Ứng dụng khoa học, công nghệ và chuyển đổi số trong lĩnh vực di sản văn hóa

Chính phủ vừa ban hành Nghị định 308/2025/NĐ-CP quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật Di sản văn hóa, trong đó nhấn mạnh yêu cầu đẩy mạnh chuyển đổi số, ứng dụng khoa học và công nghệ trong quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị di sản. Nghị định hướng tới mục tiêu hiện đại hóa hoạt động quản lý nhà nước, đồng thời mở rộng khả năng tiếp cận di sản cho người dân và du khách thông qua các nền tảng số.

Theo Nghị định, hoạt động chuyển đổi số trong lĩnh vực di sản văn hóa bao gồm xây dựng và vận hành hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu quốc gia về di sản; chuẩn hóa dữ liệu số; tạo lập các bộ dữ liệu phục vụ truyền thông, quảng bá di sản trên môi trường điện tử. Những hoạt động này phải bảo đảm tính toàn vẹn, nguyên gốc của di sản và tuân thủ quyền của chủ sở hữu hoặc đơn vị quản lý. Hệ thống hạ tầng kỹ thuật dùng cho số hóa phải đáp ứng yêu cầu về an toàn, bảo mật, liên thông và khả năng khai thác ổn định trên các nền tảng số.

Nghị định yêu cầu dữ liệu số phải phản ánh chính xác đặc điểm, giá trị và các yếu tố quan trọng của di sản theo các tiêu chuẩn trong thu thập và số hóa. Việc số hóa, lưu trữ và khai thác dữ liệu được thực hiện đồng bộ từ trung ương đến địa phương, ưu tiên các giải pháp công nghệ mã nguồn mở và phần mềm trong nước. Các Bộ, ngành và địa phương phải bảo đảm nguồn lực để xây dựng, cập nhật và duy trì cơ sở dữ liệu phục vụ công tác quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa.

Một nội dung quan trọng được Nghị định nhấn mạnh là xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về di sản văn hóa. Cơ sở dữ liệu này nhằm lưu trữ, quản lý và khai thác thông tin về di sản trên môi trường điện tử, bảo đảm tuân thủ các quy định về dữ liệu, giao dịch điện tử và tiêu chuẩn kỹ thuật. Thông tin trong cơ sở dữ liệu phải có tính chính xác, bảo mật, dễ sử dụng, đồng thời kết nối, liên thông với các hệ thống dữ liệu khác để phục vụ hiệu quả quản lý và nâng cao khả năng tiếp cận di sản.

Nghị định cũng quy định rõ việc nghiên cứu, xây dựng tiêu chuẩn kỹ thuật liên quan đến ứng dụng khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo trong thuyết minh, trưng bày, bảo quản, tu bổ, phục chế và thực hành di sản văn hóa. Các dự án chuyển đổi giữa văn bản giấy và dữ liệu số phải có sự chấp thuận của cơ quan chuyên môn, đặc biệt với di sản UNESCO, di tích quốc gia đặc biệt, bảo vật quốc gia và các danh mục di sản cấp tỉnh.

Một nội dung đáng chú ý là khuyến khích phát triển các sản phẩm công nghệ sáng tạo nhằm phát huy giá trị di sản, như trò chơi tương tác, phim, âm nhạc và các ứng dụng thông minh. Hoạt động thám sát, theo dõi hiện trạng di sản bằng công nghệ, giám sát môi trường kho bảo quản và không gian trưng bày cũng được khuyến khích để nâng cao chất lượng bảo tồn.

Nghị định định hướng rõ việc tăng cường các ứng dụng phục vụ khách tham quan, bao gồm thuyết minh tự động, thuyết minh trực tuyến, triển lãm số và các ứng dụng tương tác nâng cao trải nghiệm. Những giải pháp này được kỳ vọng mở rộng đối tượng tiếp cận di sản, đặc biệt hỗ trợ người khuyết tật và du khách quốc tế thông qua hệ thống đa ngôn ngữ.

Hoạt động giáo dục di sản cũng được đổi mới theo hướng kết hợp tham quan trực tiếp với các nền tảng học tập trực tuyến, giúp học sinh, sinh viên tiếp cận kiến thức về di sản một cách hấp dẫn, thân thiện và linh hoạt hơn.

Nghị định 308/2025/NĐ-CP sẽ có hiệu lực từ ngày 15.1.2026, mở ra giai đoạn mới trong công tác chuyển đổi số lĩnh vực di sản văn hóa, góp phần bảo tồn bền vững và đưa giá trị di sản đến gần hơn với cộng đồng.

Trung tâm Truyền thông KH&CN

Nguồn: https://mst.gov.vn/ung-dung-khoa-hoc-cong-nghe-va-chuyen-doi-so-trong-linh-vuc-di-san-van-hoa-197251211135411017.htm