Khiêm nhường và khinh mạn là 2 phẩm chất trái ngược nhau như nước & lửa, âm & dương, sao mai & sao hôm. Khinh mạn hiểu nôm na là sự kiêu ngạo, ngỗ ngược với người trên, kẻ dưới, là thói coi trời bằng vung, coi ông trời chỉ bằng cái vung hoặc chỉ bằng cái lá mít.
Khiêm nhường, với các quan chức, giới tinh hoa là không quan cách, bình dị, gần dân, hòa nhập với đời thường, từ lời ăn tiếng nói, tình thương mến thương. Mùa thu – Cách mạng Tháng Tám & Quốc khánh 2/9, một nhóm trí thức trẻ tổ chức tọa đàm chủ đề “Gần dân – Trọng dân”. Một buổi sáng, hai chục ý kiến tham gia tọa đàm – số đông là nói vo, không văn bản, xuất khẩu thành chương. Họ sắc sảo dẫn giải, Bác Hồ là lãnh tụ vĩ đại của Đảng, giai cấp và dân tộc, tấm gương mẫu mực “trọng dân”, “gần dân”. Cuộc bàn thảo nêu các gương trí thức nho học, nhà văn, nhà báo, những cây bút chính luận như Xuân Thủy, Thép Mới, Hồng Hà… gần dân, tiếp cận đời sống của dân, thể hiện trong tác phẩm mà họ viết về cuộc sống của nhân dân.
Xuân Thủy là nhà lãnh đạo uy tín của Đảng, nhà ngoại giao tài ba, nhà báo, nhà thơ xuất sắc. Mấy vần thơ “Gửi đồng chí Xuân Thủy” khi ông làm Trưởng đoàn của Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tại Hội nghị Paris về Việt Nam (1968 – 1973), nhà thơ Sóng Hồng diễn tả tài năng và đức độ, niềm tin – ung dung tự tại của Xuân Thủy: “Mỗi tuần một trận đấu gay go/ Mấy tháng chưa xong một ván cờ/ Nắm vững phương châm giành thắng lợi/ Ung dung anh vẫn dạo vườn thơ”. Tại Paris, Xuân Thủy tranh thủ gặp bà con Việt kiều, cụ già và em nhỏ, lắng nghe những câu chuyện tâm tình về thời cuộc, đất nước, quê hương. Với sinh viên Việt kiều Nguyễn Thu Thủy học giỏi, chăm ngoan, bác Xuân Thủy rất vui, lời thơ bình dị, khiêm nhường nhắn gửi cùng em: “Bác là Xuân Thủy xanh tươi/ Cháu là Thu Thủy sáng ngời gương trong/ Mai về thăm lại sông Hồng/ Bác cháu gặp mặt vui cùng nước non”.
Thép Mới là nhà văn, nhà báo tài hoa, trước năm 1975 phụ trách báo Giải Phóng, sau năm 1975 là Phó Tổng Biên tập báo Nhân Dân – trực thuộc BCH Trung ương Đảng, tác giả bài tùy bút “Cây tre Việt Nam” nổi tiếng, nhiều thế hệ học sinh, sinh viên thuộc lòng. Chuyện đời thường đã kể lại nhiều sự việc cảm động về sự bình dị, không quan cách của Thép Mới. Đến bữa mà chưa kịp có cái ăn, ông vui vẻ sà xuống vỉa hè cùng mấy bác xích lô, xe ba gác làm tô bún, tô cháo, hột vịt lộn là xong, còn cười hì hì: “Ngon tuyệt”. Trước ngàn người Thép Mới mượn thơ Xuân Diệu, tùy bút của Nguyễn Tuân… mà bàn về chuyện đời, chuyện nghề, thi thoảng đi xuống lớp, đến từng dãy bàn hỏi han, tâm tình, truyền lửa nghề cho người trẻ, ấn tượng và dễ thương.
Ngày 20 và 21/7/2023, Thủ tướng Malaysia Anwar lbrahim thăm Việt Nam. Ông có lối sống bình dị, không quan cách. Quan sát ông dùng ẩm thực, đi chợ sách Hà Nội, dừng lại bắt tay và thăm hỏi bất cứ ai, cách ông dự tọa đàm cùng báo chí và doanh nghiệp tại một khách sạn 5 sao bên hồ Trúc Bạch, thủ đô Hà Nội. Dự tọa đàm báo chí và doanh nghiệp, ông nói: “Tôi kính trọng Hồ Chí Minh; các tác phẩm của Người được dịch thuật và sẽ có ở Malaysia”. Rời bục phát biểu, Thủ tướng xứ đạo Hồi xuống các hàng ghế thăm hỏi, trò chuyện, thoải mái mời mọi người chụp hình lưu niệm.
Xin không bàn thêm sự bình dị, không quan cách của chính khách Xuân Thủy, Thép Mới… và mới đây Ngài Thủ tướng nước bạn khi ông thăm chính thức Việt Nam. Chợt nghĩ, những ai đó có thói khinh mạn, quan cách, xa dân, coi ông trời bằng vung, bằng cái lá mít – nhan nhản đó đây – sẽ cảm nhận được điều gì đó cần rèn giũa về phẩm hạnh và đạo đức công vụ?
