Edebiyatta pazar patlaması yaratacak isimler Nguyen Ngoc Tu ve Nguyen Nhat Anh'dan yoksun.

Çeviri edebiyat hem bol hem de eksik, yerli edebiyatta ise yayıncılık pazarını canlandıracak "patlamalar" yok.

Nguyen Ngoc Tu, bugün bile Vietnam edebiyatında bir fenomen olarak hatırlanıyor - Fotoğraf: TTO

Verilere bakıldığında Vietnam yayıncılık sektörünün yükselişte olduğu görülüyor.

Sadece 2024 yılında, 50.000'den fazla başlığa yaklaşık 600 milyon kopya basılmasıyla, sektörün toplam geliri 4.500 milyar VND'yi (%10,3 artış) aşacak ve bu, son üç yılın en yüksek büyümesi olacak. Ancak kitaplara dair genel kanı pek de iyimser değil.

Çeviri literatür hem fazlalık hem de eksiklik içeriyor.

Son yıllarda, çağdaş dünya edebiyatını Vietnam'a getirmek için çaba sarf eden bazı yayıncılar oldu. Örneğin, 1991 doğumlu İrlandalı yazar Sally Rooney'nin son yıllarda Vietnam'da yayımlanan birçok önemli eseri bulunmaktadır.

Bunun için birimler, Pulitzer, Goncourt, Booker gibi prestijli edebiyat ödülleri kazanmış eserleri seçerek riskleri de sınırlamaya çalışıyor. Asya'da ise yeni yazarları onurlandırmak için Akutagawa Ödülü bulunuyor.

Ancak her kitap başlığının ortalama basım sayısı genellikle 1.000'dir. Yurt dışından gelen veya uluslararası başarı elde etmiş ünlü eserlerin bile ülkemizde yayıncılık fenomeni haline gelmesi zordur. Bazen 4-5 yıl süren yavaş satışlar yaygındır; ayrıca, kapak fiyatından %30-50 indirim, hatta bazen hepsi aynı fiyata gibi promosyon dönemleri de yaygındır.

Öte yandan bir eserin çevirisi çoğu zaman uzun zaman alıyor; yayıncılar telif haklarını yenilemek zorunda kalıyor, bu da üretim maliyetlerini artırıyor, kapak fiyatlarının yükselmesine neden oluyor ve tüm masrafların sıkışık olduğu bir dönemde okuyucular almak istedikleri kitabı almadan önce daha uzun süre düşünmek zorunda kalıyor.

Yayınevleri, Vietnam'da henüz popüler olmayan değerli yeni kitapları/dünya başyapıtlarını getirmekte daha çekingen davranıyor. Bunun yerine, maliyetleri optimize etmek ve bir kitabın yaşam döngüsünü hızlandırmak için, bilinen yazarlar veya "en çok satan" çeviri kitaplar etrafında dönen güvenli eserleri tercih ediyorlar.

Bu durum hem fazlalık hem de eksiklik olarak kötü bir duruma yol açıyor: Çok fazla çevirisi olan eserler var ve iyi eserler yerli yayıncılık pazarının dışında kalıyor.

Bir eserin yurtiçinde edebiyat ödülü alması ve daha çok satması neredeyse imkânsızdır.

Yeni iş kayboldu

Dünya çapındaki başyapıtlar da içler acısı, hele yerli yazarların yeni eserleri hiç içler acısı.

Ülkemizde yıllar boyunca edebiyat kitapları da dahil olmak üzere kitaplara yönelik ödül sıkıntısı yaşanmadı ancak şu anda ödüllerle kamuoyu arasında bir uçurum var.

Yeni yazarları keşfetmeyi amaçlayan birçok edebiyat ödülü var, ancak geriye dönüp baktığımızda, birçoğu yarıda kalmış durumda. Muhtemelen en uzun süredir devam eden 20 Yaş Edebiyat Yarışması, uzun yıllar sonra 2022'de ara verildi ve 2026'da yeniden başlama sözü verildi.

