Trái phiếu xanh: Không thể 'xanh ngay' nếu chính sách chưa đồng bộ

DNVN - Trái phiếu xanh được kỳ vọng là công cụ tài chính hỗ trợ quá trình chuyển đổi xanh tại Việt Nam. Tuy nhiên, nếu thiếu chính sách hỗ trợ đồng bộ và dài hạn, thị trường này khó phát triển đúng tiềm năng, doanh nghiệp cũng khó có động lực tham gia.

Dư địa thị trường rất lớn

Phát triển thị trường tài chính xanh, trong đó có thị trường trái phiếu xanh (TPX) là vấn đề đang được quan tâm trong bối cảnh Việt Nam hướng tới mục tiêu Net Zero vào năm 2050.

Tại toạ đàm trực tuyến “Phát triển thị trường trái phiếu xanh: Tìm kiếm cơ hội trong hành trình tiến đến Net Zero” ngày 26/6, ông Vũ Chí Dũng – Trưởng Ban Pháp chế đối ngoại, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cho biết, Việt Nam đã đạt tổng giá trị phát hành TPX khoảng 1,4 – 1,7 tỷ USD từ năm 2021 đến nay. Nhiều chính sách và hướng dẫn đã được ban hành, đặc biệt là quy định công bố thông tin nhằm tăng tính minh bạch cho thị trường.

Việt Nam đang thu hút sự quan tâm của nhà đầu tư quốc tế nhờ định hướng phát triển bền vững và cam kết minh bạch hóa thông tin. Các tiêu chuẩn áp dụng đang dần tiệm cận với quốc tế. Bên cạnh đó, công tác đào tạo và nâng cao nhận thức cho doanh nghiệp, nhà đầu tư trong nước cũng giúp gia tăng sự tham gia, kể cả từ các doanh nghiệp phi tài chính.

Đại diện cho khu vực doanh nghiệp phát hành, ông Đỗ Ngọc Quỳnh – Tổng Thư ký Hiệp hội Thị trường Trái phiếu Việt Nam đánh giá, tiềm năng phát triển của thị trường TPX ở Việt Nam rất lớn. Xu hướng phát triển xanh, phát triển bền vững hiện nay không chỉ là xu hướng trong nước mà là xu hướng toàn cầu. Việt Nam là một trong những quốc gia có cam kết mạnh mẽ, tiên phong trong vấn đề này.

Các khách mời tại toạ đàm “Phát triển thị trường trái phiếu xanh: Tìm kiếm cơ hội trong hành trình tiến đến Net Zero”.

Không chỉ doanh nghiệp, mà cả Chính phủ và chính quyền địa phương cũng có thể phát hành TPX để triển khai các dự án công cộng. Đây là tiền đề quan trọng để mở rộng thị trường vốn phục vụ mục tiêu phát triển xanh và bền vững của Việt Nam.

Đến từ đơn vị xếp hạng tín nhiệm, ông Nguyễn Tùng Anh – Trưởng bộ phận Dịch vụ Tài chính bền vững, FiinRatings cho rằng, dư địa phát triển của thị trường TPX tại Việt Nam rất lớn và liên quan chặt chẽ đến các lợi thế sẵn có của Việt Nam, chẳng hạn như tiềm năng năng lượng tái tạo, cam kết tại COP26, cùng sự sẵn sàng của các doanh nghiệp cho các dự án xanh.

Dư địa này không chỉ được thể hiện qua các báo cáo của ADB hay các tổ chức quốc tế, mà còn nằm ở sự sẵn sàng của thị trường trong việc triển khai các sản phẩm tài chính xanh – cả về chiều rộng lẫn chiều sâu. Ngoài các dự án thuần xanh, Việt Nam cũng có thể phát triển những trái phiếu chuyển đổi – giúp doanh nghiệp dịch chuyển từ mô hình phát thải cao sang mô hình phát thải thấp.

Thách thức về khung khổ pháp lý

Theo các chuyên gia, tiềm năng và cơ hội đang mở ra rất lớn đối với thị trường TPX tại Việt Nam. Tuy nhiên, đi kèm với đó là không ít thách thức, đặc biệt là về khung khổ pháp lý.

Ông Nguyễn Tùng Anh – Trưởng bộ phận Dịch vụ Tài chính bền vững tại FiinRatings cho biết, việc phát triển thị trường TPX tại Việt Nam đang gặp hai khó khăn chính.

Thứ nhất, thiếu hụt các chủ thể trong hệ sinh thái, đặc biệt là đội ngũ tư vấn có chuyên môn giúp doanh nghiệp xây dựng khung TPX. Hiện nay, phần lớn khung TPX tại Việt Nam vẫn phụ thuộc vào hỗ trợ kỹ thuật từ các tổ chức phát triển quốc tế.

Thị trường TPX tại Việt Nam đối diện nhiều thách thức.

Thứ hai, vấn đề chi phí. Mặc dù chi phí phát hành TPX ở Việt Nam thấp hơn mặt bằng khu vực, nhưng vẫn là rào cản đối với doanh nghiệp, nhất là khi họ chưa thấy rõ lợi ích dài hạn. Fiin Ratings vẫn cần hỗ trợ từ các tổ chức trong và ngoài nước để thúc đẩy phát hành, song quy mô vẫn còn hạn chế.

