Với sự hỗ trợ của các đối tác quốc tế, Việt Nam đang nỗ lực thực hiện mục tiêu cân bằng phát thải vào năm 2050. Thỏa thuận Đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng (JETP) là một trong những giải pháp quan trọng giúp Việt Nam đạt được mục tiêu về giảm phát thải khí nhà kính và thực hiện Quy hoạch Điện VIII.
Ngày 14/12/2022, đại diện Việt Nam và các nước G7 cùng đối tác phát triển là Liên minh châu Âu, Na Uy, Đan Mạch đã thông qua tuyên bố chính trị thiết lập JETP nhằm hỗ trợ Việt Nam chuyển đổi từ năng lượng hóa thạch sang năng lượng tái tạo, giảm phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.
Chương trình ban đầu sẽ huy động khoảng 15,5 tỉ USD từ khu vực công và tư nhân trong vòng 3-5 năm tới. Nguồn tài chính này mới chỉ là một phần nhỏ trong nhu cầu đầu tư của Việt Nam.
Theo Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Lê Công Thành, Thủ tướng Chính phủ Việt Nam đã phê duyệt Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 (Quy hoạch điện VIII) và Quy hoạch tổng thể năng lượng quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050. Trong đó xác định việc triển khai tích cực, hiệu quả Tuyên bố JETP là một trong những giải pháp quan trọng cho quá trình chuyển dịch năng lượng công bằng ở Việt Nam.
Thông qua JETP, Việt Nam mong muốn sẽ tạo ra khuôn khổ hợp tác các đối tác quốc tế sẽ giúp Việt Nam hoàn thiện chính sách, chuyển giao công nghệ, hỗ trợ tài chính cho chuyển đổi năng lượng công bằng; thu hút đầu tư cho phát triển năng lượng tái tạo, nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng, nâng cấp hạ tầng lưới điện.
Cùng với đó, Việt Nam cũng phát triển trung tâm năng lượng tái tạo và hình thành ngành công nghiệp năng lượng tái tạo; thúc đẩy lưu trữ và sử dụng carbon, sản xuất thiết bị và pin lưu trữ năng lượng, sản xuất hydrogen xanh, phát triển điện gió ngoài khơi.
Trong năm 2023, Việt Nam đã thành lập Ban Thư ký JETP và sẽ hoàn tất Kế hoạch huy động nguồn lực và xác định/triển khai các dự án chuyển đổi thí điểm. Đến nay, các bộ, ngành liên quan đã trao đổi sơ bộ với Nhóm các đối tác quốc tế (IPG) để xây dựng các điều khoản tham chiếu cho Ban Thư ký và xây dựng Kế hoạch huy động nguồn lực thực hiện JETP.
Đây là những công việc tạo tiền đề quan trọng để triển khai JETP tại Việt Nam. Bên cạnh đó, ngày 31/8/2023 Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà đã ký Quyết định phê duyệt Đề án triển khai JETP.
Đề án đề ra 10 nhóm nhiệm vụ trọng tâm để các Bộ, ngành, địa phương triển khai thực hiện gồm: Hoàn thiện thể chế, chính sách thúc đẩy chuyển đổi năng lượng; Thúc đẩy chuyển đổi điện than sang năng lượng sạch; Phát triển hệ sinh thái công nghiệp và dịch vụ về năng lượng tái tạo; Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả; Nâng cấp hệ thống truyền tải và phân phối điện, đẩy nhanh lộ trình xây dựng lưới điện thông minh và phát triển hệ thống lưu trữ năng lượng; Chuyển đổi năng lượng xanh, giảm phát thải khí nhà kính của ngành giao thông vận tải; Đổi mới sáng tạo, phát triển và chuyển giao công nghệ; Bảo đảm công bằng trong chuyển đổi năng lượng; Truyền thông, nâng cao nhận thức; và Thúc đẩy hợp tác quốc tế về chuyển đổi năng lượng công bằng.
Đại diện thường trú Chương trình Phát triển của Liên Hợp Quốc (UNDP) tại Việt Nam – bà Ramla Khalidi khẳng định: thành công của Việt Nam trong việc vạch ra lộ trình rõ ràng hướng tới một nền kinh tế xanh, carbon thấp và có khả năng chống chịu với biến đổi khí hậu không chỉ là điều cấp thiết đối với sự thịnh vượng của Việt Nam, mà còn là trường hợp thử nghiệm để chứng minh hiệu quả của hành động chung toàn cầu.
Thời gian qua, UNDP đã hỗ trợ chuẩn bị Đề án JETP của Việt Nam và bản thảo số 0 của kế hoạch huy động nguồn lực.
“Chúng tôi rất mong sẽ nhận được hướng dẫn, đầu vào và ý kiến đóng góp từ các cơ quan Chính phủ liên quan, các thành viên IPG và các đối tác để lập ra được một kế hoạch toàn diện và khả thi để thực hiện trong 3-5 năm tới”, bà Ramla Khalidi cho biết.
Theo bà Ramla Khalidi, việc huy động ban đầu đối với nguồn tài chính 15,5 tỉ USD của các thành viên IPG và Liên minh tài chính Glasgow vì mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (GFANZ) rất đáng khích lệ, song đây mới chỉ là một phần nhỏ trong nhu cầu chuyển dịch năng lượng ở Việt Nam. Bởi riêng các khoản đầu tư cần thiết để phát triển năng lượng đến năm 2030 đã cần nguồn vốn 135 tỉ USD.
Để xúc tác và mở khóa các nguồn lực, bà cho rẳng cải cách chính sách, giảm rủi ro và tài chính đổi mới sáng tạo sẽ giữ vai trò sống còn. Bước tiếp theo là cần thành lập và vận hành các Nhóm Công tác kỹ thuật tại các bộ chủ chốt, nhằm xây dựng và thực hiện kế hoạch hoạt động của họ trong 3-5 năm tới.
Minh Thái
