ເຊື້ອສາຍຂອງກະສັດ Ham Nghi ກັບຄືນໄປຫວຽດນາມຈາກຝຣັ່ງ, ແກ້ໄຂຄວາມລຶກລັບທີ່ບໍ່ສາມາດແກ້ໄຂໄດ້

(ແດນ​ຈີ) - ເກືອບ​ວ່າ​ບໍ່​ມີ​ໃຜ​ໃນ​ຄອບ​ຄົວ​ເວົ້າ​ເຖິງ​ບັນ​ພະ​ບຸ​ລຸດ​ຂອງ​ເຂົາ​ເຈົ້າ, ຜູ້​ທີ່​ເປັນ​ກະ​ສັດ​ຂອງ​ລາ​ຊະ​ວົງ ຫງວຽນ. ທ່ານດຣ Amandine Dabat ໄດ້ລິເລີ່ມເພື່ອຮຽນຮູ້ກ່ຽວກັບເລື່ອງລຶກລັບຂອງຄອບຄົວ.

ເຊື້ອສາຍສະໄໝທີ 5 ຂອງກະສັດ Ham Nghi

ມື້ໜຶ່ງໃນເດືອນມັງກອນປີ 2023, ຢູ່ນະຄອນເຫວ້ ບູ ຮານ, ທ່ານດຣ Amandine Dabat ຍ່າງຊ້າໆ.

ຄວາມ​ຮູ້ສຶກ​ໄດ້​ໄຫລ​ໄປ​ເຕັມ​ທີ່​ນາຍ​ໝໍ​ຍິງ ​ເມື່ອ​ນາງ​ຮູ້​ວ່າ​ນາງ​ກຳລັງ​ຢືນ​ຢູ່​ເທິງ​ແຜ່ນດິນ​ທີ່​ບັນພະບຸລຸດ​ຂອງ​ນາງ​ອາ​ໄສ​ຢູ່​ຫລາຍ​ປີ​ກ່ອນ ​ແລະ ປະສົບ​ກັບ​ຄວາມ​ຫຍຸ້ງຍາກ​ໃນ​ໄລຍະ​ປະຫວັດສາດ.

​ແລະ​ກໍ່​ໃນ​ວັນ​ດຽວ​ກັນ, ທ່ານ​ດຣ Amandine Dabat ​ໄດ້​ເຂົ້າ​ຮ່ວມ​ພິທີ​ລະນຶກ​ເຖິງ​ການ​ສິ້ນ​ຊີວິດ​ຂອງ​ເຈົ້າ​ຊີວິດ Ham Nghi ​ເປັນ​ຄັ້ງ​ທຳ​ອິດ​ຢູ່​ນະຄອນ Hue Imperial ​ໄດ້​ດຳ​ເນີນ​ພິທີ​ໄຫວ້​ອາ​ໄລ​ເຖິງ​ບັນພະບຸລຸດ​ຕາມ​ວິທີ​ທີ່​ລູກ​ຫຼານ​ຢາກ​ເຮັດ. ພິທີກໍາເຫຼົ່ານີ້ບໍ່ເຄີຍຖືກປະຕິບັດຢູ່ໃນຄອບຄົວຂອງນາງໃນປະເທດຝຣັ່ງ.

ທ່ານດຣ Amandine Dabat ແມ່ນຫລານສາວໃຫຍ່ຂອງ Princess Nhu Ly (ລູກສາວຂອງກະສັດ Ham Nghi). ​ເຖິງ​ວ່າ​ບັນພະບຸລຸດ​ຂອງ​ນາງ​ເປັນ​ກະສັດ​ຂອງ​ຫວຽດນາມ, ​ແຕ່​ເມື່ອ​ຍັງ​ນ້ອຍ, ນາງ​ບໍ່​ເຄີຍ​ໄດ້​ຍິນ​ຫຍັງ​ຈາກ​ສະມາຊິກ​ໃນ​ຄອບຄົວ.

ທ່ານດຣ Amandine Dabat ຖັດຈາກຮູບແຕ້ມຂອງກະສັດ Ham Nghi ທີ່ໄດ້ນຳກັບມາຫວຽດນາມ ໃນຕົ້ນປີ 2025 (ພາບ: Pham Hong Hanh).

ເບິ່ງຄືວ່າມີການເຊື່ອມຕໍ່ທີ່ເບິ່ງບໍ່ເຫັນທີ່ຮຽກຮ້ອງໃຫ້ Amandine Dabat ຮຽນຮູ້ຢ່າງຈິງຈັງກ່ຽວກັບເລື່ອງລຶກລັບຂອງຄອບຄົວ.

