Đối mặt với hạn hán kéo dài nhiều năm và nhiệt độ tăng cao, Uruguay đang ngày càng trở nên khô hạn. Đầu tuần trước, Tổng thống Luis Lacalle Pou của nước này đã ban bố “tình trạng khẩn cấp về nước tại khu vực đô thị”, giữa lúc người dân ở thủ đô Montevideo lâm vào cảnh thiếu nước nghiêm trọng, theo CNN.
Đây là thực tế khó chấp nhận với quốc gia Nam Mỹ tương đối giàu có, nơi từ lâu đã xác định việc tiếp cận nguồn nước là nhân quyền. Đây cũng là dấu hiệu cảnh báo về tình trạng dễ tổn thương của các quốc gia khi đối mặt với hạn hán, vốn sẽ trở nên thường xuyên và dữ dội hơn cùng với sự tăng tốc của biến đổi khí hậu.
Uống nước nhiễm mặn
Theo CNN, tác động do hạn hán gây ra ở Uruguay rất rõ ràng. Canelón Grande, một hồ chứa quan trọng thường cung cấp nước cho hơn một triệu người ở Montevideo, đã biến thành vùng đất lầy lội mà người dân địa phương hiện có thể đi bộ trên đó.
Mực nước thấp tại hồ chứa Canelón Grande vào ngày 13.3
Một hồ chứa khác, Paso Severino, thường phục vụ 60% dân số cả nước, đã chứng kiến mực nước giảm thấp kỷ lục. Theo truyền thông địa phương, hồ này có thể cạn kiệt hoàn toàn vào đầu tháng 7.
Để đối phó với tình trạng thiếu nước trầm trọng, các nhà chức trách đã buộc phải thực hiện một loạt biện pháp quyết liệt.
Trong nhiều tuần, công ty cấp nước công cộng, OSE, đã trộn nước mặn từ vùng cửa sông Río de la Plata với nước ngọt từ hồ chứa Paso Severino để duy trì nguồn cung, sau khi xin miễn các quy định thông thường về độ mặn trong nước uống.
Carlos Santos, thành viên của Ủy ban Quốc gia về Bảo vệ Nước và Sự sống (CNDAV) và là giảng viên nhân chủng học tại Đại học Cộng hòa ở Uruguay, cho biết nước máy tại Montevideo về cơ bản là không thể uống được vì quá mặn. “Ngay cả vật nuôi cũng không muốn uống”, ông nói với CNN.
Ngoài vị mặn, các quan chức Uruguay cho biết nước máy cũng có hàm lượng clorua, natri và trihalomethanes cao.
Bộ trưởng Y tế công cộng Karina Rando cho biết trong một cuộc họp báo vào tháng 5 rằng không có rủi ro sức khỏe nào đối với hầu hết mọi người. Song bà khuyên những người có vấn đề sức khỏe nhất định, bao gồm tăng huyết áp và bệnh thận, cũng như những người đang mang thai, nên hạn chế hoặc thậm chí hoàn toàn tránh nước máy.
Bộ Y tế Công cộng cũng đã khuyến cáo người dân không nên thêm muối vào thức ăn của trẻ em và sử dụng nước đóng chai để pha sữa bột cho trẻ sơ sinh.
Tổng thống Lacalle Pou hôm 19.6 cho biết “nguồn cung cấp nước được đảm bảo” nhưng hàm lượng clorua và natri trong nước “chắc chắn sẽ tăng”. Theo tiêu chuẩn vệ sinh, nước có chất lượng như vậy sẽ không còn được coi là có thể uống được.
Theo một báo cáo từ công ty nghiên cứu Scanntech Uruguay, doanh số bán nước đóng chai đã tăng vọt ở Montevideo và tỉnh Canelones lân cận, ghi nhận mức tăng 224% trong tháng 5 so với cùng kỳ năm ngoái. Điều này đã buộc các tập đoàn bán lẻ phải tìm mọi cách để đáp ứng nhu cầu và khiến lượng rác thải nhựa tăng đột biến.
Song nhiều cư dân ở Montevideo và khu vực xung quanh không đủ khả năng mua nước đóng chai và buộc phải tiếp tục uống từ vòi, theo chuyên gia Santos. Nhằm giảm thiểu áp lực tài chính, chính phủ đã áp dụng chính sách miễn thuế đối với nước đóng chai, một trong các biện pháp khẩn cấp liên quan đến nguồn nước.
Vấn đề nhân quyền
Tình hình đã gây sốc cho cư dân của một trong những quốc gia giàu có nhất Nam Mỹ và là quốc gia có mối quan hệ đặc biệt với nước.
Uruguay tuyên bố họ là quốc gia đầu tiên trên thế giới coi việc tiếp cận nguồn nước là quyền cơ bản trong hiến pháp sửa đổi năm 2004. Sửa đổi này đã nhận được sự ủng hộ của các phe phái đối lập trong chính trường và được hơn 60% cử tri chấp thuận trong một cuộc trưng cầu dân ý.
Thủ đô Montevideo thời gian qua đã chứng kiến nhiều cuộc biểu tình trên đường phố vì vấn đề nước. “Có một điều quan trọng mà người Uruguay thực sự cảm thấy và đó là mối liên hệ với nước. Sự tức giận mà mọi người đang thể hiện lúc này chứng tỏ điều đó. Đó không phải là phản đối chính phủ này, mà là đòi quyền cơ bản”, ông Santos nói.
Người dân biểu tình vì phải uống nước nhiễm mặn, tại Montevideo vào ngày 15.5
Về phần mình, chính phủ cho biết họ đã và đang nỗ lực giải quyết vấn đề. Tổng thống Lacalle Pou hôm 19.6 công bố việc xây dựng một con đập và một hệ thống dẫn nước mới trên sông San José. Đây sẽ là nguồn cung cấp nước mới sau khi quá trình xây dựng hoàn thành, dự kiến trong 30 ngày.
Người dân đã được yêu cầu không rửa xe hoặc tưới vườn của họ, và xe bồn đã được đưa vào hoạt động để cung cấp nước cho những nơi quan trọng như bệnh viện.
Ngay tại trung tâm Montevideo, các công nhân đã khoan giếng tại công viên Parque Batlle, nơi được mệnh danh là “lá phổi của thành phố”, để tìm nguồn nước thay thế, theo truyền thông địa phương .
Uruguay không phải là quốc gia duy nhất ở Mỹ Latinh đối mặt với hạn hán. Nước láng giềng Argentina đang vật lộn với tình trạng hạn hán tồi tệ nhất nhiều thập niên và gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến nông nghiệp.
Các nhà khoa học đã kết luận nguyên nhân chính của hạn hán ở Uruguay và Argentina không phải do khủng hoảng khí hậu. Tuy nhiên, họ nói rằng biến đổi khí hậu gây ra nắng nóng khắc nghiệt đã làm trầm trọng thêm các tác động.
