Những ngày qua dư luận quan tâm, lo ngại trước thủ đoạn lừa đảo “con đang cấp cứu ở bệnh viện” cần chuyển tiền gấp để mổ. Sau hàng loạt phụ huynh ở TP Hồ Chí Minh bị sập bẫy thì tình trạng này đã lan ra phía Bắc và nhiều phụ huynh ở Hà Nội nhận được những cuộc gọi kiểu trên.
Cuộc điện thoại giả danh giáo viên học sinh. Ảnh: BV
Kẻ lừa đảo giả danh thầy giáo, bác sĩ, đánh vào tâm lý đang bị “sốc” của phụ huynh khi nghe tin con nguy kịch nên đã dễ dàng lừa được những người “nhẹ dạ”, chưa phân biệt những điều bất hợp lý mà đối tượng đưa ra.
Hình thức gọi điện lừa đảo này dù đã được phản ánh nhiều trước đó tại TP Hồ Chí Minh nhưng khi ra tới Hà Nội vẫn có đất sống và đã xuất hiện một số nạn nhân, điều này chứng tỏ sự tiếp cận, cảnh giác với các chiêu trò lừa đảo của người dân vẫn rất thấp.
Vì sao đối tượng có trong tay thông tin cá nhân của nạn nhân?
Nói về hành vi lừa đảo này, Thượng tá Đào Trung Hiếu, chuyên gia nghiên cứu tội phạm cho rằng, đây là thủ đoạn lừa đảo mới ở Việt Nam, tính chất tinh vi, nguy hiểm của thủ đoạn này là đối tượng mạo danh giáo viên, khai thác tối đa điểm yếu trong tâm lý của con người là tình thương con của bậc làm cha mẹ để thao túng từng bước dẫn dụ nạn nhân sập bẫy.
“Khi một người nhận được cuộc gọi thông báo đúng tên con mình, số điện thoại và tên của mình, nói rõ địa chỉ lớp học, trường học… nhiều người mặc định tin tưởng ngay đây chính là giáo viên, nhân viên nhà trường nơi con mình đang học.
Không chỉ thế, đối tượng tạo ra tình huống rất khẩn cấp, cần nóng khoản tiền đóng viện phí để con được giải phẫu, không cho phép phụ huynh được chần chừ, có đủ thời gian để kiểm tra thông tin, đây là sự tinh quái của các đối tượng”, chuyên gia phân tích.
Cũng theo Thượng tá Đào Trung Hiếu, sở dĩ các đối tượng thực hiện được trò lừa này, mấu chốt là đối tượng có được đủ thông tin cá nhân của nạn nhân.
Trò lừa mạo danh không phải mới ở Việt Nam, trước đó là rất nhiều chiêu trò mạo danh các cơ quan pháp luật hay đơn vị dịch vụ thiết yếu xã hội như: điều tra viên, kiểm sát viên, thi hành án, ngân hàng, bưu điện,… và rất nhiều người sa bẫy. Tuy nhiên có sự giống và khác nhau so với thủ đoạn mới “con đang cấp cứu ở bệnh viện” cần chuyển tiền gấp để mổ.
Một số tin nhắn thông báo “Con đang cấp cứu” để lừa đảo chuyển tiền, chiếm đoạt tài sản. Nguồn: Bộ Công an.
Giống nhau, đều là giả danh, mạo danh người khác, tạo ra những tình huống đẩy nạn nhân vào sự lo sợ, lo ngại trong tâm lý, yêu cầu nạn nhân chuyển tiền.
Khác nhau, các trò lừa trước đây đối tượng không xác định được nạn nhân trước khi thực hiện, chúng có thể gọi điện cho bất kỳ ai, với những người tỉnh táo thì không sập bẫy, có những người non yếu về khả năng nhận thức, thiếu hụt về kiến thức xã hội sẽ bị lừa.
Riêng thủ đoạn “con đang cấp cứu ở bệnh viện” cần chuyển tiền gấp để mổ, đối tượng biết nạn nhân trước khi thực hiện hành vi phạm tội, chúng có trong tay dữ liệu cá nhân là cha, mẹ học sinh, thông tin trường học, lớp học,…
Thượng tá Đào Trung Hiếu đánh giá nguồn thông tin cá nhân của học sinh có thể bị lộ lọt từ nguồn dọc, trước hết là lộ lọt từ nhà trường. Nguồn thứ hai từ Ban phụ huynh học sinh là các nhóm zalo chat giữa giáo viên phụ huynh, nội dung trao đổi thông tin có thể chứa những danh sách lớp. Nguồn thứ ba có thể từ các trung tâm ngoài nhà trường khi học sinh tham gia các lớp học bên ngoài, ở các trung tâm này đều có danh sách học sinh và phụ huynh.
