Quan Ho mirasının "meşalesini" yarım yüzyıldan fazla bir süredir devrediyoruz

Truong Son'un o günkü bombaları ve kurşunları arasında, Ha Bac Saldırı Sanat Topluluğu'nun kadın sanatçısı, ikinci Quan Ho şarkıcısı Le Ngai, bombaları bastırmak için şarkı söyleyerek askerlerin moralini yükseltmişti. Ülke barış içindeyken, kendini Quan Ho şarkılarına adamış, atalarının geride bıraktığı değerleri sessizce koruyup yaymıştı.

"Şarkıların bomba seslerini bastırdığı" zamanları anmak

Değerli Sanatçı Le Ngai (gerçek adı Nguyen Thi Ngai), uzun yıllardır Quan Ho şarkı yarışmalarının saygın ve tanınmış bir jürisi. Kinh Bac'ın kalbindeki genç seslerden yankılanan duygu dolu melodilere kendini kaptıran "Canım, lütfen geri dönme" şarkısı, onu Truong Son cephesinde özel bir öğleden sonraya götürerek duygu yüklü bir deneyim sunuyor.

"Güney savaş alanında görev yapmak üzere Ha Bac Saldırı Sanat Topluluğu'nun beş kızından biri olarak seçilmekten onur duydum. Truong Son güzergâhları boyunca, Kuzey Quang Tri , Maymun Geçidi, Savannakhet (Laos), 9. Yol - Güney Laos Cephesi gibi çetin savaş hatlarından geçerek gösteriler yaptık... O öğleden sonra, Bay Pham Tien Duat beni karargahın Propaganda Departmanı'nın kulübesinde şarkı söylemeye davet etti. Arka arkaya birkaç şarkı söyledim: "Teknenin kenarına yaslanarak", "Xe chi thong kim", "Nguoi oi, nguoi o dung ve"... Tüm kulübe kahkaha ve alkışlarla doldu. Şarkı söyledikten sonra askerler şakalaştı: "Eve gitmiyoruz, ancak Quan Ho döndüğünde döneceğiz." Biriyle karşılaştığımızda, bazen bilgi makinesi aracılığıyla, günde 5 ila 7 gösteri yaparak, asker gördüğümüzde onlara yorulmadan hizmet ederdik," diye hatırladı Bayan Ngai yavaşça.

Değerli Sanatçı Le Ngai (arka sırada oturan, sağda) memleketinin Lien Anh ve Lien Chi şarkıcılarıyla birlikte geleneksel Quan Ho şarkıcılığına öncülük ederek ana rolü üstleniyor.

Ülkenin yeniden birleşmesinden yarım asır sonra, yıllar önce Truong Son ormanında Quan Ho şarkılarına kendini kaptıran ikinci kız kardeş Le Ngai, şimdi 74 yaşında. Her ne kadar hayatının son yıllarında olsa da saçları ağarmış, gülümsemesi hâlâ parlak, gözleri iyimser ve sesi her zamanki gibi yankılı, derin ve pürüzsüz. Quan Ho, onun için sadece bir tutku değil, aynı zamanda kanının ayrılmaz bir parçası ve atalarının bıraktığı değerli mirası sürdürme misyonu haline geldi.

Kinh Bac'ın en eski quan ho geleneklerinden birine sahip kırsal bir bölge olan Ngang Noi köyünde (şimdiki Hien Van komünü, Tien Du bölgesi, Bac Ninh ili) zengin bir kültürel geleneğe sahip bir ailede doğan Le Ngai, tatlı quan ho melodileriyle çevrili bir şekilde büyüdü. 1969'da, planlandığı gibi pedagoji sınavına girmek yerine, Le Ngai babası sanatçı Nguyen Duc Soi tarafından beklenmedik bir şekilde Ha Bac Quan Ho Halk Şarkıları Topluluğu'na kabul edildi (sanatçı Nguyen Duc Soi, şu anda Bac Ninh Quan Ho Halk Şarkıları Tiyatrosu olan Ha Bac Quan Ho Halk Şarkıları Topluluğu'nun kurucularından biridir). 1970'in sonunda Le Ngai, Ha Bac Saldırı Sahne Sanatları Topluluğu'na katılarak şarkı söyleme yeteneğini güneydeki savaş alanına taşıdı.

