(Xuân Quý Mão) – Mỗi dự án khởi nghiệp như một hạt giống, nếu được phát triển trong môi trường hệ sinh thái khởi nghiệp tốt thì sẽ “nảy mầm”, vươn lên mạnh mẽ.
Hệ sinh thái khởi nghiệp mở
Năm 2017, Quảng Nam là một trong số ít tỉnh thành khởi động xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp (HSTKN). Ông Phạm Ngọc Sinh – Phó Giám đốc Sở KH-CN, Trưởng ban Điều hành hỗ trợ khởi nghiệp (KN) sáng tạo tỉnh từng ví von rằng triển khai xây dựng HSTKN như “dò đá qua sông”. Đó là việc của những người “đi từng ngõ, gõ từng nhà”, tìm kiếm, khơi dậy, tạo lập từng nội dung để định hình một hệ sinh thái (HST).
Và Quảng Nam đã chọn những điểm khác biệt về yếu tố cấu thành HSTKN, bên cạnh những nét tương đồng. Đó là KN dựa trên giá trị cốt lõi, nền tảng của địa phương có truyền thống văn hóa, canh tân, đổi mới của xứ Quảng. Câu slogan “Quảng Nam vùng đất mở cho KN sáng tạo” đã khẳng định tinh thần và định vị xuyên suốt các hoạt động KN của Quảng Nam.
Theo Chủ tịch UBND tỉnh Lê Trí Thanh, văn hóa KN Quảng Nam từng bước được định hình với bản sắc riêng. Lãnh đạo tỉnh luôn ủng hộ, giúp đỡ, đồng hành với doanh nghiệp KN. KN cần hướng vào các lĩnh vực trọng điểm như nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp gắn với tự nhiên; du lịch xanh, du lịch sinh thái; cơ khí phụ trợ; công nghệ số; vật liệu xây dựng mới… Các dự án KN đã hình thành, đi vào hoạt động cần nâng tầm hiệu quả phát triển sản xuất kinh doanh; tăng cường liên kết theo nhóm ngành và hợp tác với các nhà đầu tư lớn để nâng tầm doanh nghiệp.
Những điểm khác biệt cụ thể là kế hoạch xây dựng HSTKN Quảng Nam giai đoạn 2018 – 2025 được xây dựng trên nền tảng tích hợp các đề án của Trung ương (Đề án 844, Đề án 939 và Đề án 1665 của Thủ tướng Chính phủ, Chương trình thanh niên KN của Trung ương Đoàn và triển khai hỗ trợ nông dân KN).
Ngoài ra, để vận hành HSTKN mở, tích hợp, Quảng Nam là tỉnh đầu tiên và duy nhất thành lập Ban Điều hành hỗ trợ KN sáng tạo trên mô hình cũ là Tổ công tác hỗ trợ KN sáng tạo với chức năng điều phối và hỗ trợ các thành phần HST. Tỉnh còn chủ trương thành lập hội KN sáng tạo cấp huyện và các trường cao đẳng, đại học.
Ông Phạm Hồng Quất – Cục trưởng Cục Phát triển thị trường và doanh nghiệp khoa học và công nghệ (Bộ KH-CN) đánh giá, Quảng Nam là địa phương điển hình chủ động, sáng tạo xây dựng HSTKN gắn với nét đặc thù.
Nhiều địa phương đang học tập các mô hình liên kết của Quảng Nam như sáng kiến hình thành tổ công tác liên ngành, tiếp theo là ban điều phối, rồi mạng lưới liên kết vùng nhằm thúc đẩy sự gắn kết giữa các chủ thể trong HSTKN.
Để khởi nghiệp “nảy mầm”
Năm 2022, số lượng đăng ký tham gia đánh giá, công nhận ý tưởng KN cấp tỉnh tăng kỷ lục với 124 ý tưởng/dự án. Sau khi đánh giá, UBND tỉnh đã có quyết định công nhận 43 ý tưởng/dự án, nâng tổng số dự án KN được công nhận từ năm 2017 đến nay là 147 dự án. Số lượng dự án được công nhận năm sau nhiều hơn năm trước.
Ngày càng có nhiều dự án KN đến từ các huyện miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số của tỉnh. Điều đó nói lên phần nào tinh thần KN lan tỏa mạnh mẽ qua hơn 5 năm Quảng Nam bắt tay xây dựng HSTKN.
