Chia sẻ kinh nghiệm trong phát hiện sớm, can thiệp giáo dục sớm trẻ rối loạn lan tỏa phổ tự kỷ ở tuổi mầm non

Hội thảo có sự tham gia của đại diện Bộ LĐ-TB&XH, Bộ GD&ĐT và nhiều chuyên gia hỗ trợ, can thiệp trẻ tự kỷ trên cả nước.

Hội thảo khoa học “Phát hiện sớm, can thiệp giáo dục sớm trẻ rối loạn lan tỏa phổ tự kỷ ở tuổi mầm non” được tổ chức với mục đích nâng cao nhận thức của giáo viên và cha mẹ trong việc phát hiện sớm, can thiệp giáo dục sớm trẻ tự kỷ ở tuổi mầm non nhằm giảm thiểu tổn thương về thể chất, tinh thần cho trẻ trong quá trình phát triển; Tăng cường hợp tác giữa trường mầm non và các cơ sở can thiệp để phát hiện sớm, can thiệp giáo dục sớm trẻ tự kỷ có hiệu quả; Chia sẻ các bài học kinh nghiệm, các khó khăn thách thức trong phát hiện sớm, can thiệp giáo dục sớm với trẻ mầm non có rối loạn lan tỏa phổ tự kỷ và xây dựng các khuyến nghị để đảm bảo chất lượng và bình đẳng trong giáo dục đối với trẻ tự kỷ.

NGND, PGS.TS Nguyễn Võ Kỳ Anh, Viện trưởng Viện nghiên cứu giáo dục phát triển tiềm năng con người (IPD), Phó Chủ tịch Hội Giáo dục chăm sóc sức khỏe cộng đồng Việt Nam cho biết: Đặc trưng của người có rối loạn phổ tự kỷ bao gồm khiếm khuyết về tương tác xã hội, khó khăn về giao tiếp ngôn ngữ và phi ngôn ngữ cùng với những hành vi, sở thích và hoạt động mang tính hạn hẹp và lặp đi lặp lại.

Cho đến nay, các nhà nghiên cứu trên thế giới vẫn chưa tìm được nguyên nhân xác thực vì sao một đứa trẻ sinh ra hoàn toàn bình thường, tay chân lành lặn lại mắc rối loạn phổ tự kỷ. Rối loạn lan tỏa phổ tự kỷ đang có tỷ lệ mắc cao trên toàn thế giới. Những nghiên cứu ở châu Á, châu Âu và Bắc Mỹ chỉ ra tỷ lệ người mắc rối loạn phổ tự kỷ có tỷ lệ trung bình là 1% dân số. Nghiên cứu ở Hàn Quốc báo cáo tỷ lệ này lên tới 2,6 dân số.

Tại Việt Nam, hiện chưa có số liệu thống kê chính xác về số lượng người mắc chứng tự kỷ ở trong nước. Theo thống kê của ngành giáo dục Hà Nội, tự kỷ là khuyết tật có tỷ lệ cao nhất ở trong trường học, chiếm 30% số trẻ mắc các khuyết tật học đường nhưng con số đó chưa nói lên hết thực trạng vì còn rất nhiều trẻ tự kỷ không được đến trường.

Trong thời gian qua, một số cơ sở giáo dục mầm non đã đón nhận các trẻ tự kỷ vào học hòa nhập và một số trung tâm hỗ trợ can thiệp trẻ tự kỷ đã ra đời. Trong đó, có các đơn vị là thành viên của Hiệp hội Vì Giáo dục cho mọi người VN (VAEFA) và của Viện nghiên cứu giáo dục phát triển tiềm năng con người (IPD). Trong quá trình giáo dục trẻ tự kỷ, các chuyên gia, giáo viên ở các cơ sở này cũng đã phát hiện thấy trẻ tự kỷ giảm thiểu những khiếm khuyết trong quá trình phát triển.

Do đó, qua Hội thảo này, NGND.PGS.TS.BS. Nguyễn Võ Kỳ Anh hy vọng rằng, mỗi người sẽ hiểu sâu hơn về nguyên nhân và tìm ra câu trả lời về vấn đề rối loạn phổ tự kỷ ở trẻ nhỏ, cũng như có phương pháp hữu ích giúp trẻ có thể tự tin hòa nhập với cộng đồng và xã hội.

