Perlu lebih adil dan terbuka dalam menerima seni

Berdepan dengan pelbagai pendapat mengenai filem Southern Forest Land, Dr. Dao Le Na* berkata penonton perlu berfikiran terbuka dalam menerima seni...

Daripada kontroversi yang menyelubungi filem Southern Forest Land, Dr. Dao Le Na menyatakan pendapatnya bahawa pembuat filem juga perlu terbuka untuk mendengar maklum balas penonton. (Foto: NVCC)

Filem yang diadaptasi selalu dibandingkan dengan karya sastera.

Sebagai penyelidik filem, apakah pendapat anda tentang pendapat yang bercanggah seputar filem Southern Forest Land? Pada pendapat anda, mengapakah filem Southern Forest Land menjadi kontroversi?

Kontroversi khalayak mengenai filem bukanlah sesuatu yang luar biasa, terutamanya bagi mereka yang menggunakan bahan sedia ada. Pada pendapat saya, Tanah Hutan Selatan adalah kontroversi atas beberapa sebab.

Filem ini diadaptasi daripada karya sastera Dat rung phuong Nam oleh penulis Doan Gioi - sebuah karya sastera yang digemari dan dikagumi oleh ramai pembaca. Malah, filem yang diadaptasi sentiasa dibandingkan dengan karya sastera terdahulu walaupun pembikin filem hanya menyatakan: berinspirasikan karya sastera. Selain itu, filem ini juga diadaptasi daripada siri TV Dat phuong Nam (arahan Vinh Son) - sebuah filem yang digemari ramai penonton dan menjadi kenangan indah ramai orang apabila memikirkan tentang wilayah Selatan.

Apabila filem Dat Rung Phuong Nam ditayangkan, isu seperti patriotisme dan identiti Selatan yang diharapkan penonton daripada karya sastera dan televisyen tidak dipenuhi, maka banyak kontroversi timbul. Selain itu, filem ini juga mempunyai kontroversi lain berkaitan butiran dalam filem, skrip, imej, kesan khas, peminat, dll.

Saya rasa, hampir setiap filem pasti ada kontroversi tetapi Southern Forest Land mungkin mempunyai lebih banyak kontroversi kerana filem itu mempunyai kelebihan luar biasa yang membuatkan penonton teruja tetapi juga mempunyai butiran yang tidak munasabah dan mengelirukan sehingga membuatkan emosi penonton berterabur.

Ada yang mengatakan apabila sesebuah filem diadaptasi daripada karya sastera, ia mesti kekal utuh. Apa pendapat anda?

Saya tidak menggunakan perkataan "adaptasi" kerana ia akan membuatkan ramai yang salah faham bahawa adaptasi filem mengekalkan kandungan yang sama, hanya mengubah bentuk, jadi mereka mesti setia dengan karya sastera. Ini adalah pendapat yang saya terima semasa meninjau orang, terutamanya pelajar dan pelajar siswazah tentang istilah "adaptasi".

Saya berpendapat bahawa bahasa mempengaruhi cara kita banyak berfikir, jadi menggunakan istilah "adaptasi" akan membuatkan orang berfikir bahawa jika sesebuah filem mengambil bahan daripada sastera, ia mesti mengekalkan kandungan asal, jika tidak, ia dipanggil adaptasi.

Pada pendapat saya, adaptasi filem adalah adaptasi, tidak ada yang namanya setia atau tidak setia. Adaptasi filem ialah istilah yang digunakan untuk menamakan filem yang mengambil bahan daripada sumber yang berbeza: daripada sastera, siri televisyen, filem terdahulu, peristiwa sebenar, tokoh sejarah, bukan hanya sastera.

Oleh itu, saya menggunakan satu istilah untuk filem jenis ini, "adaptasi", bukan "transformasi" atau "adaptasi". Objek penyelidikan filem yang disesuaikan termasuk pembuatan semula dan biopik, jadi perkataan "penyesuaian" tidak boleh digunakan dalam kes tersebut. Dengan pembuatan semula, apabila ia dibuat semula, konteksnya telah diubah.

Pada pendapat saya, tiada filem yang mengambil bahan daripada karya sastera boleh "setia" kepada karya sastera kerana setiap bentuk seni mempunyai bahasanya sendiri. Pawagam, teater dan lukisan mempunyai peraturan dan ciri tersendiri untuk mengendalikan bahan sedia ada. Oleh itu, apabila pembikin filem mengambil bahan daripada sastera, ia lebih kurang dipanggil adaptasi kerana untuk mengambil bahan daripada sastera, pembikin filem perlu membaca karya sastera tersebut.

