សិលាចារឹកចាម នៅក្វាងណាម

(VHQN) - ពីមុនមនុស្សតែងតែនិយាយអំពី "សិលាចារឹក stele" ឬ "steles" ឥឡូវនេះអ្នកស្រាវជ្រាវប្រើពាក្យ "សិលាចារឹក" ដែលជាទូទៅសំដៅទៅលើឯកសារដែលឆ្លាក់លើថ្ម ឈើ ដែក និងដីឥដ្ឋ។ បេតិកភណ្ឌសិលាចារឹកចាម គឺជាប្រភពព័ត៌មានដ៏សំខាន់មួយដើម្បីដឹងអំពីប្រវត្តិបុរាណនៃ ខេត្ត Quang Nam ជាពិសេស និងអំពីប្រទេសចាម្ប៉ាជាទូទៅ។

ពេលរសៀលនៅ My Son ។ រូបថត៖ L.T.K — ពេលរសៀលនៅ My Son ។ រូបថត៖ LTK

សិលាចារឹកចាមភាគច្រើនដែលនៅសេសសល់សព្វថ្ងៃគឺនៅលើថ្ម ឬសសរថ្មនៅក្នុងប្រាសាទ មួយចំនួនតូចនៅលើច្រាំងថ្មធម្មជាតិ ឬលើការតុបតែងស្ថាបត្យកម្ម និងវត្ថុលោហៈ។ សិលាចារឹកចាមត្រូវបានគេរកឃើញនៅកន្លែងជាច្រើននៅវៀតណាមកណ្តាល ដែលភាគច្រើនមានទីតាំងនៅក្វាងណាម។

សិលាចារឹកចាមត្រូវបានប្រមូល ចម្លង (បំប្លែងទៅជាឡាតាំង) និងបកប្រែជាភាសាបារាំងដោយអ្នកប្រាជ្ញបារាំងចាប់ពីចុងសតវត្សទី 19 ដល់ដើមសតវត្សទី 20 ។ នៅឆ្នាំ 1923 G. Coedes បានបោះពុម្ភផ្សាយនៅទីក្រុងហាណូយនូវបរិមាណ "កាតាឡុកស្ថិតិទូទៅរបស់ចាម និងសិលាចារឹកកម្ពុជា" ដែលមានលេខនិមិត្តសញ្ញា C សម្រាប់សិលាចារឹកចាម សរុបចំនួន 170 ឯកតា ចាប់ពី C1 ដល់ C170; ក្នុងនោះដែកចំនួន ៧២ ដើមត្រូវបានរកឃើញនៅខេត្ត Quang Nam, ២៥ ដើមនៅ Ninh Thuan , ១៨ នៅ Binh Dinh និង ១៧ នៅ Khanh Hoa។ មកដល់ពេលនេះ ចំនួនសិលាចារឹកចាមដែលបានរកឃើញមានដល់ទៅ ២៤៧។

សិលាចារឹកចាមប្រើអក្សរប្រាហី - ប្រព័ន្ធសរសេរដែលបង្កើតឡើងនៅសតវត្សទី 3 មុនគ.ស នៅប្រទេសឥណ្ឌាហៅថា ប្រាហមី លីពី មានន័យថា "ប្រព័ន្ធសរសេររបស់ព្រះព្រហ្ម" វៀតណាមបកប្រែវាថា "អក្សរសំស្រ្កឹត" (ក៏មានន័យថាអក្សររបស់ព្រហ្ម / ព្រហ្ម / ព្រហ្ម) ។

ប្រព័ន្ធសរសេរនេះប្រើសម្រាប់សរសេរសំស្រ្កឹតក្នុងប្រទេសឥណ្ឌា ហើយបន្ទាប់មកប្រើសម្រាប់សរសេរភាសានៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ រួមទាំងចាមបុរាណផង។ ចាប់ពីសតវត្សន៍ទី ៨ តទៅ ប្រព័ន្ធសំណេរព្រហ្មីត្រូវបានកែប្រែជាបណ្តើរៗតាមតំបន់ឱ្យទៅជាប្រព័ន្ធសរសេរនៃភាសាផ្សេងៗ។