​ໂດຍ​ສະ​ເພາະ​ແມ່ນ​ເມື່ອ​ເຂົ້າ​ໄປ​ໃນ​ການ​ພົບ​ປະ​ກັບ​ຈົດໝາຍ, ໜັງສື​ໃບ​ລານ 2.500 ສະບັບ​ຂອງ​ກະສັດ Ham Nghi ທີ່​ຮັກສາ​ໄວ້​ໂດຍ​ລູກ​ສາວ​ກົກ​ຂອງ​ເພິ່ນ - Princess Nhu Mai - Amandine Dabat ​ໄດ້​ມີ​ການ​ຕັດສິນ​ໃຈ​ຢ່າງ​ຕັ້ງໜ້າ. ການ​ເດີນ​ທາງ​ກັບ​ຄືນ​ສູ່​ບ້ານ​ເກີດ​ເມືອງ​ນອນ​ຂອງ​ລູກ​ຫລານ​ຂອງ​ກະສັດ Ham Nghi ກໍ​ໄດ້​ເລີ່ມ​ຕົ້ນ​ຢູ່​ທີ່​ນີ້.

ກະສັດ Ham Nghi ແມ່ນເຈົ້າຊາຍ Nguyen Phuc Ung Lich, ເກີດໃນປີ 1871 ທີ່ເມືອງ Hue, ເປັນລູກຊາຍຂອງ ຫງວຽນ Phuc Hong Cai (1845-1876) - ເຈົ້າຊາຍຄົນທີ 26 ຂອງກະສັດ Thieu Tri.

ອ້າຍ​ກຽນ​ຟຸກ​ໄດ້​ເສຍ​ຊີວິດ​ໄປ​ໃນ​ປີ 1884, ຮ່າ​ໂນ້ຍ​ໄດ້​ຂຶ້ນ​ຄອງ​ບັນລັງ, ​ແຕ່​ໄລຍະ​ນີ້​ດຳ​ເນີນ​ໄປ​ເກືອບ 1 ປີ. ຫຼັງຈາກການເຄື່ອນໄຫວ Can Vuong ລົ້ມເຫລວ, ໃນປີ 1888, ລາວໄດ້ຖືກຈັບໂດຍຝຣັ່ງແລະຖືກເນລະເທດ (ບັງຄັບ, ໂດດດ່ຽວ) ໃນ Algeria - ປະເທດອາຟຣິກາເຫນືອ.

ໃນດິນແດນທີ່ຫ່າງໄກນີ້, ລາວໄດ້ແຕ່ງງານກັບແມ່ຍິງຊາວຝຣັ່ງແລະອາໄສຢູ່ທີ່ນີ້ຕະຫຼອດຊີວິດຂອງລາວ. ບໍ່​ມີ​ໃຜ​ຄິດ​ວ່າ Ham Nghi ຈະ​ກາຍ​ເປັນ​ນັກ​ສິ​ລະ​ປິນ ຈົນ​ກວ່າ​ລາວ​ໄດ້​ແຕ້ມ​ຮູບ​ພູມ​ສັນ​ຖານ ຫຼື​ສະ​ແດງ​ຄວາມ​ສາ​ມາດ​ໃນ​ການ​ແກະ​ສະ​ຫຼັກ​ຂອງ​ຕົນ. ເວົ້າກັນວ່າ ເບື້ອງຫຼັງຮູບແຕ້ມ ແລະຮູບປັ້ນແຕ່ລະອັນ ແມ່ນຄວາມໝາຍທີ່ເຊື່ອງໄວ້ຂອງຈິດວິນຍານທີ່ຖືກເນລະເທດຕັ້ງແຕ່ອາຍຸ 18 ປີ ແລະຖືກເນລະເທດເປັນເວລາ 55 ປີ.

ແບ່ງປັນກັບ ນັກຂ່າວ Dan Tri , ທ່ານດຣ Amandine Dabat ໃຫ້ຮູ້ວ່າ: ໃນຄອບຄົວຂອງນາງ, ບໍ່ມີໃຜກ່າວເຖິງກະສັດ Ham Nghi. ນາງບໍ່ຈື່ຢ່າງແນ່ນອນວ່ານາງຮູ້ວ່າກະສັດ Ham Nghi ແມ່ນບັນພະບຸລຸດຂອງນາງ, ແຕ່ນາງແນ່ໃຈວ່ານາງຕ້ອງຊອກຫາຂໍ້ມູນກ່ຽວກັບພຣະອົງຢູ່ໃນສານຸກົມ.

"ມີຄວາມໂສກເສົ້າທີ່ຕ້ອງຫ້າມ. ຄວາມເຈັບປວດຂອງການຖືກເນລະເທດໄດ້ປ້ອງກັນບໍ່ໃຫ້ກະສັດ Ham Nghi ເວົ້າກ່ຽວກັບບ້ານເກີດເມືອງນອນຂອງລາວກັບລູກໆຂອງລາວ. ສິ່ງທີ່ຂ້ອຍຮູ້ແມ່ນມາຈາກການອ່ານຜ່ານເອກະສານຕ່າງໆໃນປະເທດຝຣັ່ງແລະເອກະສານສ່ວນຕົວຂອງ Ham Nghi,".

