Nhà báo - “nghề’, “nghiệp” và tinh thần phụng sự

Chưa kể những người làm báo “truyền thống” đang đứng trước thách thức của công nghệ số, trí tuệ nhân tạo… Và rất nhiều áp lực khác đang đặt hàng nghìn nhà báo trước những lựa chọn mới!

Từ đầu năm đến nay tôi đã phải chia tay với vài chục nhà báo bạn bè, họ rời nghề khi mà tuổi không còn trẻ nhưng cũng chưa hẳn đã già để nhận sổ hưu. Nhiều người đã gắn bó với nghề, cũng có chút “danh phận” trong làng báo. Và rồi họ rời tờ báo mà họ đã gắn bó suốt phần đời thanh xuân của mình, tuổi trẻ của mình, hoài bão của mình, giấc mơ của mình và ra đi với một lựa chọn mới.

Buồn hay vui? Thật khó nói bởi cuộc sống ngày càng đặt ra nhiều áp lực, và báo chí cũng thế! Sự xuất hiện và tốc độ lớn mạnh như vũ bão của mạng xã hội khiến nhiều tờ báo không còn giữ được vị thế như xưa. Câu chuyện thời sự, sự kiện “hot” vừa xảy ra, mạng xã hội đã có ngay livestream trực tiếp từ hiện trường, vì thế, bản tin, dù là của báo điện tử cũng không theo kịp, nói gì đến báo in!

Nhiều tờ báo, trong đó có cả những tờ báo vốn có số lượng phát hành hàng đầu Việt Nam vất vả “xoay xở” bởi lượng phát hành tụt dốc, mà lượng phát hành liên quan đến quảng cáo. Nguồn thu từ quảng cáo đóng vai trò quan trọng với những tờ báo “tự nuôi”. Chưa kể hình thức quảng cáo mới đang phát triển, đấy là thay vì quảng cáo trên các tờ báo, người ta lựa chọn các KOLs (những “hot facebookers”, “hot blogger” trên mạng xã hội) với những status được trả tiền hay gọi nôm na là “tút thương mại” thay cho việc đi quảng cáo trên báo!

Phóng viên báo Đắk Lắk tác nghiệp tại Trường Sa. Ảnh: Giang Đông

Phát hành giảm, quảng cáo giảm thì thu nhập giảm. Trong bối cảnh ấy, để đủ sức trang trải cho cuộc sống gia đình, nhiều nhà báo sẽ “cất bước ra đi”, dù lòng còn yêu nghề tha thiết. “Cơm áo không đùa với khách thơ”. Những bạn bè tôi khi rời các tờ báo sẽ đi đâu? Hầu như ai cũng chọn một nghề vẫn ít nhiều liên quan đến báo chí nhưng thu nhập có vẻ khá hơn, đó là làm truyền thông cho các công ty, tập đoàn!

Rồi sao nữa? Rồi thì “nảy” ra những nhóm nhà báo mà theo một thuật ngữ vừa đau đớn vừa hài hước là các “nhà báo đếm tầng” - một dạng báo chí moi thông tin bất lợi từ các doanh nhân, doanh nghiệp, cá nhân… để sau đó ngã giá, làm tiền! Liên tục các vụ việc tiêu cực liên quan đến “nhà báo đếm tầng” được phanh phui không chỉ làm mất lòng tin của xã hội với nghề báo mà bản thân những nhà báo liêm chính cũng tự thấy xấu hổ khi bị đứng chung đội ngũ, cùng mang một tấm thẻ do một cơ quan cấp bộ cấp.

***

Những ngày kỷ niệm cột mốc 100 năm của báo chí cách mạng Việt Nam, tôi lại nhớ câu chuyện của mấy năm trước. Khi lên Tây Bắc thực hiện tuyến bài “Dòng tên trên đá núi - đã thành tên phố phường” về những con đường mang tên các anh hùng liệt sĩ hy sinh trong cuộc chiến bảo vệ biên giới phía Bắc từ 1979 - 1989 ( tác phẩm sau đó được trao giải A Giải Báo chí Quốc gia lần thứ 17, năm 2022), đường phố đầu tiên chúng tôi đặt chân đến ở Lào Cai mang tên một nhà báo, nhà văn: phố Bùi Nguyên Khiết.