សសរថ្ម និងដែកដែលមានសិលាចារឹកនៅសារីរិកធាតុ My Son ។

ការឆ្លាក់ Stele ជារឿយៗត្រូវបានផ្សារភ្ជាប់ជាមួយនឹងការសាងសង់ប្រាសាទ និងប៉ម។ ខ្លឹមសារសំខាន់គឺការសរសើរតម្កើងព្រះ និងស្តេច តង្វាយកំណត់ត្រា ហើយចុងក្រោយ ជាញឹកញាប់ពាក្យនៃកុសលសម្រាប់អ្នកដែលរក្សាវា ឬការព្រមានសម្រាប់អ្នកដែលបំផ្លាញប្រាសាទ និងប៉ម និងដង្វាយ។

សិលាចារឹកចាមផ្តល់ឱ្យយើងនូវព័ត៌មានអំពីកាលប្បវត្តិ រាជវង្ស និងឈ្មោះទីកន្លែងនៃប្រទេសចាម្ប៉ាបុរាណ ហើយក្នុងពេលជាមួយគ្នានេះឆ្លុះបញ្ចាំងពីផ្នែកមួយនៃជីវិតសង្គម និងជំនឿសហសម័យ ដែលទាក់ទងនឹងភាពជឿជាក់ គ្មានឯកសារណាអាចលើសពីនេះឡើយ។

រាយប៉ាយនៅក្នុងសិលាចារឹកគឺសំដៅទៅលើជម្លោះរវាងតំបន់ចាម្ប៉ាជាមួយគ្នាទៅវិញទៅមក ឬជាមួយប្រទេសជិតខាង។ នេះជាព័ត៌មានដ៏មានតម្លៃក្នុងការបង្កើតឡើងវិញនូវរូបភាពប្រវត្តិសាស្ត្រ និងវប្បធម៌មិនត្រឹមតែតំបន់ Quang Nam ប៉ុណ្ណោះទេ ថែមទាំងទាក់ទងនឹងឧបទ្វីបឥណ្ឌូចិនទាំងមូលក្នុងសហសវត្សរ៍ទីមួយនៃគ.ស.។

ក្រៅពីសិលាចារឹកជនជាតិចាមមួយចំនួនដែលបានរកឃើញនៅក្វាងណាម ដែលត្រូវបានអ្នកបុរាណវិទូជនជាតិបារាំងនាំយកមក ទីក្រុងហាណូយ ហើយឥឡូវនេះត្រូវបានរក្សាទុក និងដាក់តាំងនៅសារមន្ទីរជាតិប្រវត្តិសាស្ត្រនោះ នៅមានសិលាចារឹកចាមជាច្រើនដែលនៅសេសសល់នៅក្នុងតំបន់ក្វាងណាម។

នៅឯរមណីយដ្ឋាន My Son តែម្នាក់ឯង (ស្រុក Duy Xuyen) បច្ចុប្បន្នមានសិលាចារឹកចំនួន 36 ផ្ទាំង រួមទាំងសិលាចារឹកមួយចំនួនដែលនៅដដែល និងផ្តល់ព័ត៌មានសំខាន់ៗអំពីប្រវត្តិសាស្ត្រ និងវប្បធម៌ចាម្ប៉ា។

សិលាចារឹក C 89 (បច្ចុប្បន្នត្រូវបានរក្សាទុកនៅក្នុងបន្ទប់តាំងពិពណ៌នៃ My Son Relic Site) ត្រូវបានបង្កើតឡើងក្នុងឆ្នាំ 1088/1089 ដោយប្រើភាសាចាមបុរាណ ដោយកត់ត្រាអំពីគុណូបការៈរបស់ព្រះបាទជ័យឥន្ទ្រវរ្ម័ន ក្នុងការកសាងប្រទេសចម្ប៉ាឡើងវិញ បន្ទាប់ពីវាត្រូវបានបំផ្លិចបំផ្លាញដោយសង្រ្គាម។