Sebagai pembaca, setiap orang mempunyai cara membaca yang berbeza. Kita tidak boleh menggunakan cara membaca atau memahami kita sendiri untuk mengkritik atau menilai bacaan atau pemahaman orang lain. Oleh itu, apabila mengkaji adaptasi filem, apa yang perlu kita perhatikan ialah semangat karya sastera yang diceritakan dan ditafsirkan dalam filem tersebut. Semangat sesebuah karya sastera adalah sesuatu yang tercetus daripada karya sastera yang disepakati ramai kerana setiap karya sastera boleh menimbulkan pelbagai isu yang berbeza.

Pembuat filem boleh berubah dan membuat rekaan, tetapi penonton masih boleh mengenali karya sastera yang mana pembikin filem mengambil bahan dan untuk tujuan apa adaptasi pembuat filem itu. Apa yang penting ialah semangat dialog pembikin filem dengan karya sastera dan semangat karya sastera yang direstui ramai pembaca apabila dimasukkan ke dalam filem.

Sementara itu, terdapat banyak filem yang mendakwa berinspirasikan karya sastera, namun selain nama watak, penonton tidak dapat melihat semangat karya sastera yang diungkapkan dalam filem tersebut.

Oleh itu, kontroversi filem berdasarkan sastera atau peristiwa sebenar, watak sebenar bukanlah tentang kesetiaan atau fiksyen tetapi tentang semangat yang disampaikan. Iaitu, isu-isu biasa yang dipersetujui ramai orang ketika membaca karya sastera, apabila mendekati peristiwa sebenar serta apabila mempunyai kesan tokoh sejarah, yang dalam penyelidikan kami, kami panggil "ingatan kolektif".

Từ phim Đất rừng phương Nam: Cần cởi mở trong tiếp nhận nghệ thuật

Poster filem Southern Forest Land. (Sumber: Penerbit)

Filem dan sastera berbeza dengan sejarah.

Baru-baru ini, pendapat umum telah ditimbulkan tentang filem Southern Forest Land yang mengandungi butiran sensitif yang memesongkan sejarah. Apakah perspektif anda?

Filem dan kesusasteraan berbeza dengan sejarah kerana sejarah memfokuskan kepada merekodkan peristiwa yang berlaku, dari perspektif ahli sejarah, manakala filem menggunakan peristiwa untuk membincangkan isu lain. Jika anda ingin belajar sejarah, anda perlu mencari bahan kajian untuk dibaca. Filem tidak menggunakan sejarah untuk membawa peristiwa tersebut kepada penonton, tetapi tujuannya adalah untuk menggunakan sejarah untuk menyatakan sesuatu tentang manusia, kemanusiaan, patriotisme atau isu kompleks dalam psikologi watak.

Pada pendapat saya, fiksyen atau penyelewengan butiran di Southern Forest Land khususnya dan dalam filem atau filem sejarah yang berlatarkan konteks sejarah secara amnya tidak menjadi masalah kerana peristiwa sejarah itu sendiri juga mempunyai kontroversi, banyak perspektif, bukti dan dokumen.

Tidak kira dari mana sumber filem itu diambil, ia akan memberi kesan kepada "ingatan kolektif" penonton. Oleh itu, kita tidak seharusnya berfikir bahawa "Saya membuat filem hanya untuk hiburan" supaya kita boleh bebas memberikan apa-apa maklumat, mengada-adakan apa sahaja, dan mengabaikan kesan filem itu terhadap ingatan penonton. Filem ini mungkin bercanggah dengan ingatan kolektif ramai orang pada masa lalu, tetapi ia mencipta kenangan baru untuk penonton baru, mereka yang tidak mempunyai banyak kenangan tentang wilayah Selatan.

Kuasa filem sangat hebat terutama filem berunsurkan bahan sejarah. Di Southern Forest Land , pembuat filem itu ingin menyampaikan semangat patriotisme dan identiti Selatan yang dizahirkan sepanjang karya sastera penulis Doan Gioi kepada siri televisyen Southern Forest Land oleh pengarah Vinh Son, jadi dia mesti mempromosikan unsur-unsur ini dalam filem itu agar sesuai dengan ingatan penonton tentang patriotisme dan identiti Selatan. Promosi ini mungkin fiksyen sejarah, tetapi dalam ingatan masyarakat, ia diterima, malah digalakkan.

Mencipta seni berdasarkan bahan sejarah sentiasa menjadi topik sensitif dan kontroversi. Benarkah dari kes Tanah Hutan Selatan, kita perlu lebih terbuka apabila menerima seni?

Ya, penerimaan karya seni daripada bahan sejarah sentiasa menjadi isu sensitif dan kontroversi. Oleh itu, pada pendapat saya, penonton perlu berlapang dada dalam menerima seni. Walau bagaimanapun, betapa terbukanya minda mesti jelas. Berfikiran terbuka untuk memahami bahawa filem adalah karya fiksyen pembikin filem, jadi kami melihat perspektif pembikin filem tentang peristiwa bersejarah atau detik bersejarah tertentu dan perlu berfikiran tenang dalam menerimanya.