Trên tấm bảng tên đường có thêm phần tiểu sử ngắn gọn: “Bùi Nguyên Khiết (1945-1979) là nhà báo, phóng viên báo Hoàng Liên Sơn. Ông hy sinh tại mặt trận biên giới huyện Mường Khương khi đang tác nghiệp, tham gia chiến đấu bảo vệ biên giới phía Bắc Tổ quốc”. Hoàng Liên Sơn là tên cũ khi hai tỉnh Lào Cai và Yên Bái sáp nhập sau năm 1975. Tháng 2/1979, nhà báo Bùi Nguyên Khiết trở thành phóng viên mặt trận của báo và anh đã anh dũng hy sinh khi đang chiến đấu bảo vệ chốt biên giới Tả Ngải Chồ (huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai). Khi đó anh mới 34 tuổi.

Trước Bùi Nguyên Khiết, trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, rất nhiều nhà báo đã ngã xuống, sau Bùi Nguyên Khiết vẫn có những nhà báo trẻ hy sinh khi tác nghiệp. Vậy thì “báo chí cách mạng” tuy là một khái niệm mang tính mốc thời gian từ năm 1925 khi nhà cách mạng Nguyễn Ái Quốc sáng lập ra tờ báo Thanh Niên. Còn tự thân mỗi người làm báo luôn phải mang tinh thần cách mạng tự thân mới có thể dấn thân vào con đường nghề nghiệp không hề dễ dàng này.

Tinh thần cách mạng của nhà báo hôm nay là biết đứng vững và vượt qua thách thức lớn của thời đại số, giữa thông tin bùng nổ, mặt trái của mạng xã hội và những cám dỗ về danh tiếng, lợi ích cá nhân. Giữa vô vàn luồng thông tin, vai trò của người làm báo càng trở nên quan trọng: đó là người “gạn đục khơi trong”, chọn lựa sự thật, bảo vệ cái đúng, phản biện cái sai, định hướng dư luận một cách khách quan và nhân văn. Sứ mệnh ấy đòi hỏi nhà báo không chỉ giỏi nghề mà còn vững vàng bản lĩnh, đạo đức trong sáng và trách nhiệm xã hội cao cả để đồng hành cùng công cuộc phát triển đất nước, dám lên tiếng trước bất công, đồng thời truyền cảm hứng về niềm tin, tinh thần đổi mới, khát vọng vươn lên của dân tộc trong thời đại mới. Bởi báo chí không chỉ phản ánh cuộc sống mà nhà báo phải góp phần làm cho cuộc sống tốt đẹp hơn.

Tiếng Việt có từ “nghề nghiệp”. Nếu là nghề thì đơn giản nhưng nếu là nghiệp thì hẳn là khó dứt được. Chọn báo là nghiệp thì chắc sẽ không ai ra đi khi thu nhập có bị giảm, môi trường làm việc có áp lực, vì rằng nhà báo còn có một sứ mệnh, sứ mệnh ấy như cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt từng nói vào dịp 21/6/2007: “Tôi nghĩ phần lớn các nhà báo không chọn báo chí như một nghề chỉ để kiếm sống. Tôi tin báo chí đang và sẽ được nhìn nhận đúng như vai trò mà xã hội luôn chờ đợi ở mình: hành xử có trách nhiệm hơn với đất nước, với dân tộc”.

Trách nhiệm với đất nước, với dân tộc sẽ lớn hơn bất cứ khó khăn nào mà người làm báo phải đương đầu!

Nguồn: https://baodaklak.vn/xa-hoi/202506/nha-bao-nghe-nghiep-va-tinh-than-phung-su-435035a/