Cần lấp đầy khoảng trống pháp lý xe dịch vụ trá hình

Dịch vụ xe ghép hoặc xe tiện chuyến, hình thức vận tải hành khách đã phát triển nhanh chóng những năm qua thông qua các hội nhóm trên mạng xã hội. Các dịch vụ này thu hút khách hàng nhờ vào sự tiện lợi, giá rẻ, và khả năng đưa đón tận nơi, hoạt động tương tự như xe kinh doanh vận tải nhưng lại không phải chịu thuế và phí do vẫn gắn biển số xe cá nhân.

Hoạt động kinh doanh tự phát này đã tạo ra lợi thế cạnh tranh lớn so với xe khách tuyến cố định, khiến xe khách truyền thống. Nghị định số 158/2024/NĐ-CP có những quy định rất rõ về hoạt động kinh doanh vận tải hành khách theo hợp đồng, tuy nhiên hình thức vận tải này được đánh gia đang gây khó khăn cho các cơ quan quản lý và có thể không đảm bảo quyền lợi cho hành khách nếu xảy ra sự cố.

Những thách thức về quản lý

Trong bối cảnh nhu cầu di chuyển tiện lợi, linh hoạt và giá cả phải chăng ngày càng tăng cao, mô hình vận tải tự phát dưới danh nghĩa "xe ghép" hoặc "xe tiện chuyến" đã phát triển mạnh mẽ và rầm rộ. Chỉ cần vài thao tác tìm kiếm đơn giản trên các nền tảng mạng xã hội như Facebook, Zalo, Telegram… hàng loạt những lời giới thiệu, chào mời của hoạt động dịch vụ này trên khắp các tỉnh thành. Với những lời mời chào hấp dẫn về sự tiện nghi, chất lượng, cùng mức giá "rẻ bất ngờ", hoạt động này đã mang lại sự thuận lợi nhất định cho người dân, nhất là khả năng được đưa đón tận nơi như một dịch vụ vận tải hành khách theo hợp đồng.

Tuy nhiên, chính sự phát triển tự phát này lại đặt ra hàng loạt bất cập nghiêm trọng đối với công tác quản lý của các cơ quan chức năng, đồng thời tạo ra rủi ro lớn về mặt pháp lý và an toàn cho người sử dụng. Vấn đề cốt lõi của "xe ghép" nằm ở chỗ hoạt động này mang bản chất kinh doanh vận tải nhưng lại không tuân thủ các quy định về đăng ký kinh doanh và thuế phí. Theo các lái xe ghép đường dài, hoạt động này có thể mang lại thu nhập lên đến hàng chục triệu đồng mỗi tháng, nhưng các phương tiện này vẫn thường gắn biển số xe cá nhân hoặc không gắn biển số xe hợp đồng.

“Bản chất của việc kinh doanh là phải nộp thuế và phí cho nhà nước. Khi hoạt động vận tải diễn ra tự phát, không nộp bất kỳ loại thuế phí nào, nó tạo ra một lợi thế cạnh tranh bất bình đẳng so với loại hình vận tải hành khách truyền thống, như xe khách tuyến cố định. Hệ quả là các xe khách tuyến cố định không thể cạnh tranh nổi, rơi vào cảnh điều hiu, vắng khách, thậm chí phải vi phạm luật bằng cách bắt khách ở ngoài đường để duy trì hoạt động”, anh Phan Văn Lưu, lái xe tuyến Ninh Bình – Hà Nội chia sẻ.

Xe vận tải phải lắp đặt thiết bị giám sát hành trình.

Không chỉ tạo ra sự cạnh tranh không lành mạnh, mà loại hình dịch vụ này được đánh giá có thể không đảm bảo quyền lợi cho hành khách trên xe khi xảy ra sự cố. Trong khi đó, trong môi trường kinh doanh vận tải hợp pháp, các đơn vị phải tuân thủ nghiêm ngặt các yêu cầu về an toàn và bảo hiểm.