ນັບຕັ້ງແຕ່ຮູ້ວ່າຄອບຄົວຂອງນາງມີກະສັດ, ນັກສິລະປິນ, ທ່ານດຣ Amandine Dabat ຕັດສິນໃຈອຸທິດການສຶກສາຂອງນາງໃຫ້ແກ່ບັນພະບຸລຸດຂອງນາງ, ສຸມໃສ່ການຄົ້ນຄວ້າປະຫວັດສາດສິລະປະເພື່ອສະແດງເຖິງຊີວິດແລະຄວາມຄິດຂອງລາວ.

Ham Nghi ໄດ້​ຮັບ​ຮູ້​ວ່າ​ເປັນ​ກະ​ສັດ​ຮັກ​ຊາດ​, ແຕ່​ຊີ​ວິດ​ຂອງ​ຕົນ​ແມ່ນ​ຄວາມ​ລຶກ​ລັບ​. Charles Fourniau, ນັກຄົ້ນຄວ້າຊາວຝຣັ່ງ, ເຊື່ອວ່າຖ້າບໍ່ມີເອກະສານສ່ວນຕົວ, "ສິ່ງທີ່ລາວຄິດກ່ຽວກັບຊະຕາກໍາທີ່ວຸ້ນວາຍຂອງລາວຈະຍັງຄົງເປັນຄວາມລຶກລັບຕະຫຼອດໄປ."

ຈາກການຖອດລະຫັດຮູບແຕ້ມ ແລະເອກະສານ, Amandine Dabat ຮູ້ວ່າພໍ່ຂອງນາງແມ່ນຈັກກະພັດຮັກຊາດ, ເປັນນັກປະຫວັດສາດ, ເປັນວິລະຊົນແຫ່ງຊາດ.

ຈົດໝາຍສ່ວນຕົວຂອງກະສັດ Ham Nghi ຍັງຊ່ວຍໃຫ້ລູກຫລານຍິງຂອງລາວເຂົ້າໃຈບຸກຄະລິກກະພາບ ແລະ ມຸມສ່ວນຕົວຂອງບຸກຄົນປະຫວັດສາດ ທີ່ຖືກອຳນາດການປົກຄອງຝຣັ່ງ ຖືວ່າຕະຫຼອດຊີວິດຂອງລາວເປັນ “ຜູ້ມີອິດທິພົນ”.

ຜູ້​ສືບ​ເຊື້ອສາຍ​ຍິງ​ໄດ້​ຖອດ​ລະຫັດ​ເຈົ້າ​ຊີວິດ ຮ່າ​ໂນ້ຍ ຜ່ານ​ຮູບ​ແຕ້ມ, ຈົດໝາຍ ​ແລະ ​ເອກະສານ​ນັບ​ພັນ​ສະບັບ (ຮູບ​ພາບ: ຟ້າ​ມຮົ່ງ​ຮົ່ງ).

ການແຕ່ງງານກັບລູກສາວຂອງຫົວຫນ້າຍຸຕິທໍາຂອງກະສັດ Ham Nghi

ຕາມ​ເອກະສານ​ທີ່​ທ່ານ​ດຣ Amandine Dabat ​ໄດ້​ຮຽນ​ຮູ້​ແລ້ວ, ​ໃນ​ສະ​ໄໝ​ຕົ້ນ​ຂອງ​ການ​ເນລະ​ເທດ, ກະສັດ Ham Nghi ​ໄດ້​ສົ່ງ​ນາມ​ບັດ​ທີ່​ຍຸຕິ​ທຳ​ໃຫ້​ແກ່​ອຳນາດ​ການ​ປົກຄອງ​ຝະລັ່ງ ​ແລະ ​ເອີ້ນ​ຕົນ​ເອງ​ວ່າ “ນັກ​ຕໍ່ສູ້​ຕ້ານ​ຝຣັ່ງ”. ລາວຮູ້ເຖິງບົດບາດຂອງລາວແຕ່ຖືກໂດດດ່ຽວຢູ່ໃນ Algeria.

ເງື່ອນໄຂຂອງການອົບພະຍົບຂອງລາວໄດ້ຖືກເຈລະຈາໂດຍຝ່າຍຕ່າງໆພາຍໃນລັດຖະບານຝຣັ່ງ. ລັດ​ຖະ​ບານ​ຝ​ຣັ່ງ​ໄດ້​ຈັດ​ວາງ Ham Nghi ຢູ່​ໃນ​ບ້ານ​ໂດຍ​ຜ່ານ ​ການ​ສຶກ​ສາ ​ຂອງ​ຝ​ລັ່ງ ທີ່ Ham Nghi ໄດ້​ຮັບ.

