Việc Nga đình chỉ Thỏa thuận ngũ cốc Biển Đen buộc Ukraine phải đẩy mạnh vận chuyển nông sản của mình qua những tuyến đường thay thế khác.
Tàu chở hàng trên kênh Sulina chuẩn bị vào
sông Danube ở Romania.
Theo tờ Le Monde (Pháp), các cảng được xây dựng dọc theo con sông
nổi tiếng của châu Âu cho phép vận chuyển một số loại ngũ cốc và lúa mì của
Ukraine mà không chịu sự kiểm soát của Nga.
Việc Moskva từ chối gia hạn thỏa thuận ngũ cốc ở Biển Đen không
gây ngạc nhiên cho người Ukraine. Ở Budjak, thuộc Bessarabia ở phía tây nam
Ukraine, một khu vực không giáp biển giữa Moldova, Romania và Biển Đen, người
dân đã quen với việc chứng kiến hàng chục nghìn xe tải chở ngô, lúa mì và dầu
hướng dương đi qua kể từ khi bắt đầu xung đột vào tháng 2/2022.
Trong nhiều tháng, Izmail, một thị trấn cảng nhỏ bên bờ sông
Danube, đã trở thành trung tâm xuất khẩu thay thế cho các cảng lớn ở Biển Đen.
Các lô hàng ngũ cốc đến đâybằng xe tải, được chất lên sà lan xuôi dòng
sông đến cảng Constanta của Romania, sau đó chúng được chuyển lên một con tàu
lớn.
“Izmail từng được biết đến như một ngõ cụt”, một người bán
pho mát trong chợ của thị trấn cho biết. “Bây giờ, tất cả hoạt động kinh
doanh ngũ cốc này đã mở ra thế giới ra trước chúng tôi”.
Bị đẩy vào trung tâm cuộc xung đột giữa Nga với Ukraine, những
người bán phô mai Bulgary và Moldova đã giương “radar” địa chính trị
của riêng họ. Một người lo lắng: “Các con đường ở Izmail đầy ổ gà do xe
tải đến và đi liên tục hướng đến các kho ngũ cốc của thị trấn. Nếu có quá nhiều
xe tải ở đây, điều đó có nghĩa là không có cách nào khác để xuất khẩu lúa mì.
Và đó không phải là một dấu hiệu tốt”.
Mặc dù họ hy vọng sẽ chứng kiến việc mở lại hoàn toàn các cảng ở
Biển Đen, nơi hầu hết ngũ cốc của Ukraine được vận chuyển trước xung đột, nhưng
ngày càng có nhiều nhà sản xuất và thương nhân chuyển sang các cảng nhỏ trên
sông Danube dọc biên giới Romania. Một phần của vụ thu hoạch hiện có thể chảy
qua kênh này mà không chịu rủi ro về sự kiểm soát của Nga mà các tàu phải tuân
theo thỏa thuận ngũ cốc.
Một trong những người đầu tiên nắm bắt được giá trị của tuyến vận
chuyển đường sông là Oleksiy Vadatursky, người sáng lập tập đoàn ngũ cốc hàng
đầu của Ukraine, Nibulon, có trụ sở tại Mykolaiv, nơi xuất khẩu 30% ngũ cốc của
Ukraine. Vào tháng 5/2022, khi thành phố đang bịbắn phá và nhà ga ngũ cốc
ở đây bị phong tỏa, ông Vadatursky đã đến Izmail để khởi động việc xây dựng một
nhà ga thay thế. Nó sẽ không bao giờ có thể bù đắp cho năng lực khổng lồ của
các cảng Biển Đen, nhưng đó là một nỗ lực để tránh bị hủy hoại bởi cuộc xung
đột. Chưa kể Ukraine cũng là đối thủ cạnh tranh lớn của ngành nông nghiệp Nga.
Các quan chức giao thông Ukraine cho biết khối lượng xuất khẩu của
Ukraine có thể cao hơn nếu kênh đào Bystre trên sông Danube được đào sâu hơn.
Tháng trước, một quan chức cấp cao Ukraine cho biết Kiev muốn bắt đầu công việc
đào sâu kênh sớm nhất là trong năm nay.
Thủ tướng Ukraine Denys Shmyhal cho biết ông đã nói với người đồng
cấp Romania rằng hai nước có thể tăng gấp ba lần quá cảnh nông sản “thông
qua việc phát triển các điểm qua biên giới, bến phà và cảng biển và sông”.
