Xây dựng nền báo chí cách mạng Việt Nam chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại

Thảo luận tại Tổ 1 về Dự án Luật Báo chí (sửa đổi), các ĐBQH thành phố Hà Nội đánh giá, đây là dự án luật có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, không chỉ đối với sự phát triển của nền báo chí cách mạng Việt Nam mà còn góp phần vào công cuộc xây dựng Nhà nước pháp quyền, phát triển kinh tế – xã hội, bảo vệ chủ quyền và nâng cao vị thế quốc gia trong bối cảnh mới.

Báo chí cần được nhìn nhận như một ngành công nghiệp văn hóa hiện đại

Theo ĐBQH Bùi Hoài Sơn, Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị đã xác định phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo là một trong những đột phá chiến lược. Trong bối cảnh đó, tạp chí khoa học cần được đặt đúng vị trí và có cơ chế riêng phù hợp. Hiện, dự thảo đã đưa “Tạp chí khoa học” vào diện điều chỉnh, tuy nhiên vẫn còn chung chung, chưa có quy định đặc thù.

ĐBQH Bùi Hoài Sơn phát biểu thảo luận tại Tổ 1

Đại biểu đề nghị cần phân biệt rõ giữa tạp chí khoa học với nhiệm vụ công bố kết quả nghiên cứu, phản biện chính sách và tạp chí chuyên ngành với nhiệm vụ phổ biến thông tin ứng dụng. Đối với tạp chí khoa học, cần có cơ chế thuận lợi hơn về cấp phép, tự chủ tài chính, xuất bản đa ngôn ngữ và công bố quốc tế, coi đây là kênh quan trọng để gắn kết hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, nâng cao chất lượng công bố khoa học của Việt Nam.

Ngoài ra, đại biểu cũng đề nghị, bổ sung chính sách chuyển đổi số cho tạp chí khoa học, bao gồm: xây dựng cơ sở dữ liệu số, cấp mã định danh quốc tế và khuyến khích liên kết với các tạp chí uy tín trên thế giới, tạo nền tảng để báo chí khoa học Việt Nam hội nhập sâu rộng.

Tại Điều 3, mục 15, dự thảo quy định tạp chí “chỉ cập nhật tin tức, sự kiện về hoạt động, lĩnh vực hoạt động của cơ quan chủ quản”, về nội dung này, đại biểu cho rằng quy định này chưa phù hợp với thực tiễn bởi nhiều tạp chí vẫn phản ánh các vấn đề chính trị, kinh tế, xã hội, lan tỏa thông điệp, chủ trương, quyết sách lớn của Đảng và Nhà nước. Do đó, cần tính toán quy định phù hợp hơn với thực tiễn hoạt động báo chí hiện nay.

Đề cập đến báo chí đối ngoại, đại biểu Bùi Hoài Sơn dẫn Nghị quyết số 59-NQ/TW; trong đó, nhấn mạnh yêu cầu nâng cao chất lượng và hiệu quả hội nhập quốc tế toàn diện. Trong bối cảnh cạnh tranh thông tin toàn cầu, báo chí đối ngoại cần được quan tâm và đầu tư đúng mức.

Đại biểu đề nghị, Luật Báo chí (sửa đổi) cần nhấn mạnh hơn vai trò của báo chí đối ngoại trong quảng bá hình ảnh quốc gia. Cụ thể, nên khuyến khích phát triển các kênh báo chí, phát thanh, truyền hình đa ngôn ngữ, đặc biệt là bằng tiếng Anh và các ngôn ngữ của các nước láng giềng.