ລາວ​ຖືກ​ຫ້າມ​ບໍ່​ໃຫ້​ຕິດ​ຕໍ່​ສື່​ສານ​ກັບ​ອິນ​ດູ​ຈີນ, ແລະ​ການ​ຕິດ​ຕໍ່​ພົວ​ພັນ, ການ​ເດີນ​ທາງ, ແລະ​ມິດ​ຕະ​ພາບ​ຂອງ​ລາວ​ໄດ້​ຖືກ​ຕິດ​ຕາມ. ​ເຖິງ​ຢ່າງ​ໃດ​ກໍ​ຕາມ, ມາດ​ຕະການ​ເຫຼົ່າ​ນີ້​ໄດ້​ຜ່ອນຄາຍ​ລົງ​ໜ້ອຍ​ໜຶ່ງ, ດັ່ງ​ນັ້ນ ກະສັດ Ham Nghi ຍັງ​ສາມາດ​ພັດທະນາ​ຄວາມ​ຄິດ​ສ້າງສັນ​ຂອງ​ຕົນ.

King Ham Nghi ໃນປີ 1926 (ຮູບພາບຈາກຫໍສະໝຸດ Bancroft, ມະຫາວິທະຍາໄລ California, Berkeley).

ລາວສ້າງຄວາມສໍາພັນທີ່ຫນ້າເຊື່ອຖືກັບນັກການເມືອງຕ່າງໆເພື່ອສ້າງເຄືອຂ່າຍພ້ອມທີ່ຈະຊ່ວຍລາວໃນກໍລະນີຂອງການຂົ່ມຂູ່ຈາກລັດຖະບານຝຣັ່ງໃນອິນດູຈີນຫຼືພິຈາລະນາການປັບຄ່າເງິນອຸດໜູນ.

ດັ່ງນັ້ນ, ລາວໄດ້ຮັບສິດທິພິເສດ ທາງດ້ານເສດຖະກິດ ເມື່ອທຽບກັບ emperors ອົບພະຍົບອື່ນໆໃນໄລຍະດຽວກັນໃນ Algeria. ລາວດຳລົງຊີວິດຄືກັບຊາວຝຣັ່ງຊັ້ນສູງໃນສະໄໝນັ້ນ.

"ລາວຕ້ອງເຂົ້າໃຈວ່າລາວບໍ່ສາມາດຕ້ານທານກັບຄວາມໂດດດ່ຽວໄດ້, ລາວຢູ່ຄົນດຽວ, ລາວອຸທິດຕົນເພື່ອຮຽນພາສາຝຣັ່ງແລະແຕ້ມຮູບ, ຫວັງວ່າມື້ຫນຶ່ງຈະຖືກສົ່ງກັບຄືນສູ່ອິນດູຈີນ.

ລາວ​ປັບ​ຕົວ​ເຂົ້າ​ກັບ​ການ​ເນລະ​ເທດ​ໂດຍ​ບໍ່​ອົດ​ທົນ​ກັບ​ມັນ. ການສຶກສາຖືເປັນບູລິມະສິດອັນດັບຕົ້ນໆໃນຊີວິດຂອງລາວ,” ທ່ານດຣ Amandine Dabat ແບ່ງປັນ.

ນັກ​ຄົ້ນ​ຄ້ວາ​ລາຊະວົງ ຫງວຽນ - ຫງວຽນ​ດາກ​ຊວນ, ​ໄດ້​ມີ​ການ​ພົບ​ປະ ​ແລະ ​ໂອ້​ລົມ​ກັບ​ເຈົ້າ​ຍິງ Nhu Ly ຢູ່ ຝະລັ່ງ ​ເມື່ອ​ຫຼາຍ​ປີ​ກ່ອນ, ​ໃນ​ປຶ້ມ​ຫົວ​ເລື່ອງ King Ham Nghi, ຈິດ​ວິນ​ຍານ​ຂອງ​ຊາວ ຫວຽດນາມ ທີ່​ຖືກ​ອົບ​ພະຍົບ ​ອອກ​ໄປ​ເມື່ອ​ປີ 2008, ​ໄດ້​ເລົ່າ​ວ່າ, ພາຍຫຼັງ 10 ປີ​ຢູ່ Algeria, ກະສັດ Ham Nghi ​ໄດ້​ຮຽນ​ຮູ້​ພາສາ​ຝຣັ່ງ ​ແລະ ວັດທະນະທຳ​ຝຣັ່ງ​ເປັນ​ຢ່າງ​ດີ.