"Cần sự phối hợp giữa khu vực công và tư để lấp đầy khoảng trống này, từ đó xây dựng hệ sinh thái TPX hoàn chỉnh và thu hút nhiều tổ chức tham gia hơn", ông Tùng Anh nhấn mạnh.

Ông Vũ Chí Dũng – Trưởng Ban Pháp chế đối ngoại, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước nhận định, tại Việt Nam, quy mô và số lượng phát hành TPX còn khiêm tốn. Một phần nguyên nhân đến từ nhận thức của các tổ chức phi tài chính – nhóm vẫn còn hạn chế trong hiểu biết về công cụ tài chính, cũng như cách sử dụng nguồn vốn từ TPX đúng mục đích.

Bên cạnh đó, hiện chúng ta còn thiếu các khung hướng dẫn rõ ràng cho loại hình tài chính chuyển đổi xanh – yếu tố rất quan trọng với các nền kinh tế đang phát triển như Việt Nam. Không thể yêu cầu doanh nghiệp "xanh ngay lập tức", khi chi phí đầu tư còn quá lớn và mục tiêu ngắn hạn vẫn là duy trì hoạt động và tồn tại.

Theo ông Đỗ Ngọc Quỳnh, hiện đã có một số tín hiệu tích cực từ chính sách. Cụ thể, trong Nghị quyết 68 và Nghị quyết 198 của Quốc hội về phát triển kinh tế tư nhân và kinh tế xanh, đã có đề cập đến việc ưu đãi lãi suất 2% cho các doanh nghiệp triển khai dự án xanh. Tuy nhiên, vấn đề hiện nay là doanh nghiệp vẫn chưa rõ cách tiếp cận nguồn ưu đãi 2% đó như thế nào.

"Tôi cho rằng hệ thống chính sách hiện tại còn thiếu đồng bộ, thiếu chiều sâu và chưa được phân tích tổng thể để xây dựng thành một cơ chế khuyến khích có tính cạnh tranh thực sự. Trong rất nhiều mục tiêu phát triển, nếu chúng ta xác định xanh hóa là một ưu tiên chiến lược, thì các cơ chế hỗ trợ phải vượt trội so với các mô hình phát triển khác", ông Quỳnh nêu.

Theo ông Quỳnh, để thúc đẩy thị trường TPX nói riêng và tài chính xanh nói chung, cần thiết phải xây dựng một hệ thống chính sách khuyến khích đồng bộ và xuyên suốt toàn bộ chuỗi giá trị.

Nếu chính sách ưu đãi tồn tại nhưng không đủ hấp dẫn hoặc không tạo được lợi thế so sánh rõ ràng, thì dù có ban hành cũng sẽ không tạo được động lực tham gia thực sự từ doanh nghiệp, tổ chức phát hành hay nhà đầu tư. Khi đó, họ sẽ chọn giải pháp an toàn, hiệu quả và dễ tiếp cận hơn.

Ngoài ra, còn cần đơn giản hóa thủ tục hành chính, có chính sách ưu đãi thuế, và xây dựng cơ chế bảo đảm thanh khoản thứ cấp cho thị trường TPX.

"Chỉ khi các chính sách hỗ trợ này được thiết kế đồng bộ và đặt trong một tương quan bảo đảm tính cạnh tranh, thì mới có thể thúc đẩy được sự tham gia tích cực và bền vững của các chủ thể trên thị trường TPX", ông Quỳnh nhấn mạnh.

Nhấn mạnh việc hoàn thiện hành lang pháp lý cho thị trường TPX, theo ông Vũ Chí Dũng, điều đầu tiên là phải có một định nghĩa chung về “xanh”. Bởi vì hành lang pháp lý cho các công cụ tài chính nói chung thì đã có sẵn, nhưng để xác định một công cụ tài chính có thực sự “xanh” hay không, thì vẫn cần một quy chiếu cụ thể.

Tương tự, các dịch vụ liên quan cũng cần phân định rõ ràng: dịch vụ đó cung cấp cho đối tượng phát hành xanh hay đối tượng khác.

Với các nhà đầu tư, khi họ mua công cụ tài chính xanh, họ muốn biết công cụ đó tuân theo chuẩn nào: chuẩn xanh của Việt Nam, của ASEAN, của CBI, hay của một tổ chức quốc tế khác. Mỗi nhà đầu tư tổ chức đều có tiêu chuẩn riêng.

"Trên toàn hệ sinh thái như vậy, có những phần đã có quy định pháp luật, có những phần cần được bổ sung. Ví dụ, đối với các tổ chức cung cấp dịch vụ thẩm định xanh, chúng ta vẫn cần hoàn thiện thêm. Nhưng cuối cùng, điều cốt lõi vẫn là: phải có một bộ tiêu chuẩn, một định nghĩa xanh chính thức cho Việt Nam, dựa trên các tiêu chuẩn quốc tế, làm nền tảng để tham chiếu và triển khai", ông Dũng nêu.

Nguyệt Minh

Nguồn: https://doanhnghiepvn.vn/kinh-te/tai-chinh-ngan-hang/trai-phieu-xanh-khong-the-xanh-ngay-neu-chinh-sach-chua-dong-bo/20250626040307735