Tuy nhiên một đợt nắng nóng lan rộng khắp khu vực phía nam của
châu Âu đang làm hạ thấp mực nước sông Danube, khiến việc vận chuyển ngũ cốc
trở nên khó khăn hơn.
Các tuyến đường bộ cũng bị thách thức bởi thực tế là các quốc gia
Đông Âu đang tiếp tục từ chối dòng chảy từ Ukraine để bảo vệ sinh kế của nông
dân địa phương.
Khối lượng ngũ cốc được vận chuyển dọc theo sông Danube đã tăng từ
khoảng 1,4 triệu tấn lên 2 triệu tấn mỗi tháng trong năm qua. Vào tháng 5 và
tháng 6, những chuyến hàng đó thậm chí đã vượt qua hành lang Biển Đen, vốn bị
ảnh hưởng bởi hoạt động kiểm soát.
Từ sông
Danube, ngũ cốc có thể được vận chuyển trực tiếp đến những người mua gần đó
hoặc vận chuyển đến các trung tâm như Constanta ở Romania, nơi ngũ cốc được
chất lên những con tàu lớn hơn cho những chuyến đi dài hơn. Tuy nhiên, một khó
khăn là do các tàu lớn hơn không thể di chuyển trên sông.
Tại Romania, mực nước sông Danube thấp hơn gần 40% so với mức
trung bình trong tháng 7 do nhiệt độ cao, theo cơ quan quản lý nước của
Romania. Mực nước vẫn ở trên mức thấp nhất trong hai thập kỷ đạt được vào năm
ngoái, nhưng có thể giảm hơn nữa vào tuần tới.
Andrei Balasoiu, nhà môi giới ngũ cốc có trụ sở tại Constanta, cho
biết: “Vấn đề là mực nước ở sông Danube đang ngày càng thấp đi do hạn hán, vì
vậy bạn không thể chất đầy lúa mì lên sà lan”.
Các tuyến đường sắt và đường bộ cũng sẽ là trọng điểm. Mặc dù các
quốc gia Đông Âu đang tiếp tục phản đối việc mua ngũ cốc của Ukraine, nhưng
họvẫn cho phép nông sản trung chuyển qua biên giới để giao hàng. Mặc dù
vậy, khối lượng ngũ cốc vận chuyển bằng đường sắt và đường bộ đã giảm kể từ
tháng 3, khi căng thẳng chính trị bắt đầu nóng lên.
Thương nhân đã và đang sử dụng các tuyến đường thay thế. Ông
Sergey Feofilov, người đứng đầu công ty phân tích UkrAgroConsult, cho biết câu
hỏi bây giờ là họ sẽ là lựa chọn duy nhất trong bao lâu và liệu một thỏa thuận
Biển Đen mới có thể đạt được hay không.
Nga đã nói rằng họ sẵn sàng quay trở lại thỏa thuận nếu các điều
kiện của họ được đáp ứng. Trong nhiều tháng, họ đã yêu cầu một trong các ngân
hàng nông nghiệp của mình được kết nối lại với hệ thống thanh toán quốc tế
SWIFT, đồng thời đưa ra các yêu cầu bổ sung về hậu cần và bảo hiểm.
Ukraine cho biết họ có kế hoạch tăng cường năng lực xuất khẩu
thông qua các tuyến đường thay thế, mặc dù điều đó có thể mất thời gian. Bộ
trưởng Cơ sở hạ tầng của đất nước đã ước tính rằng chỉ riêng sông Danube có thể
xử lý 23 triệu đến 25 triệu tấn thực phẩm xuất khẩu trong năm nay, khoảng một
nửa lượng xuất khẩu ngũ cốc hàng năm của đất nước trước xung đột.
Sông ngòi
và đường sá vốn đãlà huyết mạch kinh tế, và giờ đây chúng còn có ảnh
hưởng lớn hơn đối với nguồn cung ngũ cốc toàn cầu và sẽ là chìa khóa giúp giảm
chi phí lương thực đang gia tăng. Roman Slaston, người đứng đầu Câu lạc bộ Kinh
doanh Nông nghiệp Ukraine, cho biết, các tuyến đường vận chuyển thay thế Biển
Đen “có lẽ sẽ không đủ, nhưng sẽ đáp ứng được phần lớn nhu cầu”.