"O zamanlar genç ve coşkuluydum. Hayatımı feda etmem gerekse bile gönüllü olmaya kararlıydım," diye içini döktü Bayan Ngai.

Le Ngai'yi en derinden etkileyen performans, 59. Tabur için yaptığı ve 70 yaşında bir anneyi canlandırdığı performanstı. Oyun biter bitmez, arabasıyla gelen bir asker, gözleri yaşlarla dolu bir şekilde Le Ngai'ye sarılmak için koştu: "Anne, bu yıl kaç yaşındasın?" Le Ngai masumca cevap verdi: "Efendim, 18 yaşındayım." Gözyaşlarına boğuldu: "Anne, 18 yaşındasın ama 70 yaşındaki anneme çok benziyorsun... Seninle tanışacağımı sanıyordum." Vedalaşmadan önce ona şöyle dedi: "Önce Kuzey'e gidersen annemi ziyaret et ve ona savaş meydanında tanıştığını söyle..."

Ölümün eşiğinden dönme deneyimleri

Le Ngai cepheye girdiği gün henüz 18 yaşındaydı. Bombalar ve kurşunlar, engebeli kayalar ve toprak, yanmış ağaçlarla dolu yıkım sahnesine kendi gözleriyle tanıklık ediyordu... Quan Ho kızı savaşın şiddetini gerçekten hissetmişti. 1970'in sonundan 1971'in sonuna kadar Le Ngai'nin sanat topluluğu, Truong Son yolu boyunca tüm cephelerde gösteriler düzenleyerek askerleri ve halkı neşelendiren ve cesaretlendiren "ateş"e katkıda bulundu. Le Ngai için en dokunaklı anılardan biri, 9 No'lu Güney Laos Cephesi'nin tedavi tepesinde yaralı askerlere hizmet etmek için yaptığı gösteriydi. Kimisi kolsuz ve bacaksız, kimisi başları bandajlı ve birçok yarası olan yüzlerce yaralı askere tanıklık eden tüm topluluk şaşkına dönmüş ve yüreği parçalanmıştı. Sanat topluluğunun geldiğini görünce, şarkıları dinlemek için ayağa kalkmaya çalıştılar. "Cheo, Quan Ho şarkılarını söyledik, oyunlar oynadık ve şiirler okuduk. Memleketimizle ilgili şarkıları ve şiirleri dinlerken herkes duygulandı çünkü evlerini ve memleketlerini özlüyorlardı. Şarkı söyledikten sonra, askerlerin kıyafetlerinin yırtıldığını, tek bir parça bile sağlam kalmadığını görünce, topluluktaki kadınlar hemen oturup askerlerin her bir gömleğini ve pantolonunu yamadılar. Onlar için gösteri yaptığımda gözyaşlarımı tutamadım, birçok asker de ağladı. Birbirlerini sevdikleri ve derin bir vatan özlemi paylaştıkları için ağladılar," diye anlattı gözyaşlarını silerek.

Savaş alanında, yaşamla ölüm arasındaki çizgi boğucu derecede hassastır ve kadın sanatçı da bir istisna değildir: "Bir keresinde, topluluktaki bir kadınla birlikte bir bomba kraterine düştük. Tırmanmaya çalıştık ama başaramadık, kraterin kenarına değdik ve tekrar aşağı kaydık. O anda, Amerikan keşif uçakları hakkında bir alarm çaldı. Panikledik, yüzlerimiz solgundu. Neyse ki, topluluktaki adamlardan biri, sığınağa zamanında yetişebilmemiz için bizi teker teker yukarı çekmeye çalıştı."

Quan Ho'ya olan sevgimle dolu

Yazar Do Chu, "Thâm tham bóng người" adlı makalesinde, Bac Ninh şehrinde çiçek kafesli bir evde arkadaşlarıyla birlikte quan họ'nun şarkılarını dinlediği zamanı anlattı. Şarkıcılar, quan họ diyarının iki ünlü sanatçısı olan Le Ngai-Minh Phuc (Üstün Sanatçı Minh Phuc, Halk Sanatçısı Tu Long'un annesi) idi. Bu sanatçılar, "öncü nesil"dendi ve tüm antik quan họ köylerindeki zanaatkarların evlerine "üçlü olarak" gittiler ve uzun yıllar boyunca ikisi de o saf altın başkenti koruyarak profesyonel sahnede - Bac Ninh Quan họ Halk Şarkıları Tiyatrosu'nda sahne aldılar. Tiyatrodan ayrılıncaya kadar, daha önce ayrıldıkları mekana geri döndüler ve aslında gençliklerini topluluğu takip ederek geçirmiş olsalar da, memleketlerinin ruhundan ve tadından asla kaçamadılar.