“Theo quy định, đơn vị kinh doanh vận tải cần phải đảm bảo an toàn giao thông, bao gồm việc quản lý an toàn và thực hiện bảo đảm an toàn giao thông đáp ứng các yêu cầu. Điều này bao gồm việc người trực tiếp điều hành vận tải phải kiểm tra lại tình trạng kỹ thuật của phương tiện, đảm bảo an toàn trước khi xe lăn bánh, kiểm tra giấy tờ, hồ sơ. Hoạt động vận tải hành khách phải được theo dõi, giám sát và lái xe phải chấp hành nghiêm các quy định về thời gian lái xe liên tục, tốc độ, hành trình chạy xe. Trong khi đó, xe ghép tự phát thường bỏ qua các yêu cầu cơ bản này, do đó không đảm bảo được các yêu cầu của loại hình kinh doanh vận tải hành khách”, PGS.TS Nguyễn Hồng Thái, Trưởng khoa Vận tải Kinh tế, Trường Đại học Giao thông Vận tải đánh giá.

Cần thiết phải có sự quản lý

Theo Luật sư Trần Quang Khải (Đoàn Luật sư Hà Nội), hoạt động vận tải hành khách theo hợp đồng đã được Chính phủ quy định rõ ràng trong các văn bản pháp luật, trong đó có Nghị định số 158/2024/NĐ-CP (ban hành ngày 18 tháng 12 năm 2024) quy định về hoạt động vận tải đường bộ. Theo Nghị định số 158/2024, kinh doanh vận tải hành khách theo hợp đồng là một trong các loại hình vận tải được quy định. Các đơn vị tham gia loại hình này phải có Giấy phép kinh doanh vận tải bằng ô tô.

Các quy định cụ thể nhằm quản lý hoạt động này rất rõ ràng như hợp đồng vận tải phải được lập bằng văn bản (giấy hoặc điện tử) trước khi thực hiện vận chuyển. Hợp đồng phải ghi rõ thông tin về đơn vị kinh doanh vận tải, người thuê vận tải, thời gian, địa điểm bắt đầu/kết thúc hợp đồng, lộ trình, giá trị hợp đồng và phương thức thanh toán. Đơn vị kinh doanh vận tải hành khách theo hợp đồng không được nhận đặt chỗ cho từng hành khách đi xe riêng lẻ. Chỉ được vận chuyển hành khách đã được đón, trả đúng địa điểm ghi trong hợp đồng và danh sách kèm theo do đơn vị vận tải cung cấp. Đây chính là điểm khác biệt mấu chốt mà hoạt động "xe ghép" tự phát thường xuyên vi phạm. Xe ô tô kinh doanh vận tải hành khách theo hợp đồng theo quy định của trong Nghị định số 158/2024/NĐ-CP cũng phải có phù hiệu “XE HỢP ĐỒNG”. Lái xe phải có hợp đồng lao động và phải thực hiện nghiêm các quy định về thời gian làm việc và thời gian nghỉ ngơi.

Các đơn vị kinh doanh vận tải hợp đồng phải ứng dụng phần mềm để hỗ trợ kết nối vận tải, định giá cước vận tải. Xe phải lắp đặt thiết bị giám sát hành trình. Việc ứng dụng công nghệ trong công tác quản lý, truy xuất thông tin, hóa đơn điện tử, hợp đồng điện tử là bắt buộc. Những quy định này giúp cơ quan quản lý (như Bộ Xây dựng và Bộ Công an) có công cụ để thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm. Đặc biệt, dữ liệu từ thiết bị giám sát hành trình có thể giúp cơ quan chức năng nắm được tình trạng chấp hành pháp luật về thời gian lái xe liên tục và tốc độ.

“Hoạt động "xe ghép" hay "xe tiện chuyến" tự phát, dù mang lại tiện ích tức thời về giá cả và sự linh hoạt, đã bộc lộ rõ những bất cập lớn về quản lý thuế, cạnh tranh không lành mạnh, và nguy cơ mất an toàn, không đảm bảo quyền lợi cho hành khách khi xảy ra sự cố. Việc Chính phủ ban hành Nghị định 158/2024 đã cung cấp một khung pháp lý chi tiết, rõ ràng để quản lý loại hình vận tải hành khách theo hợp đồng, từ các yêu cầu về giấy phép, phù hiệu, hợp đồng, đến việc ứng dụng công nghệ giám sát. Để bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và lập lại trật tự kinh doanh vận tải, các cơ quan chức năng cần tăng cường kiểm tra, xử lý nghiêm minh các trường hợp lợi dụng hình thức "xe ghép" để lách luật, trốn thuế, đồng thời đưa hoạt động này vào khuôn khổ pháp luật đã được thiết lập”, Luật sư Trần Quang Khải phân tích.

Nguồn: https://cand.com.vn/Giao-thong/can-lap-day-khoang-trong-phap-ly-xe-dich-vu-tra-hinh--i788151/