Thương mại điện tử mở ra những “chân trời mới”
Trong thời đại mạng xã hội và kinh tế số phát triển mạnh, thương mại điện tử (TMĐT) đang chứng minh vai trò quan trọng trong việc giúp các làng nghề ở Hà Nội mở rộng thị trường, tăng sức cạnh tranh và khẳng định giá trị sản phẩm truyền thống, qua đó góp phần gìn giữ, phát triển di sản thủ công của Thủ đô.
Hà Nội hiện có hơn 1.350 làng nghề và làng có nghề, trong đó 308 làng nghề truyền thống, tập trung đủ 47/52 nhóm nghề thủ công mỹ nghệ của cả nước như gốm sứ, kim hoàn, dệt lụa, thêu ren, mây tre đan… Nhiều làng nghề đã xây dựng thương hiệu mạnh như gốm Bát Tràng, đúc đồng Ngũ Xã, kim hoàn Định Công, lụa Vạn Phúc, quạt Chàng Sơn, tương Bần Yên Nhân. Những năm gần đây, nhiều cơ sở sản xuất đã chủ động đổi mới công nghệ, cải tiến kỹ thuật và chú trọng đào tạo nhân lực, giúp sản phẩm làng nghề ngày càng phù hợp thị hiếu trong nước và quốc tế.
Đặc biệt, xu hướng mua sắm trực tuyến tạo cú hích mạnh, đưa TMĐT trở thành kênh quảng bá và tiêu thụ hiệu quả. Thay vì đến tận làng hay hội chợ, người tiêu dùng dễ dàng tìm kiếm, đặt mua sản phẩm qua website, mạng xã hội và sàn TMĐT. Tại Bát Tràng, hàng trăm doanh nghiệp và hộ sản xuất đã bán hàng online, đưa gốm sứ lên các sàn lớn như Alibaba, Tmall, mở rộng thị trường sang Nhật Bản, Mỹ, châu Âu.
Huyện Gia Lâm còn xây dựng chuyên mục giới thiệu làng nghề và áp dụng mã QR để hỗ trợ khách du lịch tra cứu thông tin sản phẩm OCOP. Tương tự, làng lụa Vạn Phúc với khoảng 300 hộ sản xuất cũng đã kết nối tiêu thụ qua TMĐT và tổ chức mô hình bán hàng trực tuyến theo nhóm trên mạng xã hội, tạo mạng lưới hơn 100 hộ liên kết.
Các sản phẩm làng nghề Hà Nội như gốm Bát Tràng đã rất phổ biến trên các sàn TMĐT lớn nhất cả nước. (Nguồn: Ảnh chụp màn hình)
Một câu chuyện điển hình là xã Phượng Dực (Hà Nội) từng loay hoay với chuyển đổi số, nhưng chỉ trong hai năm đã trở thành hình mẫu về TMĐT cho khu vực ven đô. Từ địa phương chủ yếu sống bằng nông nghiệp và nghề thủ công, người dân Phượng Dực nay đã biết quay video, livestream bán hàng và viết nội dung bằng AI để giới thiệu đặc sản quê hương.
Hành trình này bắt đầu từ chương trình chuyển đổi số toàn diện của huyện Phú Xuyên từ cuối năm 2023. Chính quyền huyện đặt mục tiêu mỗi xã phải có ít nhất 200 học viên tham gia đào tạo thương mại điện tử, bao gồm kỹ năng quay dựng video, sáng tạo nội dung, khai thác Facebook, TikTok, YouTube và sử dụng AI hỗ trợ viết bài.
Thừa hưởng nền tảng đó, khi chuyển sang mô hình chính quyền hai cấp, Phượng Dực tiếp tục đẩy mạnh đào tạo kinh tế số. Mỗi cuối tuần, trụ sở Ủy ban trở thành “hội trường công nghệ”, nơi người dân, từ thanh niên đến nghệ nhân lớn tuổi học cách livestream, dựng video, xây dựng gian hàng, quản lý kho và xử lý đơn online.
Đơn cử như câu chuyện của nghệ nhân tò he 70 tuổi Đặng Thị Với. Từ chỗ ngại công nghệ, bà trở thành gương mặt quen thuộc trên các buổi livestream, giới thiệu tò he và kể chuyện nghề trước hàng nghìn người xem. Sự mộc mạc của bà giúp đông đảo khán giả cảm nhận sâu sắc giá trị văn hóa của làng nghề.
Nhờ cả cộng đồng cùng “lên mạng”, doanh thu TMĐT 6 tháng đầu năm 2025 của Phượng Dực ước đạt khoảng 300 tỷ đồng. Mô hình này đang được kỳ vọng nhân rộng ra nhiều địa phương khác, chứng minh rằng khi công nghệ gặp truyền thống, làng nghề có thể hồi sinh mạnh mẽ trong kỷ nguyên số.
Số hóa và kết nối di sản với giới trẻ
Mặt khác, Hà Nội cũng đang có bước chuyển mạnh mẽ trong việc ứng dụng công nghệ số để bảo tồn và giới thiệu di sản. Thay vì chỉ tham quan theo cách truyền thống, du khách, đặc biệt là người trẻ, nay có thể tiếp cận lịch sử qua mã QR, ứng dụng di động, màn hình tương tác, hiệu ứng 3D Mapping hay trải nghiệm thực tế ảo.