Uzun yıllardır, o küçük evde, Bayan Ngai'nin her kelimeyi, her melodiyi coşkuyla ayarlayarak, gençlerin yankılanan "nã"larını duyduğunda ara sıra başını sallayıp gülümseyerek söylediği şarkılar her gün düzenli olarak yankılanıyor. Ayrıca, Bac Giang Kültür, Spor ve Turizm Koleji ile Bac Ninh Kültür ve Sanat Koleji'nde şarkı söyleme dersleri vermek için düzenli olarak otobüse biniyor. Değerli Sanatçı Le Ngai, tek umudunun sağlıklı olmak olduğunu, böylece orta yaşlı ve genç öğrencilerle "sermayesini" paylaşabileceğini; Quan Ho'nun "kıvılcımlarını" gelecek nesil koruyucularla, özellikle de ünlü öğrenci Halk Sanatçısı Thuy Huong ile paylaşabileceğini söyledi...

Lien Chi Le Ngai'nin memleketi olan Ngang Noi'deki antik Quan Ho köyünün yanında saatlerce oturup, onun şarkılarını dinlemek, kalbimin yeniden çarptığını hissetmek. Quan Ho'nun hem nadir, hem tuhaf hem de zor şarkıları var. Nadir ve tuhaf çünkü uzun süredir var olmalarına rağmen nadiren icra ediliyorlar; kısmen de melodileri "dolambaçlı", "karmaşık", uzun süreli, yüksek ses kalitesi, sağlık ve hafıza gerektiren şarkılar olduklarında zor oluyorlar. Le Ngai, büyükleriyle okula gittiği ve antik Quan Ho şarkılarını toplamak için köyleri dolaştığı gençliğinden beri bu şarkıları ezberlemiş. Sonuç, yaklaşık 600 antik sözle 200'den fazla melodinin restore edilmesi oldu - Kültür, Spor ve Turizm Bakanlığı'nın, 16 yıl önce UNESCO tarafından İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası olarak tanınan Quan Ho miras dosyasına katkıda bulunan koleksiyonları ve performanslarıyla birlikte, Değerli Sanatçı Le Ngai'ye saygıyla bir takdir belgesi verdiği değerli bir hazine. Bu uzun ve duygu dolu sözler genellikle kendisi tarafından, zaman zaman da Quan Ho kültürü ve mirası üzerine çalışan uluslararası araştırmacılar için söylenir. Değerli Sanatçı Le Ngai'ye göre, Quan Ho sadece şarkı söylemekle ilgili değil; özünde görgü kuralları, yaşam biçimi ve "Quan Ho kültürü"ndeki davranış biçimleri yatıyor ve bunu öğrencilerine her zaman vurguluyor.

Memleketinin mirasının dünyaca tanınan özünü hatırlayan Değerli Sanatçı Le Ngai, babası sanatçı Nguyen Duc Soi'yi düşününce duygulanmadan edemedi: "Babam hayattayken sık sık şöyle derdi: "Quan ho çok değerli, çocuklarım ve tüm dünya bunu bilmeli çünkü çok güzel ve eşsiz." Quan ho bana birçok şey kattı ama en önemlisi sevgi. Quan ho'yu seviyorum, milli şarkıyı da seviyorum, vatanımı seviyorum, doğup büyüdüğüm yeri seviyorum. Çoğu zaman kendi kendime, eğer quan ho olmasaydı ne yapardım bilmiyorum diye düşünüyorum. Sanat kanıma ve etime işlemiş, bu yüzden birçok zorlukla karşılaşsam da, bu sevgiyi sonsuza dek korumak için hepsini aşmaya kararlıyım."

Kaynak: https://www.qdnd.vn/phong-su-dieu-tra/cuoc-thi-nhung-tam-guong-binh-di-ma-cao-quy-lan-thu-16/hon-nua-the-ky-truyen-lua-di-san-quan-ho-831196