Đẩy mạnh việc phân cấp, phân quyền

Theo ĐBQH Bùi Hoài Sơn, hiện xu hướng phân cấp, phân quyền và tinh gọn bộ máy đang được đẩy mạnh. Dự thảo Luật quy định UBND cấp tỉnh chịu trách nhiệm quản lý nhà nước về báo chí địa phương, song cần làm rõ hơn thẩm quyền và trách nhiệm phối hợp của UBND tỉnh trong quản lý văn phòng đại diện, phóng viên thường trú của báo chí trung ương. Do vậy, đại biểu đề xuất mở rộng quyền cho địa phương trong việc cấp phép một số ấn phẩm, phụ trương, chuyên mục; đồng thời, tăng cường kiểm tra, giám sát hoạt động báo chí tại địa bàn, giúp báo chí phản ánh đúng thực tiễn và giảm tải cho cơ quan quản lý Trung ương.

Về mô hình kinh tế báo chí, trong điều kiện nước ta không có báo chí tư nhân, cần nhấn mạnh cơ chế đặt hàng, đấu thầu nhiệm vụ công và đầu tư công có trọng điểm, gắn với định mức kinh tế kỹ thuật “3 dễ”: dễ hiểu, dễ áp dụng, dễ thực hiện. Đây là nguồn lực quan trọng để báo chí hoàn thành nhiệm vụ chính trị, nhất là ở vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo và lĩnh vực đối ngoại.

Quang cảnh thảo luận tại Tổ 1

Cùng với đó, ĐBQH Bùi Hoài Sơn cần mở rộng khung pháp lý cho liên kết, xã hội hóa, hợp tác công - tư trong báo chí, đồng thời có chính sách ưu đãi về thuế, đất đai, tín dụng cho các cơ quan báo chí và đối tác liên kết khi tổ chức hoạt động văn hóa, sự kiện cộng đồng... Tuy nhiên, cần thiết lập cơ chế kiểm soát chặt chẽ để tránh thương mại hóa, xa rời tôn chỉ, mục đích.

Theo ĐBQH Bùi Hoài Sơn, dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) cần được nhìn nhận không chỉ là khung pháp lý cho hoạt động báo chí mà còn là động lực để báo chí phát triển như một ngành công nghiệp văn hóa hiện đại. Theo đại biểu, báo chí ngày nay không chỉ là công cụ tư tưởng, diễn đàn của nhân dân, mà còn là sản phẩm sáng tạo mang giá trị văn hóa và kinh tế, gắn kết với các ngành công nghiệp văn hóa khác như âm nhạc, điện ảnh, quảng cáo, xuất bản, phát thanh - truyền hình. Khi được đặt trong hệ sinh thái công nghiệp văn hóa, báo chí có thể tạo ra chuỗi giá trị gia tăng, vừa phục vụ nhiệm vụ chính trị, vừa góp phần quảng bá hình ảnh quốc gia.

Đại biểu nhấn mạnh, Luật Báo chí (sửa đổi) cần bổ sung cơ chế, chính sách rõ ràng để báo chí được vận hành như một ngành công nghiệp văn hóa, từ cơ chế tài chính dựa trên đặt hàng, đấu thầu nhiệm vụ công; chính sách thúc đẩy đổi mới sáng tạo, ứng dụng công nghệ số, trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn... cho đến mở rộng báo chí đối ngoại, phát triển đa ngôn ngữ và hình thành mô hình tập đoàn báo chí hiện đại, hiệu quả.

ĐBQH Bùi Hoài Sơn cho rằng dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) lần này được chuẩn bị công phu, nghiêm túc. Tuy nhiên, để luật thực sự trở thành công cụ pháp lý quan trọng thúc đẩy báo chí trong kỷ nguyên số, cần tiếp tục thể chế hóa mạnh mẽ hơn chính sách đối với tạp chí khoa học gắn với đổi mới sáng tạo; tăng cường vai trò báo chí đối ngoại và đa ngôn ngữ trong hội nhập quốc tế; xây dựng hệ sinh thái công nghiệp văn hóa cho báo chí; làm rõ phân cấp, phân quyền cho địa phương và hoàn thiện cơ chế kinh tế báo chí phù hợp với điều kiện không có báo chí tư nhân.