Thạc sĩ Bùi Thị Tuyết, Hiệu trưởng Trường mầm non VSK Thăng Long, cơ sở thực hành giáo dục sớm của Viện Nghiên cứu Giáo dục phát triển tiềm năng con người (IPD) cho biết: Trẻ em tự kỷ sau khi được phát hiện hoặc chưa được phát hiện, nhưng nếu được tiếp cận với các phương pháp giáo dục sớm ở cơ sở giáo dục mầm non ngay từ dưới 2 – 3 tuổi, được học hòa nhập với trẻ bình thường sẽ giảm thiểu những tổn thương về tinh thần, trí tuệ cũng như thể chất. 

Tuy nhiên, theo một nghiên cứu của Trung tâm COHO – Tư vấn và Hỗ trợ người khuyết tật, TP HCM cho thấy, số lượng trẻ em tự kỷ ngày càng nhiều, nhu cầu được học hòa nhập của trẻ tự kỷ ngày một tăng cao, nhưng trường mầm non hoà nhập lại chưa phải là mô hình phát triển mạnh mẽ ở Việt Nam. Giáo viên mầm non hiện nay chưa được trang bị các kiến thức, kỹ năng về giáo dục đặc biệt cũng như hỗ trợ, giáo dục cho trẻ tự kỷ. Các cơ sở can thiệp trẻ tự kỷ chỉ mới kết nối, hợp tác được với một số trường mầm non tư thục, chưa kết nối được với trường mầm non công lập để cùng phối hợp.

Từ thực trạng về nhu cầu học tập của trẻ rối loạn phổ tự kỷ tăng cao, Trung tâm COHO đề xuất: Cần tăng cường sự kết nối của các trường mầm non với các trung tâm can thiệp trẻ tự kỷ; Mở các lớp tập huấn cho giáo viên để nâng cao nhận thức, kiến thức và kỹ năng giáo dục đặc biệt đối với trẻ tự kỷ học hòa nhập trong các trường mầm non công lập và tư thục. Cần có văn bản pháp quy quy định việc thực hiện phối hợp giữa trường mầm non và các cơ sở can thiệp liên quan đến giáo dục hoà nhập cho trẻ khuyết tật nói chung và tự kỷ nói riêng.

Để nâng cao chất lượng can thiệp cũng như mở rộng mô hình câu lạc bộ cho trẻ tự kỷ, Trung tâm Giáo dục đặc biệt Quốc gia, Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam khuyến nghị: Cần tăng cường vai trò tự chủ của nhà trường mầm non hòa nhập đối với hoạt động thành lập và vận hành nhóm/lớp học/câu lạc bộ phát triển ngôn ngữ – giao tiếp cho trẻ có rối loạn phát triển theo học ở trường; tăng cường sự tham gia của phụ huynh đối với các hoạt động hỗ trợ của câu lạc bộ thông qua đa dạng các hình thức khác nhau; mở rộng mô hình câu lạc bộ phát triển ngôn ngữ – giao tiếp cho trẻ có rối loạn phát triển gặp khó khăn ở nhiều lĩnh vực phát triển khác nhau.

Đề cập đến thời điểm vàng cho trẻ, Trung tâm Sao Mai cho biết: Nhiều nghiên cứu đã chứng minh giai đoạn trước 3 tuổi là thời điểm đặc biệt quan trọng, là “Giai đoạn vàng” để các nhà can thiệp đưa ra những biện pháp tác động giúp trẻ tự kỷ phát triển tốt các kỹ năng và khắc phục, sửa chữa những khiếm khuyết để hòa nhập cộng đồng. Trung tâm Sao Mai cũng khuyến nghị, ở các trường mầm non dạy hòa nhập, giáo viên cần có kỹ năng tốt, hiểu biết rõ về trẻ để có ý tưởng sáng tạo, phù hợp trong quá trình thực hiện hoạt động. Các Trung tâm can thiệp cần có sự chia sẻ thường xuyên về cách vận dụng hoạt động giác quan xã hội trong việc phát triển các kỹ năng cho trẻ rối loạn phổ tự kỷ ở lứa tuổi dưới 36 tháng. Nhà nước cần quan tâm, tạo điều kiện về chính sách để giáo viên mầm non được đào tạo các kỹ năng can thiệp giáo dục đặc biệt.