TS.Đoàn Đức Minh – Giảng viên Trường Đại học Kinh tế TP.Hồ Chí Minh nhìn nhận, HST là môi trường giúp các công ty KN phát triển. Một dự án KN giống như hạt giống, nếu rơi vào vùng không có đất, không khí, nước, phân bón tốt thì cũng chết. Đó là lý do các dự án KN tốt của Việt Nam ngày trước đa số đi nước ngoài để làm.
Bây giờ HST có sự tham gia của sở ban ngành, khối doanh nghiệp, các mentor (người hướng dẫn, cố vấn), quỹ hỗ trợ…, đó là môi trường tốt giúp các dự án KN “nảy mầm”, tồn tại, phát triển.
Khi HSTKN phát triển, ngày càng có nhiều tấm gương mạnh dạn bước ra khỏi “lũy tre làng”. KN từ các sản phẩm địa phương, trong 2 năm (2021 – 2022), chị Nguyễn Thị Hồng Vân (xã Đại Hiệp, huyện Đại Lộc) đã có 2 sản phẩm tham gia Cuộc thi ý tưởng KN sáng tạo cấp tỉnh gồm sản phẩm dầu gội bưởi và nước cốt chanh.
“KN cho tôi tầm nhìn xa về kinh doanh và tư duy sáng tạo khác biệt. Không chỉ làm sản phẩm để bán ra thị trường mà sản phẩm đó phải có tính sáng tạo. Tôi đã mạnh dạn đầu tư máy móc, cơ sở sản xuất, bao bì nhãn mác để nâng tầm sản phẩm” – chị Vân chia sẻ.
Ông Phạm Ngọc Sinh – Trưởng ban Điều hành hỗ trợ KN sáng tạo tỉnh cho biết, thành viên hội đồng khi đánh giá ý tưởng/dự án KN chủ yếu tư vấn để các bạn KN hoàn thiện dự án, để đỡ thất bại trên hành trình KN.
Vai trò của người dẫn đường
KN là công cuộc dài hạn và bền vững chứ không phải phong trào. Trong công cuộc đó, các thành phần của HST đều có những sứ mệnh khác nhau. Nếu không liên kết, không hình thành những mạng lưới lẫn nhau thì rất khó kết nối để thành công.
Theo TS.Đoàn Đức Minh, con người trong mọi thành phần HSTKN đều quan trọng. Đặc biệt, doanh nghiệp là bản lề giúp kết nối giữa chính quyền với người KN. Thực tế cho thấy những nơi nào có hội doanh nghiệp mạnh thì nơi đó có nhiều mô hình KN hiệu quả.
TS.Minh chia sẻ: “Nếu doanh nghiệp đóng vai trò là những mentor, cố vấn KN thì sẽ có những hoạt động gắn kết cụ thể hơn. Những thất bại của người chủ doanh nghiệp đi trước là bài học sinh động, thiết thực nhất với người KN”.
Ông Trương Thanh Hùng – Phó Chủ tịch phụ trách khu vực miền Trung Hội đồng Cố vấn KN quốc gia đánh giá, Quảng Nam đã khuyến khích, xây dựng và lan tỏa được tinh thần KN rộng khắp, tuy nhiên đây mới là giai đoạn ban đầu, bây giờ đến lúc phải chỉ ra con đường để hạn chế rủi ro, khó khăn cho người KN.
“Mình bảo người khác đi KN thì hãy chỉ cho người khác con đường KN như thế nào để giảm thiểu thất bại chứ không phải cứ bảo KN là lao ra KN” – ông Hùng nói.
Các chuyên gia cho rằng trong chặng đường sắp tới, Quảng Nam cần có giải pháp để thu hút nhiều nguồn lực hơn, đặc biệt là các chuyên gia có uy tín, kinh nghiệm ở trong và ngoài nước, về với Quảng Nam để cùng xây dựng HSTKN.
Đồng thời tỉnh có thể nghiên cứu ban hành một số chính sách đặc thù thúc đẩy liên kết mạng lưới, hỗ trợ doanh nghiệp KN sáng tạo, nhà đầu tư, cố vấn, huấn luyện viên để môi trường KN sáng tạo của tỉnh ngày càng hấp dẫn hơn…