“Với những điều chỉnh đó, tôi tin rằng Luật Báo chí (sửa đổi) sẽ góp phần xây dựng nền báo chí cách mạng Việt Nam chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại; vừa đáp ứng nhu cầu thông tin trong nước, vừa khẳng định vị thế Việt Nam trên trường quốc tế”, ĐBQH Bùi Hoài Sơn nhấn mạnh.

Quy định cụ thể hơn về việc thu hồi giấy phép hoạt động báo chí

Góp ý dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi), ĐBQH Lê Nhật Thành cho rằng cần quy định cụ thể hơn về trường hợp thu hồi giấy phép hoạt động báo chí. Cụ thể, khoản 1 Điều 20 của dự thảo nêu “Cơ quan báo chí có giấy phép hoạt động báo chí nhưng không hoạt động thì giấy phép hết hiệu lực”, về nội dung này, đại biểu đề nghị cần nêu rõ “không hoạt động trong thời gian bao lâu” thì giấy phép hết hiệu lực để bảo đảm tính minh bạch. Đồng thời, nên bổ sung quy định mang tính nguyên tắc về những trường hợp cơ quan báo chí phải tạm dừng hoạt động do nguyên nhân khách quan (sắp xếp bộ máy, cơ cấu tổ chức) hoặc bất khả kháng (dịch bệnh...). Trong các trường hợp này, thời gian tạm dừng không nên được tính là căn cứ để xác định giấy phép hết hiệu lực, nhằm tránh phát sinh thủ tục hành chính không cần thiết.

ĐBQH Lê Nhật Thành phát biểu thảo luận tại Tổ 1

Cũng theo dự thảo Luật, những người làm việc tại cơ quan tạp chí khoa học không thuộc đối tượng được cấp thẻ nhà báo (điểm e khoản 1 Điều 29). Đại biểu cho rằng quy định này thay đổi so với Luật Báo chí 2016 và có thể dẫn đến sự bất bình đẳng giữa người làm việc tại tạp chí khoa học với các loại tạp chí khác.

Thực tế cho thấy, người làm việc tại tạp chí khoa học cũng thực hiện hoạt động thu thập, xử lý, phân tích thông tin, truyền tải tri thức đến công chúng - về bản chất là hoạt động báo chí. Hơn nữa, tại khoản 2 và khoản 16 Điều 3 của dự thảo, tạp chí khoa học được xác định là “sản phẩm báo chí”, do đó, những người sáng tạo nội dung của tạp chí này cũng là những người hoạt động báo chí. Từ những cơ sở đó, đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp tục nghiên cứu, đánh giá và cân nhắc việc giữ nguyên quy định cấp thẻ nhà báo cho người làm việc tại tạp chí khoa học như quy định hiện hành của Luật Báo chí 2016.

Về quyền tác giả trong lĩnh vực báo chí (Điều 39), dự thảo Luật cơ bản kế thừa quy định hiện hành, yêu cầu cơ quan báo chí thực hiện theo pháp luật về quyền tác giả, quyền liên quan khi đăng, phát tác phẩm báo chí. Tuy nhiên, đại biểu cho rằng quy định này mới chỉ dừng ở việc viện dẫn mà chưa làm rõ trách nhiệm pháp lý của cơ quan báo chí, đặc biệt trong bối cảnh ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) ngày càng phổ biến.

Do vậy, ĐBQH Lê Nhật Thành đề nghị, Ban soạn thảo nghiên cứu bổ sung các quy định cụ thể về trách nhiệm của cơ quan báo chí trong việc kiểm soát nguồn gốc, tính hợp pháp của tác phẩm báo chí, kể cả khi sử dụng AI để hỗ trợ sáng tạo nội dung.

Nguồn: https://daibieunhandan.vn/xay-dung-nen-bao-chi-cach-mang-viet-nam-chuyen-nghiep-nhan-van-hien-dai-10392634.html