Yeni yazarlar, basında edebiyat eleştirisinin "yeşil gözüne" sahip olmayı umuyorlar; bu da artık etkisini biraz yitirmiş bir biçim. Uygun bir tanıtım yapılmadığında, yeni eserlerin okuyucular üzerinde etki bırakması zorlaşıyor.

Sosyal medya platformlarının yükselişi sayesinde eser yayınlamak eskiye kıyasla daha kolay olsa da unutulup gitmek de kolaylaşıyor. Sonuç olarak, her yıl yeni eser sayısı az olmasa da, her türden baskının oluşturduğu bir "ormanda" kaybolup gidiyorlar.

"Patlamaların" olmaması

Doğrusunu söylemek gerekirse, yeni yazarların çok sayıda kitabı var, ama kaç tanesi kaldı?

Uzun bir süre Vietnam edebiyatında Nguyen Huy Thiep, Nguyen Nhat Anh veya Nguyen Ngoc Tu... gibi sanatsal veya popüler düzeyde okuyucuyu fetheden "patlamalar" yaşanmadı.

Sally Rooney'nin Vietnam'da basılan kitapları pek ilgi görmüyor.

1980'lerde Nguyen Huy Thiep'in kısa öyküleri "açıklayıcı edebiyat" akımını başlattı (Yazar Nguyen Minh Chau'nun sözleri).

Ya da 2005 yılında, Nguyen Ngoc Tu'nun Sonsuz Tarla adlı eseri o dönemde eşi benzeri görülmemiş bir fenomene yol açtı: Dört kez basıldı ve toplam 25.000 kopya basıldı; bu, o yıl Vietnam edebiyatı için en yüksek baskı sayısıydı.

Bir diğer "patlama" ise yazar Nguyen Nhat Anh'dan geldi. Mayıs ayında Ho Chi Minh şehrinde düzenlenen bir değişim etkinliğinde, Tre Yayınevi'nin eski müdürü ve genel yayın yönetmeni Quach Thu Nguyet, "Ben Beto'yum" ve "Çocukluğa Bir Bilet Ver" kitaplarının piyasaya sürüldüğünde her ikisinin de büyük bir tiraj elde ettiğini ve her basımın on binlerce kopyaya ulaştığını söyledi.

Mavi Gözler kitabının, Tre Yayınevi tarafından Tuoi Tre'ye ilk yayımlandığı 1990 yılından bu yana 60'tan fazla kez basıldığı ve 100.000'den fazla kopya satıldığı bildirildi.

Quach Thu Nguyet, "Uzun zamandır kitap yazarlarının 'ebesi' olduğumuzu söylüyoruz, ancak aslında Nguyen Nhat Anh gibi yazarlar sayesinde okuyucular tarafından da seviliyoruz" dedi.

Yukarıdaki paylaşım, Nguyen Nhat Anh ile sınırlı değil, "dalgalar" yaratabilen tüm yazarları kapsıyor. Bunlar, basılı eserleri okuyucular tarafından sıcak bir şekilde karşılanan, yayın birimlerini "etkileyen" ve bu edebiyatın içsel gücünü oluşturan yazarlardır.

Çeviri edebiyat önemlidir, ancak her şey değildir. Sonuçta, dünyanın herhangi bir yerindeki çağdaş bir yazarın bizim Vietnam'ımızı anlatmasını bekleyemeyiz.

Vietnamlı okuyucular, bu canlı ve değişen çağda arkadaş olmak ve paylaşımda bulunmak için yeni bir Vietnam gerçekliğinde Vietnam duygularını bekliyorlar.

Kadın Ormanı

Source: https://tuoitre.vn/van-hoc-dang-thieu-vang-nhung-nguyen-ngoc-tu-nguyen-nhat-anh-tao-cu-no-kich-thi-truong-20250708102453287.htm