Vị chuyên gia đánh giá, thông tin bị lộ lọt có 2 khả năng, thứ nhất do vô tình bằng cách nào đó danh sách bị lọt vào tay đối tượng bên ngoài như đánh rơi điện thoại, quá trình đi sửa máy…hoặc cũng có thể là do hacker chiếm quyền quản trị và khai thác dữ liệu trong máy tính, điện thoại. Thứ hai, chính những người quản lý nguồn dữ liệu bán thông tin ra bên ngoài.
Hãy kiểm tra, kiểm chứng thông tin
Về các giải pháp phòng ngừa loại tội phạm này, Thượng tá Đào Trung Hiếu cho rằng, hiện nay lợi dụng sự phát triển của khoa học công nghệ với sự phủ sóng của internet và mạng viễn thông, cùng sự phổ cập về phương tiện điện tử, tội phạm công nghệ cao đang có sự phát triển diễn biến phức tạp.
Đây là một dạng tội phạm phi truyền thống, đặc trưng tội phạm công nghệ cao tính ẩn danh rất cao, rất nhiều khó khăn trong hoạt động điều tra tội phạm này.
Thượng tá, TS Đào Trung Hiếu, chuyên gia nghiên cứu tội phạm.
Theo chuyên gia, mỗi người dân phải tự năng cao ý thức cảnh giác đó là “bức tường lửa” để bảo vệ túi tiền cho mỗi người trong bối cảnh tình hình tội phạm gia tăng, diễn biến phức tạp.
“Tôi thấy rằng rất nhiều người, dù báo chí, truyền thông, cơ quan chức năng đã thông tin cảnh báo thủ đoạn “con đang cấp cứu ở bệnh viện” cần chuyển tiền gấp để mổ những ngày qua, nhưng gần đây vẫn có có nạn nhân bị lừa tại Hà Nội.
Như vậy, nhiều người vẫn thờ ơ với an ninh, an toàn của mình,… chủ quan không đọc, xem những khuyến cáo hàng ngày từ các cơ quan chức năng trên các phương tiện thông tin đại chúng. Chính sự chủ quan, thiếu hiểu biết của nạn nhân đã tạo điều kiện cho đối tượng gây án, dễ bị dẫn dụ thao túng tâm lý dẫn đến sập bẫy”, chuyên gia phân tích.
Cũng theo Thượng tá Đào Trung Hiếu, mỗi người cần trang bị những kỹ năng ứng phó, với bất cứ lý do gì, nguyên tắc số 1 tuyệt đối không dễ tin những gì nhìn thấy, đọc được, nghe được thông qua viễn thông hoặc internet nếu như không kiểm chứng. Phải tập cho mình kỹ năng phân tích, kiểm chứng nguồn tin từ nhiều nguồn khác nhau, đừng dễ dãi làm theo yêu cầu từ người lạ, hãy đánh giá tính hợp lý của thông tin.
“Hãy chậm lại một nhịp, đừng ngay lập tức làm theo yêu cầu của người lạ, thời gian chậm lại là thời gian lưu lại để kiểm tra, kiểm chứng thông tin”, chuyên gia chia sẻ.
Ngoài ra, theo Thượng tá Đào Trung Hiếu, khi xảy ra, phát hiện những dấu hiệu lừa đảo, người dân phải báo ngay cho cơ quan chức năng và hoàn toàn có thể chia sẻ câu chuyện của mình lên mạng xã hội để cảnh báo cộng đồng cùng cảnh giác.
Đồng thời, các cơ quan chức năng, các ngành có liên quan phải khẩn trương ra thông báo phòng ngừa tội phạm nhằm nâng cao nhận thức người dân, khẩn trương tổ chức điều tra, xác minh triệt để, bắt giữ các đối tượng gây án nhằm cảnh báo, giáo dục, răn đe, phòng ngừa.
Người dân cũng cần năng cao cảnh giác, hỗ trợ phối hợp cùng cơ quan chức năng trong việc phát hiện, cung cấp thông tin tội phạm, hỗ trợ điều tra xử lý tội phạm.