សិលាចារឹកមានសញ្ញា C 100 (បង្កើតឡើងក្នុងឆ្នាំ 1157/1158) ដែលនៅតែស្ថិតក្នុងទីតាំងដើមនៅ Tower G ប្រើអក្សរសំស្រ្កឹត និងចាមបុរាណ ដោយកត់ត្រាពីគុណូបការៈរបស់ព្រះបាទជយា ហរិវម៌្មដេវ ដែលបានសញ្ជ័យប្រទេសជិតខាង ហើយបានថ្វាយប្រាង្គ និងវាលស្រែក្នុងតំបន់ថ្វាយព្រះសិវៈ។

ក្រៅពីសិលាចារឹកមួយចំនួនធំដែលនៅសេសសល់នៅសារីរិកធាតុ My Son ក៏មានសិលាចារឹកមួយចំនួនដែលរាយប៉ាយនៅសារីរិកធាតុផ្សេងទៀតដូចជា សិលាចារឹក C 66 នៅសារីរិកធាតុ Dong Duong (Thang Binh) សិលាចារឹក C 140 នៅសារីរិកធាតុ Huong Que (Que Son) និងសិលាចារឹកដែលទើបរកឃើញថ្មីៗមួយចំនួន។

ជាពិសេស នៅតាមបណ្តោយច្រាំងខាងត្បូងនៃទន្លេ Thu Bon មានសិលាចារឹកច្រាំងថ្មធម្មជាតិជាច្រើន ដែលផ្តល់ព័ត៌មានអំពីទីតាំងសំខាន់ៗ ដែលស្តេចចាម្ប៉ា «បរិច្ចាគ» ដល់ព្រះសិវៈ ដើម្បីទទួលបានការការពារដ៏ទេវភាពសម្រាប់ប្រទេស និងអំណាចរាជវង្ស។

ទោះបីជាសិលាចារឹកចាមភាគច្រើននៅក្វាងណាមត្រូវបានចម្លង និងបកប្រែដោយអ្នកប្រាជ្ញបារាំងនៅដើមសតវត្សទី 20 ក៏ដោយ ដោយសារតែខ្លឹមសារនៃសិលាចារឹកចាមទាក់ទងនឹងការគោរពប្រណិប័តន៍ព្រះ រចនាបថភាសាសង្ខេប ការនិយាយច្រើន ពាក្យប្រៀបធៀប និងអសុរស។ តួអក្សរជាច្រើនត្រូវបានពាក់និងខូច; ដូច្នេះ ការបកប្រែសិលាចារឹកចាម ចាំបាច់ត្រូវពិនិត្យបន្ថែម។

ជាដំបូង ចាំបាច់ត្រូវធ្វើបញ្ជីសារពើភណ្ឌ និងថែរក្សាមរតកឯកសារដ៏មានតម្លៃនេះ និងរៀបចំការណែនាំខ្លឹមសាររបស់វា ដើម្បីបម្រើការស្រាវជ្រាវវិទ្យាសាស្ត្រ ក៏ដូចជាតម្រូវការសាធារណៈជនក្នុងការសិក្សាអំពីប្រវត្តិសាស្ត្រ។ ការបង្កើតទម្រង់ដើម្បីចាត់ថ្នាក់ការប្រមូលសិលាចារឹកជនជាតិចាមនៅខេត្ត Quang Nam ក៏ជារឿងដ៏មានតម្លៃដែលត្រូវធ្វើដើម្បីបង្កើនចំណាប់អារម្មណ៍របស់សហគមន៍ចំពោះបេតិកភណ្ឌឯកសារប្រភេទពិសេសនេះ។

ប្រភព