Việc khai thác các thoả thuận thương mại tự do (FTA) của doanh nghiệp trong nước đang gặp trở ngại do thiếu khả năng tiếp cận tín dụng. Vì vậy, Bộ Công Thương và các cơ quan liên quan đang tập trung hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận tín dụng để tận dụng triển để các FTA.
Theo đó, Bộ đang triển khai nhiều biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả của các FTA, đồng thời các cơ quan liên quan cũng ban hành nhiều chính sách tài khóa và ưu đãi nhằm đa dạng hóa nguồn tín dụng, giúp doanh nghiệp tận dụng các cơ hội từ những thoả thuận này.
Các chuyên gia cho biết mặc dù những thách thức chính trị và kinh tế toàn cầu nhìn chung cản trở thương mại trong năm nay nhưng xuất khẩu của Việt Nam sang các nước đối tác FTA vẫn đạt được kết quả tích cực.
Trong 10 tháng đầu năm, thương mại của Việt Nam với Anh đạt 5,87 tỷ USD, tăng 1,6% so với cùng kỳ năm trước và với Liên minh châu Âu (EU) đạt gần 60,8 tỷ USD (thấp hơn 6%).
Bất chấp những nỗ lực từ các cơ quan Chính phủ và doanh nghiệp, việc thực thi các FTA vẫn gặp nhiều trở ngại, theo bà Nguyễn Thị Lan Phương, Phó trưởng phòng WTO và FTA, Vụ Chính sách thương mại đa biên, Bộ Công Thương.
Bà Phương cho biết xuất khẩu sang các nước đối tác chỉ chiếm tỷ trọng nhỏ trong tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam và các doanh nghiệp vẫn chưa tận dụng hết đượccác hiệp định. Ngoài ra, sự tham gia của các doanh nghiệp vào chuỗi cung ứng toàn cầu cũng tương đối thấp.
“Có nhiều lý do khiến việc thực thi FTA bị hạn chế, nhưng chúng tôi tin rằng một trong những lý do lớn nhất là doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc tiếp cận nguồn vốn,” bà Phương nhận định.
Báo cáo năm 2022 của Ban Nghiên cứu Phát triển Kinh tế Tư nhân thuộc Hội đồng Tư vấn Cải cách Thủ tục Hành chính chỉ ra những khó khăn liên quan đến dòng tiền (gồm vốn lưu động, vốn đầu tư trung và dài hạn) đang đặt các doanh nghiệp địa phương vào thế thách thức rất lớn.
Kết quả khảo sát năm 2022 của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam khẳng định thách thức lớn nhất mà doanh nghiệp tư nhân phải đối mặt là tiếp cận tín dụng. Cụ thể, năm 2022 có khoảng 55,6% doanh nghiệp được khảo sát cho biết gặp khó khăn trong tiếp cận tín dụng, trong khi con số này năm 2021 chỉ là 46,9%, năm 2020 là 40,7% và năm 2019 là 34,8%
Huy động nguồn lực để duy trì hoạt động là cuộc chiến lớn nhất của các doanh nghiệp tư nhân.
Với một số thị trường khó tính có yêu cầu liên quan đến bảo vệ môi trường và chất lượng sản phẩm, doanh nghiệp Việt Nam phải đầu tư máy móc, công nghệ hiện đại nhưng nhiều doanh nghiệp thiếu nguồn lực, dẫn đến nguy cơ mất vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
Báo cáo của Bộ về thực hiện Hiệp định Thương mại tự do Anh-Việt Nam (UKVFTA), Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) và Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam-EU (EVFTA) cũng cho thấy nhiều doanh nghiệp Việt Nam có năng lực, kinh nghiệm sản xuất hàng chất lượng cao, muốn xây dựng thương hiệu Việt nhưng thiếu kinh phí để thực hiện. Đã có những chương trình liên kết doanh nghiệp với ngân hàng để giúp doanh nghiệp tận dụng cơ hội xuất khẩu mà các FTA mang lại, nhưng hiệu quả chưa đủ đáp ứng nhu cầu của doanh nghiệp.
Bà Phương cho biết tại Việt Nam, tỷ lệ các khoản vay không cần thế chấp tài sản là rất nhỏ so với các nước khác, chỉ 25 – 30%, và trên 70% các khoản vay phải thế chấp bằng tài sản.
Ông Nguyễn Quốc Hùng, Tổng thư ký, Phó Chủ tịch Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam, cho biết các ngân hàng dư thừa thanh khoản và các doanh nghiệp xuất khẩu sang các nước có thỏa thuận thương mại với Việt Nam nằm trong nhóm được hưởng lãi suất thấp, với mức thấp nhất là 4%, nhưng họ không thể cho vay đối với những doanh nghiệp không đáp ứng được các điều kiện vay.
Các doanh nghiệp cũng cần nỗ lực hướng tới sản xuất xanh, đó là một xu hướng ngày càng mạnh ông nói thêm.
Ông Hùng cũng hy vọng Chính phủ có thể chỉ đạo các địa phương mở rộng chương trình bảo lãnh tín dụng cho doanh nghiệp vừa và nhỏ để đảm bảo khả năng tiếp cận tín dụng cao hơn cho họ.
Trong khi đó, bà Phương cho biết Bộ Công thương đã có báo cáo Chính phủ về việc thực hiện các FTA thế hệ mới vào năm 2022, đề nghị chỉ đạo ngân hàng trung ương tạo điều kiện cho doanh nghiệp tiếp cận tín dụng dễ dàng hơn để tận dụng tốt hơn các hiệp định thương mại, đặc biệt là những doanh nghiệp muốn hướng tới phát triển sản xuất theo hướng thân thiện với môi trường hơn và có trách nhiệm với xã hội hơn.
Ngoài ra, bà cảnh báo rằng các doanh nghiệp nên tập trung vào thế mạnh cốt lõi của mình và cam kết lâu dài vì việc quá dàn trải sẽ khiến họ khó vay vốn.
Các doanh nghiệp cũng cần nâng cao năng lực, công nghệ sản xuất, giảm chi phí và quản lý tài chính.
Ông Nguyễn Hoài Nam, Phó tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam, hy vọng các doanh nghiệp có thể tiếp tục được hưởng lợi từ các khoản vay lãi suất thấp từ ngân hàng để phục hồi vào năm 2024.
Việt Nam đã ký kết và thực hiện 16 hiệp định thương mại tự do kể từ năm 2007, với 3 FTA thế hệ mới gồm CPTPP, EVFTA và UKVFTA./.
Ly Ly