ລາວເວົ້າແລະຂຽນພາສາຝຣັ່ງຄືກັບຄົນຝຣັ່ງ. ​ເຖິງ​ຢ່າງ​ໃດ​ກໍ​ຕາມ, ລາວ​ເຄີຍ​ເວົ້າ​ຫວຽດນາມ ​ແລະ ​ໄດ້​ຮັບ​ປະທານ​ອາຫານ​ຫວຽດນາມ​ກັບ​ຄົນ​ຫວຽດນາມ​ສົ່ງ​ໄປ. ​ເທື່ອ​ໜຶ່ງ, ​ເມື່ອ​ມີ​ຄົນ​ຍ້ອງຍໍ​ປະຫວັດສາດ​ຂອງ​ຝລັ່ງ, ກະສັດ Ham Nghi ​ໄດ້​ຕອບ​ທັນທີ​ວ່າ: “ປະ​ຫວັດ​ສາດ​ຂອງ​ປະ​ເທດ​ຝຣັ່ງ​ແມ່ນ​ໜ້າ​ຈັບ​ໃຈ, ​ແຕ່​ປະຫວັດສາດ​ຂອງ​ປະ​ເທດ​ຂ້າພະ​ເຈົ້າ​ກໍ່​ເປັນ​ທີ່​ດຶງ​ດູດ​ໃຈ​ບໍ່​ໜ້ອຍ.”

ໃນປີ 1904, King Ham Nghi ໄດ້ແຕ່ງງານກັບນາງ Marcelle Laloe (ເກີດປີ 1884) - ລູກສາວຂອງ ທ່ານ Laloe, ຫົວໜ້າຜູ້ພິພາກສາສານສູງສຸດຂອງ Algerian. ຄອບຄົວ Laloe ເດີມອາໄສຢູ່ໃນປະເທດຝຣັ່ງແຕ່ຍ້າຍໄປ Algeria.

ໃນຖານະຜູ້ພິພາກສາສານສູງສຸດ, ທ່ານ ລາໂລ ມັກຈະເບິ່ງແຍງ ແລະ ຊ່ວຍເຫຼືອຊາວພື້ນເມືອງ, ສະນັ້ນ ລາວຈຶ່ງໄດ້ຮັບຄວາມເຄົາລົບນັບຖືຈາກປະຊາຊົນທ້ອງຖິ່ນ. ຄວາມ​ຮູ້ສຶກ​ຂອງ​ຜູ້​ຊາຍ​ຜູ້​ໜຶ່ງ​ທີ່​ຕ້ອງ​ດຳລົງ​ຊີວິດ​ເປັນ “ພໍ່​ຜູ້​ດຽວ” ​ເຮັດ​ໃຫ້​ຜູ້​ບັນຊາ​ການ​ຜູ້​ພິພາກສາ​ເຫັນ​ອົກ​ເຫັນ​ໃຈ​ກັບ​ກະສັດ​ທີ່​ຖືກ​ເນລະເທດ. ລາວ​ໄດ້​ຕັດ​ສິນ​ໃຈ​ທີ່​ຈະ​ບໍ່​ສົນ​ໃຈ​ຮີດ​ຄອງ​ປະ​ເພ​ນີ​ເກົ່າ​ແລະ​ແຕ່ງ​ງານ​ກັບ​ລູກ​ສາວ​ຂອງ​ຕົນ​ກັບ​ອະ​ດີດ​ຂອງ​ອາ​ນາ​ມ​.

ການ​ແຕ່ງ​ດອງ​ຂອງ​ກະສັດ Ham Nghi ແລະ​ທ່ານ​ນາງ Marcelle Laloe ແມ່ນ​ເຫດການ​ທີ່​ບໍ່​ເຄີຍ​ມີ​ມາ​ກ່ອນ​ໃນ​ນະຄອນຫຼວງ​ຂອງ Algeria. ​ໃນ​ຕອນ​ເຊົ້າ​ຂອງ​ງານ​ແຕ່ງດອງ, ຈາກ​ເຮືອນ​ວິນ​ລາ Tung Hien, ກະສັດ Ham Nghi ​ໄດ້​ຂຶ້ນ​ລົດ​ເມ ​ແລະ ມຸ່ງ​ໜ້າ​ໄປ​ສູ່​ໃຈກາງ​ນະຄອນຫຼວງ Algeria.

​ເມື່ອ​ເຫັນ​ລົດ​ມາ​ຮັບ, ທ່ານ​ລາ​ໂລ​ໄດ້​ຈັບ​ມື​ລູກ​ສາວ​ຂອງ​ຕົນ​ໄປ​ມອບ​ໃຫ້​ອະດີດ​ກະສັດ​ອານ​ນາມ. ​ໃນ​ຂະນະ​ທີ່​ເມຍ​ຂອງ​ເພິ່ນ​ນຸ່ງ​ຊຸດ​ອາພອນ​ທີ່​ສວຍ​ງາມ, ກະສັດ Ham Nghi ຍັງ​ນຸ່ງ​ເສື້ອ​ຜ້າ​ຫວຽດນາມ - ​ໂສ້ງ​ຂາ​ຍາວ ​ແລະ ​ເສື້ອ​ຜ້າ.