Văn Miếu - Quốc Tử Giám là một trong những điểm đi đầu. Bên cạnh kiến trúc cổ và hệ thống di vật quý, di tích này đã triển khai hàng loạt tiện ích số: từ vé điện tử, mã QR, trình chiếu tương tác đến bản đồ 360 độ. Song song với hoạt động phục vụ khách, Văn Miếu - Quốc Tử Giám còn chú trọng xây dựng kho dữ liệu di sản bằng công nghệ 2D, 3D, AR/VR, VR360, hologram hay 3D mapping. Một số bia Tiến sĩ, công trình kiến trúc và các trưng bày quan trọng đã được số hóa phục vụ nghiên cứu và giáo dục.
Điểm nhấn thu hút giới trẻ phải kể đến chương trình “Trải nghiệm đêm tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám”. Việc kết hợp biểu diễn nghệ thuật với công nghệ hiện đại như 3D Mapping, AR, AI hỏi đáp với biểu tượng cụ Rùa, đã tạo ra không gian sống động, khiến người xem như “bước vào” lịch sử.
Số hóa không chỉ để phục vụ du khách mà còn là cách lưu lại tư liệu chi tiết, hỗ trợ phục dựng trong tương lai. Hà Nội sở hữu kho di sản đồ sộ, đòi hỏi những giải pháp công nghệ hiện đại để bảo tồn và khai thác hiệu quả. Việc đẩy mạnh số hóa còn góp phần giảm áp lực cho đội ngũ thuyết minh, mở rộng khả năng tiếp cận di sản cho người cao tuổi, trẻ em, người nước ngoài và các nhóm không có điều kiện đến trực tiếp. Chỉ với một cú chạm hoặc một mã QR, người xem có thể tìm hiểu sâu về các hiện vật với độ chính xác cao và hình ảnh sinh động.
Nhìn một cách tổng thể, số hóa di sản đang tạo ra bước ngoặt lớn: chuyển từ cách tiếp cận thụ động sang chủ động, từ việc “xem cho biết” sang “trải nghiệm - khám phá - tương tác”. Những công nghệ như thực tế ảo, mô phỏng 3D hay hệ thống dữ liệu số không chỉ giúp bảo tồn lớp trầm tích văn hóa mà còn khơi gợi sự hứng thú của thế hệ trẻ - những người trưởng thành trong môi trường công nghệ.
Du khách trải nghiệm thực tế ảo tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám. (Nguồn: Văn Miếu - Quốc Tử Giám)
“Vững tay nghề” trong thời đại số
Hà Nội đang thúc đẩy kinh tế văn hóa và công nghiệp sáng tạo như một trụ cột phát triển mới, trong đó các giá trị thủ công truyền thống được coi là “tài sản mềm” có vai trò đặc biệt quan trọng. Tuy nhiên, bên cạnh cơ hội, vẫn còn nhiều hạn chế cần khắc phục. Nhiều ý kiến cho rằng hoạt động TMĐT của không ít cơ sở còn thiếu chuyên nghiệp: thông tin sản phẩm chung chung, chưa có dữ liệu xuất khẩu, sản phẩm thiếu dấu ấn riêng và bao bì chưa đạt chuẩn - dẫn đến tình trạng hàng hóa bị trả về từ thị trường quốc tế.
Các nghệ nhân và hộ sản xuất vì thế cần được đào tạo bài bản hơn về xây dựng thương hiệu, thiết kế bao bì và kỹ năng vận hành TMĐT. Để TMĐT trở thành động lực bền vững, các làng nghề cũng cần được hỗ trợ về ứng dụng công nghệ thông tin, tham gia tập huấn, đồng thời hưởng cơ chế khuyến khích phù hợp cho mô hình kinh doanh số.
Tuy nhiên, để những giá trị truyền thống thực sự bước ra sân chơi rộng lớn hơn, từ thị trường quốc tế đến mạng lưới thương mại văn hóa toàn cầu, điều kiện tiên quyết không nằm ở công nghệ, mà ở nghệ nhân và sản phẩm văn hóa. Kỹ nghệ tinh xảo, bản sắc độc đáo và chiều sâu văn hóa vẫn là nền tảng cốt lõi giúp sản phẩm đứng vững trong môi trường cạnh tranh toàn cầu.
Quá trình số hóa, dữ liệu hóa và chuyển đổi số mở ra những phương thức mới để quảng bá sản phẩm, nhưng công nghệ chỉ phát huy hiệu quả khi “cốt lõi” di sản đủ mạnh. Chỉ những sản phẩm mang tinh hoa thực sự mới có thể được số hóa thành mô hình 3D, trưng bày ảo hay xuất hiện trên nền tảng quốc tế mà không bị hòa lẫn hoặc đánh mất bản sắc.
Thực tế thời gian qua cho thấy mối quan hệ giữa truyền thống, công nghệ và thương mại văn hóa có thể bổ trợ lẫn nhau. Công nghệ mở ra con đường, TMĐT mở ra thị trường, nhưng kỹ nghệ và bản sắc truyền thống mới quyết định khả năng tồn tại của sản phẩm trong chuỗi giá trị toàn cầu. Nhìn rộng hơn, đây là những yêu cầu tất yếu đối với công cuộc phát triển công nghiệp văn hóa của Hà Nội trong thời đại 4.0: củng cố bản sắc, tôn vinh tay nghề, kết nối bằng công nghệ và hội nhập bằng thương mại văn hóa.
Nguồn:https://baophapluat.vn/giu-gin-di-san-ha-noi-bang-ca-du-lieu-va-tay-nghe.html
Bình luận (0)