Khi mạng xã hội trở thành “kim chỉ nam” cho người trẻ
Vào giữa năm 2025, câu chuyện vợ một cầu thủ bóng đá nổi tiếng ở Việt Nam bị cộng đồng sử dụng mạng xã hội liên tục có lời lẽ khiếm nhã về ngoại hình của cô. Được biết, từ khi kết hôn vào năm 2020 và trở thành mẹ hai con, diện mạo của cô thường xuyên bị soi xét, nhất là trong những hình ảnh đăng tải sau sinh. Trước các bình luận về ngoại hình, cô gái hiếm khi phản bác.
Không chỉ buông lời lẽ khó nghe về ngoại hình, nhiều người dùng mạng xã hội còn có nhận xét về gu thời trang của cô gái. Dù thường xuyên diện đồ từ các thương hiệu cao cấp như Dior, Louis Vuitton, Chanel hay Hermès, cô không ít lần bị đánh giá chọn trang phục thiếu liên kết, phối phụ kiện dìm dáng hoặc tạo tổng thể kém hài hòa.
Vài nữ nghệ sĩ trẻ khác ở Việt Nam là diễn viên T.A hay ca sĩ S.H.L sau khi có những thay đổi về ngoại hình khác với “khuôn mẫu”, liền nhận về nhiều lời lẽ xúc phạm, chê bai của một bộ phận người dùng mạng xã hội. Các bình luận tiêu cực ảnh hưởng đến sự nghiệp, tinh thần và cuộc sống của những nghệ sĩ này.
Điều đặc biệt, đa phần những bình luận thiếu tinh tế lại đến từ người trẻ dùng mạng xã hội. Họ có thể là học sinh, sinh viên, thanh, thiếu niên thuộc thế hệ 9x, 10x. Thực tế này cho thấy việc giáo dục về bình đẳng giới trên không gian mạng ở trong các trường học là vô cùng cần thiết.
Khảo sát của UNICEF năm 2022 cho thấy, 82% trẻ em Việt Nam 12 - 13 tuổi sử dụng internet hàng ngày, con số này ở lứa tuổi 14 - 15 là 93%. Cũng theo một thống kê quốc gia, đến đầu 2024, Việt Nam có khoảng 72,70 triệu người dùng mạng xã hội, tương đương khoảng 73,3%. Đối với nhóm tuổi học sinh, thanh, thiếu niên từ khoảng 12 - 15 tuổi, khảo sát của một tổ chức lớn cho thấy có tới 82% trẻ em 12 - 13 tuổi sử dụng Internet hàng ngày; con số đó tăng lên 93% ở độ tuổi 14 - 15. Nhiều em dành đến 5 - 7 giờ mỗi ngày truy cập mạng xã hội. Điều này cho thấy mạng xã hội không còn là “đặc quyền” của người trưởng thành mà đã lan vào rất sớm với học sinh đối tượng mà nhận thức về giới, về hành vi, suy nghĩ, tâm lý đang được nuôi dưỡng, hình thành.
Trong môi trường đó, các video, hình ảnh, bài viết liên quan đến giới tính bao gồm chuẩn mực về “nam giới”, “nữ giới”, ngoại hình, hành vi, trách nhiệm xã hội dễ dàng tiếp cận học sinh. Nếu các nội dung đó mang định kiến giới, cổ xúy tiêu chuẩn không đúng, phân biệt đối xử hoặc pha trộn với ngôn từ, hình ảnh bạo lực, quấy rối, thì nguy cơ ảnh hưởng đến nhận thức, hành vi và tâm lý của các em rất lớn.
Tại Việt Nam đã ghi nhận nhiều trường hợp học sinh sử dụng mạng xã hội để bắt nạt, bình luận tiêu cực, bạo lực với những thanh, thiếu niên không theo chuẩn mực giới “truyền thống” về giới tính, ngoại hình. Một vài nghiên cứu trên thế giới cũng cho thấy, việc sử dụng mạng xã hội như các nền tảng như Facebook, Instagram, TikTok... có liên quan tới tăng nguy cơ lo âu, trầm cảm, stress ở sinh viên. Như vậy, mạng xã hội không chỉ ảnh hưởng đến nhận thức về giới, mà còn tác động liên tục đến sức khỏe tâm thần, dễ làm tăng cảm giác cô lập, tự ti, do áp lực từ việc phải “đúng chuẩn” mà cộng đồng mạng đặt ra.
Với thực tế mạng xã hội đã trở thành không gian “sống thứ hai” của học sinh nơi hình thành quan điểm, định kiến, hành vi, rõ ràng giáo dục bình đẳng giới không thể đứng ngoài môi trường này. Bình đẳng giới không còn chỉ là khái niệm cần truyền đạt một lần trong lớp học, mà cần được bảo vệ, củng cố và lan truyền tích cực mỗi ngày, trong từng dòng trạng thái, video, bài chia sẻ trên mạng.
Cần một kế hoạch phát triển giáo dục bình đẳng giới trên nền tảng số trong trường học
Trong một tọa đàm diễn ra vào ngày 14/11 ở TP HCM, Tiến sĩ Nguyễn Thị Thu Thủy, Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục ĐH (Bộ GD&ĐT) cho rằng, bình đẳng giới là một trong những giá trị cốt lõi của xã hội văn minh và cũng là mục tiêu quan trọng trong chiến lược phát triển bền vững quốc gia, phù hợp với mục tiêu phát triển bền vững của Liên hợp quốc. Những năm qua, Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu đáng ghi nhận trong lĩnh vực này. Tuy nhiên, theo Tiến sĩ Nguyễn Thị Thu Thủy, các định kiến giới vẫn tồn tại trong nhiều mặt đời sống như lựa chọn ngành nghề, cơ hội học tập, việc làm, đến sự tham gia của trẻ em và thanh, thiếu niên trong các hoạt động xã hội - đặc biệt là trong trường học.