ສາຍຕາຂອງອະດີດກະສັດຂອງອານາມທີ່ນຸ່ງເສື້ອສີດໍາ ao dai ແລະ turban, ຍ່າງໄປຂ້າງຫນ້າຂອງສະຕີຝຣັ່ງໃນຊຸດແຕ່ງງານສີຂາວບໍລິສຸດຢູ່ໃນລົດຍົນໄດ້ສ້າງຄວາມວຸ່ນວາຍຕາມຖະຫນົນໃນ Algeria.

ພວກ​ເຂົາ​ເຈົ້າ​ໄດ້​ຖືກ​ປະ​ກອບ​ດ້ວຍ​ຫຼາຍ​ຮ້ອຍ​ຄົນ​ຂອງ​ແຂກ​. ຜູ້ຜະລິດໄປສະນີໃນ Algeria ໄດ້ໃຊ້ປະໂຫຍດຢ່າງເຕັມທີ່ຈາກງານແຕ່ງງານ, ຈັບເອົາເວລາທີ່ນາງ Marcelle ອອກຈາກພະລາຊະວັງກັບກະສັດ Ham Nghi ໄປໂບດ, ເຫດການທີ່ແອອັດໃນລະຫວ່າງການແຕ່ງງານ, ຫຼືເວລາທີ່ຄູ່ບ່າວສາວໄດ້ໄປທົ່ວເມືອງດ້ວຍລົດມ້າ.

ເຈົ້າຍິງ Nhu Mai ແລະ ເຈົ້າຍິງ Nhu Ly, ທິດາຂອງກະສັດ Ham Nghi ແລະພັນລະຍາ ຝຣັ່ງ (ພາບ: ເອກະສານ)

ຫນຶ່ງ​ປີ​ຫຼັງ​ຈາກ​ການ​ແຕ່ງ​ງານ​ຂອງ​ພຣະ​ອົງ, King Ham Nghi ໄດ້​ຂຽນ​ຈົດ​ຫມາຍ​ເຖິງ Hue ເພື່ອ​ແຈ້ງ​ໃຫ້​ເຂົາ​ເຈົ້າ​ວ່າ​ພຣະ​ອົງ​ໄດ້​ແຕ່ງ​ງານ​ແລະ​ມີ​ລູກ​ສາວ​ຄົນ​ທໍາ​ອິດ Nhu Mai. ຕໍ່​ມາ, ຄູ່​ຜົວ​ເມຍ​ໄດ້​ມີ​ລູກ​ສາວ​ອີກ​ຄົນ​ໜຶ່ງ​ຊື່​ວ່າ Nhu Ly, ​ແລະ ລູກ​ຊາຍ​ຄົນ​ໜຶ່ງ​ຊື່ວ່າ Minh Duc.

ກະສັດ Ham Nghi ​ໄດ້​ໃຫ້​ພະ​ຍາ​ຍາມ​ລ້ຽງ​ດູ​ລູກ​ຂອງ​ຕົນ​ຕາມ​ວັດ​ທະ​ນະ​ທຳ​ຝະ​ລັ່ງ, ໃນ​ຂະ​ນະ​ທີ່​ເພິ່ນ​ເອງ​ກໍ​ຮັກ​ສາ​ວິ​ຖີ​ຊີ​ວິດ​ຂອງ​ຫວຽດ​ນາມ. ໂດຍຮູ້ວ່າລາວບໍ່ສາມາດພາເມຍກັບລູກກັບຄືນບ້ານເກີດເມືອງນອນຂອງລາວໄດ້, ລາວມັກຈະສອນລູກຂອງລາວວ່າ: "ຖ້າທ່ານບໍ່ສາມາດເປັນຄົນຫວຽດນາມທີ່ດີ, ຈົ່ງເປັນຄົນຝຣັ່ງທີ່ດີ."

ຕາມທ່ານດຣ Amandine Dabat ແລ້ວ, ພາຍຫຼັງເຊົ່າເຮືອນວິນລາ Tung Hien ເປັນເວລາກວ່າ 15 ປີ, Ham Nghi ໄດ້ຊື້ດິນ 2 ຕອນຢູ່ຕິດກັນຢູ່ El Biar ແລະ ກໍ່ສ້າງເຮືອນວິນລາຂະໜາດໃຫຍ່ຊື່ວ່າ Gia Long ຊື່ບັນພະບຸລຸດຜູ້ກໍ່ຕັ້ງລາຊະວົງ ຫງວຽນ. ຢູ່​ເຮືອນ​ວິນ​ລາ​ແຫ່ງ​ນີ້, ​ແຕ່ລະ​ປີ, ລາວ​ໄດ້​ຈັດ​ພິທີ​ລະນຶກ​ເຖິງ​ຜູ້​ເສຍສະຫຼະ​ຊີວິດ​ເພື່ອ​ຊາດ​ຂອງ​ຄອບຄົວ ຫງວຽນ​ຟຸ໋ກ.