Maksudnya, apabila seseorang pembuat filem membuat rekaan sejarah, dia perlu melihat sama ada fiksyen itu berkesan dan konsisten dengan imej lain dalam filem untuk mewujudkan mesej atau semangat bersama yang ingin disampaikan oleh pembuat filem.

Kita harus terbuka untuk menerima tetapi tidak menerimanya secara sambil lewa. Apabila kita memahami bahawa filem mempunyai keupayaan untuk mencipta kenangan kolektif, kita juga harus menerimanya dengan kesedaran. Pada masa yang sama, kita harus melihat filem sebagai cadangan sesuatu daripada mempercayai sepenuhnya apa yang dibawa oleh filem itu.

Filem Southern Forest Land menimbulkan banyak kontroversi.

Jadi, untuk adaptasi sejarah dan karya fiksyen mendapat kehidupan baharu dalam masyarakat hari ini, apakah yang anda fikir perlu dilakukan?

Saya fikir, penonton hari ini menonton banyak filem jadi mereka agak terbuka kepada filem fiksyen tentang tema sejarah. Mereka hanya bertindak balas apabila semangat filem itu berbeza daripada ingatan mereka tentang tanah, orang atau peristiwa bersejarah itu.

Walau bagaimanapun, filem sejarah tidak boleh difiksyenkan secara bebas, tetapi memerlukan nasihat daripada pakar sejarah apabila melampirkan filem itu pada latar sejarah tertentu. Maksudnya, pembikin filem mesti ada sebab untuk pilihannya. Nasihat ini adalah saluran rujukan untuk pembuat filem memutuskan elemen mana yang hendak dieksploitasi dan elemen mana yang harus ditinggalkan, sama ada untuk menukar nama tanah, orang atau acara atau mengekalkannya.

Saya fikir pembuat filem harus berasa bebas untuk menjadi kreatif dengan bahan sejarah, selagi kreativiti mereka sesuai dengan ingatan kolektif peristiwa itu atau menawarkan perspektif baharu yang kaya dengan kemanusiaan, membantu penonton melihat isu lain yang menggerakkan mereka, menambah ingatan mereka yang sedia ada, maka filem itu pasti akan meyakinkan penonton.

Perbahasan perlu untuk pembangunan.

Pawagam Vietnam menghadapi banyak cabaran dan kesukaran. Sekiranya terdapat sebarang masalah dengan filem itu, adakah perbahasan harus lebih beradab dan membina?

Bagi saya, perdebatan sentiasa diperlukan untuk pembangunan. Dalam sejarah, terdapat banyak karya sastera dan seni yang kontroversi malah dibantah yang kemudiannya menjadi karya ikonik dalam sejarah seni. Apa yang saya bimbangkan ialah terdapat perdebatan yang agak sengit bukan sahaja ditujukan kepada filem itu tetapi juga kepada pembikin filem, mereka yang menyertai perbahasan atau menyeru memboikot filem itu, menggunakan bahasa yang tidak sepatutnya.

Perbahasan sebegini akan menyukarkan pendengar untuk menerima, walaupun mereka menyumbang idea untuk menambah baik filem itu. Selain itu, apabila perbahasan itu "panas", pendapat yang diberikan walau seobjektif mana sekalipun, sudah pasti akan ditafsir atau enggan didengari.

Penonton mempunyai kebebasan untuk membuat keputusan sama ada untuk menonton filem itu atau tidak. Setiap penonton juga berhak mempunyai perspektif tersendiri dalam menerima karya. Oleh itu, setiap komen yang kita keluarkan juga perlu ada analisis yang memuaskan, sama ada memuji atau mengkritik filem tersebut.

Sebaliknya, pembikin filem juga perlu terbuka untuk mendengar maklum balas penonton kerana apabila sesebuah filem itu tamat, peranan pengarang sudah tamat. Penonton akan mentafsir berdasarkan apa yang mereka lihat dalam filem dan tidak boleh mengharapkan penjelasan penulis.

Walaupun semasa peringkat pembangunan skrip dan produksi, pembuat filem mempunyai maksud dan mesej tersembunyi dalam penceritaan mereka, dengan sengaja menyelitkan butiran ini atau itu, tetapi apabila filem itu dikeluarkan, tiada siapa yang melihat perkara itu, jadi pembuat filem masih perlu mendengar untuk belajar daripada pengalaman untuk filem akan datang.

Terima kasih TS!

*Penyelidik filem, Dr. Dao Le Na, Ketua Jabatan Pengajian Seni, Fakulti Sastera, Universiti Sains Sosial dan Kemanusiaan, Universiti Kebangsaan Ho Chi Minh City.

- Pengarang buku: Horizons of Images: From Literature to Cinema through the Case of Kurosawa Akira (2017); Pawagam Jepun dan Vietnam Kontemporari: Pertukaran Budaya dan Pengaruh (ketua editor, 2019); Naratif Titisan Hujan (novel, 2019)...

Sumber