Trước thực trạng mạng xã hội ảnh hưởng mạnh mẽ tới học sinh, các trường học tại Việt Nam cần chủ động triển khai những chiến lược phù hợp để giáo dục bình đẳng giới không chỉ trong lớp học mà trong môi trường số. Hiện nay, đã có Kế hoạch số 1586/KH-BGDĐT ngày 18/9/2025 của Bộ GD&ĐT về việc triển khai thực hiện Đề án “Đưa việc giảng dạy nội dung về giới, bình đẳng giới vào chương trình đào tạo giáo viên trình độ cao đẳng ngành giáo dục mầm non và trình độ ĐH giai đoạn 2024 - 2030”. Mục tiêu của Đề án là đến năm học 2025 - 2026, toàn bộ các cơ sở đào tạo giáo viên trên cả nước đưa nội dung về giới và bình đẳng giới vào chương trình đào tạo chính thức, bảo đảm đội ngũ giảng viên, tài liệu, phương pháp và cơ chế giảng dạy được chuẩn hóa, hiện đại và gắn với yêu cầu phát triển xã hội.
Để làm được điều đó, trước tiên, việc tích hợp giáo dục quyền bình đẳng giới và kỹ năng công dân số vào chương trình học là cần thiết. Ví dụ, học sinh cần được trang bị kỹ năng phân tích, đánh giá thông tin biết phân biệt nội dung tích cực, nhân văn với thông tin mang định kiến, bạo lực, phân biệt đối xử.
Cụ thể, nhà trường có thể đưa vào môn học hoặc hoạt động giáo dục ngoài giờ các nội dung về: quyền bình đẳng giới, đa dạng giới tính, tôn trọng khác biệt, kỹ năng phản biện với định kiến và bạo lực mạng, cách ứng xử trên mạng xã hội. Bên cạnh đó, giáo viên cần được tập huấn để có đủ năng lực nhận diện các nội dung có hại như quấy rối, phát ngôn kỳ thị giới, kỳ thị ngoại hình, bắt nạt trực tuyến và biết cách hỗ trợ, can thiệp khi học sinh gặp phải.
Ngoài lớp học chính thức, trường học nên tạo ra không gian mạng tích cực như thành lập các fanpage, nhóm học sinh, các câu lạc bộ, chiến dịch online về bình đẳng giới, tôn trọng đa dạng, chống bạo lực mạng. Học sinh có thể tham gia sáng tạo nội dung video, bài viết, infographic về bình đẳng giới, quyền trẻ em, tôn trọng sự đa dạng. Việc này không chỉ giúp nâng cao nhận thức cho người tham gia, mà còn lan tỏa thông điệp rộng rãi trong cộng đồng mạng.
Thực tế cho thấy, việc giáo dục “công dân số có trách nhiệm” đang là mục tiêu được nhiều trường học ở Việt Nam hướng đến nhằm giúp người dùng, kể cả học sinh, không chỉ biết tiêu thụ nội dung mà còn biết sản xuất, phản biện, bảo vệ bản thân và người khác trước thất thiệt hoặc phát ngôn có hại.
Ngoài ra, trường học cần phối hợp chặt chẽ với phụ huynh và cộng đồng để quản lý, định hướng việc sử dụng mạng xã hội của học sinh, hướng dẫn kỹ năng số, bảo vệ quyền cá nhân và quyền bình đẳng. Phụ huynh, nếu được biết cách hỗ trợ và trao đổi với con, có thể giảm thiểu áp lực về định kiến giới từ mạng xã hội, giúp con phát triển tự tin, tôn trọng bản thân và mọi người.
Cuối cùng, cần xây dựng hệ thống hỗ trợ tâm lý để kịp thời giúp các em vượt qua áp lực, trầm cảm... nếu bị ảnh hưởng bởi nội dung tiêu cực, kỳ thị giới. Việc này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh nhiều nghiên cứu đã chỉ ra liên quan giữa sử dụng mạng xã hội với căng thẳng tâm lý, lo âu và trầm cảm.
Chỉ khi có kế hoạch toàn diện kết hợp giáo dục, kỹ năng số, không gian số tích cực, hỗ trợ tâm lý và sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng thì giáo dục bình đẳng giới trong môi trường học đường mới trở nên hiệu quả nhất.
Tóm lại, mạng xã hội với vai trò ngày càng lớn trong đời sống học sinh có thể trở thành công cụ lan truyền tích cực cho bình đẳng giới, nếu được quản lý và định hướng đúng. Ngược lại, nếu không có định hướng cho học sinh, sinh viên, thì mạng xã hội dễ dàng biến thành nơi lan rộng định kiến, phân biệt giới và bạo lực mạng. Vì vậy, giáo dục bình đẳng giới không thể chỉ là bài học một lần mà cần được phát triển liên tục, phù hợp với thời đại số, để học sinh Việt Nam trưởng thành với tư tưởng bình đẳng, tôn trọng, biết bảo vệ bản thân và người khác, dù ở đời thực hay không gian mạng.
Nguồn: https://baophapluat.vn/binh-dang-so-trong-hoc-duong-can-chien-luoc-phu-hop.html
Bình luận (0)