Ham Nghi ໄດ້​ນຳ​ໃຊ້​ເຄື່ອງ​ສິ​ລະ​ປະ ແລະ ວັດ​ຖຸ​ປະ​ຈຳ​ວັນ​ຂອງ​ຫວຽດ​ນາມ. ລາວຮັກສາຄົນຮັບໃຊ້ຫວຽດນາມຢູ່ໃນເຮືອນຂອງລາວທີ່ເຮັດອາຫານໃຫ້ລາວອາທິດລະຄັ້ງ.

ຫວຽດ​ນາມ​ເບິ່ງ​ຄື​ວ່າ​ໄດ້​ນຳ​ເອົາ​ນິ​ທານ​ພື້ນ​ເມືອງ​ມາ​ສູ່​ຊີ​ວິດ​ຄອບ​ຄົວ​ຂອງ​ລາວ. ເຈົ້າຊາຍ (ກະສັດ ຮ່າມງິ) ໄດ້ສ້າງສາລາທີ່ມີຮູບຊົງຄ້າຍຄືວັດຫວຽດນາມ ຢູ່ກາງໜອງບົວເພື່ອໃຫ້ລູກຫຼານຂອງລາວໄດ້ຫຼິ້ນໃນສວນ, ເພິ່ນໄດ້ປູກຕົ້ນໄມ້ພື້ນເມືອງຂອງເພິ່ນເປັນຫຼາຍສິບຊະນິດ.

“Ham Nghi ອາດຈະບໍ່ລືມອະດີດ, ແຕ່ລາວຍອມຮັບຊີວິດໃຫມ່, ລາວພົບຄວາມສຸກໃນສິລະປະແລະຊີວິດຄອບຄົວ, ລາວສະຫນັບສະຫນູນສິດເສລີພາບໃນການເລືອກຂອງລູກຂອງລາວ, ລາວຊຸກຍູ້ໃຫ້ລູກຊາຍຂອງລາວກາຍເປັນນາຍທະຫານໃນກອງທັບຝຣັ່ງ.

ລາວໄດ້ຊຸກຍູ້ໃຫ້ລູກສາວກົກຂອງລາວກາຍເປັນວິສະວະກອນກະສິກໍາແລະຊ່ວຍລາວທາງດ້ານການເງິນເພື່ອຮັກສາຊັບສິນທີ່ບໍ່ມີປະໂຫຍດ. ລູກສາວຫລ້າຂອງລາວໄດ້ແຕ່ງງານກັບຊາວຝຣັ່ງ, ລູກຊາຍຂອງເພື່ອນຂອງລາວ.

Ham Nghi ​ໄດ້​ຂຽນ​ບັນ​ທຶກ​ໃນ​ຕອນ​ທີ່​ລູກ​ສາວ​ກົກ​ຂອງ​ເພິ່ນ​ເກີດ, ​ແລະ​ຈົດໝາຍ​ທີ່​ເພິ່ນ​ໄດ້​ສົ່ງ​ເຖິງ​ລູກ​ຂອງ​ເພິ່ນ​ໄດ້​ສະ​ແດງ​ໃຫ້​ເຫັນ​ຄວາມ​ຮັກ​ແພງ​ຂອງ​ເພິ່ນ​ທີ່​ມີ​ຕໍ່​ພວກ​ເພິ່ນ,” ລູກ​ຫລານ​ຂອງ​ກະສັດ Ham Nghi ​ໄດ້​ເລົ່າ​ຄືນ.

ທ່ານດຣ Amandine Dabat ໃນການໂອ້ລົມກ່ຽວກັບກະສັດ Ham Nghi ເມື່ອກັບຄືນຫວຽດນາມ (ພາບ: ຟ້າມຮົ່ງຮົ່ງ).

ຄວາມຮູ້ສຶກທີ່ເຊື່ອງໄວ້ໂດຍຜ່ານຮູບແຕ້ມທີ່ບໍ່ມີຄົນ

ຕາມ​ທ່ານ​ດຣ Amandine Dabat ແລ້ວ, ທ່ານ Ham Nghi ​ແລະ ຄອບຄົວ​ຂອງ​ທ່ານ​ໄດ້​ເຊື່ອມ​ໂຍງ​ເຂົ້າ​ກັບ​ສັງຄົມ​ສູງ​ຂອງ​ຊາວ​ຝະລັ່ງ ​ແລະ ບັນດາ​ປັນຍາ​ຊົນ​ຊາວ​ຝະລັ່ງ ​ເພາະວ່າ​ນັ້ນ​ແມ່ນ​ວິທີ​ທີ່​ທ່ານ​ຮັກສາ​ສິດ​ເສລີ​ໃນ​ການ​ລີ້​ໄພ​ຢູ່​ຕ່າງປະ​ເທດ. ມັນເບິ່ງຄືວ່າພຽງແຕ່ໃນເວລາທີ່ລາວປະຕິບັດສິລະປະ - ການແຕ້ມຮູບ, ການແກະສະຫຼັກ - ລາວສາມາດເປັນຕົວເອງໄດ້.

