยวเฉา ถอนวัชพืชออก แค่นี้ก็เพียงพอแล้วสำหรับอดีตที่ยังคงอยู่

ทุกวันนี้ ผู้คนพูดถึงความรับผิดชอบของความกตัญญูกันมาก ผมเห็นคนมองโลกในแง่ร้ายบางคนพูดว่าคนรุ่นใหม่สมัยนี้รู้จักแค่ TikTok, Facebook... แทบไม่มีใครจำวันที่ 27 กรกฎาคมได้เลย แต่ผมไม่เชื่อ ผมเคยเห็นสมาชิกสหภาพแรงงาน คนหนุ่มสาว และเด็กๆ สวมเสื้อเชิ้ตสีขาวล้วน คุกเข่าลงจุดธูปอย่างระวัง ประสานมือไว้หน้าศิลาจารึกที่ไม่มีชื่อ

ฉันเคยได้ยินเรื่องราวเล่าขานในค่ำคืนแห่ง “แสงเทียนแห่งความกตัญญู” เปลวไฟริบหรี่ในสายลมแต่ไม่ดับลง ราวกับสายธารแห่งความทรงจำที่แผ่ขยายออกไปอย่างเงียบงัน เมล็ดพันธุ์แห่งความกตัญญูนั้นยังคงถูกหว่านลงไปทุกปี เติบโตไปพร้อมกับเด็กน้อยในบทเรียนแรกของชีวิต

วันหนึ่ง ฉันกลับมาบ้านเกิดในวันที่ 27 กรกฎาคม ฝนตกหนักมาตั้งแต่เช้าตรู่ ฝนตกหนักต่อเนื่องราวกับฟ้าดินอยากจะร้องไห้ไปกับฉัน แต่ในตอนเย็น ทั้งหมู่บ้านก็ยังคงมารวมตัวกันจุดธูป คบเพลิงไม้ไผ่ที่ทำเอง ชุบน้ำมัน ระยิบระยับท่ามกลางสายฝนปรอยๆ

ผู้คนรีบจุดธูป ปิดไฟไม่ให้ดับ แล้วประสานมือกันเงียบๆ ไม่มีเสียงตะโกน มีเพียงลม ควันธูป และสายฝนที่ไหลอาบไหล่ ฉันยืนอยู่กลางเนินทราย มองคุณยายอธิษฐานขออะไรบางอย่าง จากนั้นท่านก็ลูบแผ่นหินหลุมศพเบาๆ ราวกับปลอบโยนเด็กน้อยที่อยู่ไกลบ้านที่ไม่เคยกลับมาอีกเลย

กรกฎาคม - ฤดูกาลแห่งความกตัญญูที่ไร้คำพูด ไม่ได้บังคับให้ใครร้องไห้ ไม่ได้บังคับให้ใครสวดภาวนา แต่เพียงแตะเบาๆ ลงบนความทรงจำ เตือนใจเราว่าเรากำลังยืนอยู่บนส่วนหนึ่งของเนื้อและเลือดที่กลายเป็นผืนดิน จากจุดนั้น เราเรียนรู้ที่จะซาบซึ้งกับอาหารมื้ออุ่น เสียงหัวเราะ และบ้านที่สงบสุขปราศจากระเบิดและกระสุนปืน และจากจุดนั้น เราเรียนรู้ที่จะใช้ชีวิตให้คู่ควรกับผู้ที่จากไป

อีกหลายปีนับจากนี้ ฉันจะแก่เท่ากับคุณยาย ฉันจะจูงมือลูกหลาน เดินไปตามถนนดินที่ทอดไปสู่เนินทรายของสุสาน ฉันจะเล่าให้พวกเขาฟังถึงคุณปู่ที่ยังไม่กลับมา เล่าถึงฤดูกาลของวันที่ 27 กรกฎาคม ที่ฝนโปรยปรายลงมาอย่างเงียบเชียบ ลมพัดโชย และธูปหอมระยิบระยับ ฉันเชื่อว่าพวกเขาจะเข้าใจ เช่นเดียวกับที่ฉันเคยเข้าใจเมื่อครั้งยังเด็กว่า การระลึกถึงและสำนึกในบุญคุณ หมายถึงการยังมีกันและกัน แม้จะต้องห่างกันเพียงระยะทาง

ที่ไหนสักแห่งในดินแดนนี้ เดือนกรกฎาคมยังคงมาถึง และยังมีธูปหอมและช่อดอกเบญจมาศสีขาวที่ยังคงส่งเสียงแสดงความขอบคุณจากผู้คนนับล้านอย่างเงียบๆ

ดึ๊ก อันห์

ที่มา: https://baoapbac.vn/van-hoa-nghe-thuat/202507/co-mot-mua-tri-an-khong-loi-1047164/