ລາວສ່ວນໃຫຍ່ແຕ້ມພູມສັນຖານໃນດິນສໍແລະນ້ໍາມັນ. ເມື່ອເບິ່ງຮູບແຕ້ມ, ຜູ້ຊົມສາມາດເຂົ້າໃຈໄດ້ວ່າມັນເປັນຊົນນະບົດຂອງບ້ານເກີດເມືອງນອນຂອງລາວຫຼືຍັງສາມາດເປັນທິວທັດທໍາມະຊາດຂຶ້ນຢູ່ກັບຈິນຕະນາການຂອງເຂົາເຈົ້າ. ຢ່າງໃດກໍ່ຕາມ, ຈຸດທົ່ວໄປແມ່ນວ່າວຽກງານບໍ່ແມ່ນການສົນທະນາກັບເວລາທີ່ລາວມີຊີວິດຢູ່, ແຕ່ເປັນການສະແດງອອກຂອງຄວາມປາຖະຫນາອັນເລິກເຊິ່ງເພື່ອບັນທຶກຄວາມຮູ້ສຶກກ່ອນຄວາມງາມ.

ຢູ່​ປາຣີ, ກະສັດ Ham Nghi ​ໄດ້​ຈັດ​ງານ​ວາງສະ​ແດງ​ທີ່​ປະສົບ​ຜົນສຳ​ເລັດ 3 ຢ່າງ ​ໄດ້​ດຶງ​ດູດ​ຄວາມ​ສົນ​ໃຈ​ຂອງ​ປະຊາຊົນ ​ແລະ ສື່​ມວນ​ຊົນ.

"ສິ່ງທີ່ເຮັດໃຫ້ຂ້ອຍປະທັບໃຈທີ່ສຸດແມ່ນຄວາມຢືດຢຸ່ນຂອງລາວໃນສິລະປະ. ຂ້ອຍຮູ້ສຶກເຖິງການຄິດຮອດບ້ານຂອງລາວແລະຄວາມເຈັບປວດຂອງການຖືກເນລະເທດ. ການເບິ່ງແລະແຕ້ມພູມສັນຖານແມ່ນວິທີທີ່ລາວພົບຄວາມຫມາຍໃນຊີວິດຂອງລາວ. ສິລະປະເຮັດໃຫ້ລາວມີອິດສະລະ,".

ພາບແຕ້ມຂອງກະສັດ Ham Nghi ໃນເວລາຖືກເນລະເທດຢູ່ອາຟຣິກາ (ພາບ: Vi Thao).

ຕາມ​ທ່ານ Amandine Dabat ແລ້ວ, ກະສັດ Ham Nghi ບໍ່​ເຄີຍ​ຂາຍ​ຮູບ​ແຕ້ມ​ຂອງ​ຕົນ, ແຕ່​ໄດ້​ມອບ​ໃຫ້​ໝູ່​ເພື່ອນ​ເທົ່າ​ນັ້ນ. ວຽກງານເຫຼົ່ານີ້ຕໍ່ມາໄດ້ຖືກຊື້ຂາຍເປັນປົກກະຕິໃນຕະຫຼາດສິລະປະຂອງຝຣັ່ງແລະມີມູນຄ່າຫຼາຍຈົນເຖິງທຸກມື້ນີ້.

​ໃນ​ລະດູ​ຮ້ອນ​ຂອງ​ປີ 1937, ສຸຂະພາບ​ຂອງ​ກະສັດ Ham Nghi ​ເລີ່​ມຫລຸດ​ລົງ. ທ່ານ​ໄດ້​ເຖິງ​ແກ່​ມໍລະນະ​ກຳ​ໃນ​ວັນ​ທີ 14 ມັງກອນ 1944 ​ໃນ​ອາຍຸ 73 ປີ. ທ່ານ​ໄດ້​ປາຖະໜາ​ຈະ​ຝັງ​ສົບ​ຢູ່​ບ້ານ​ເກີດ​ເມືອງ​ນອນ, ​ແຕ່​ສົງຄາມ​ປ້ອງ​ກັນ​ບໍ່​ໃຫ້​ສົບ​ຂອງ​ທ່ານ​ກັບ​ຄືນ​ປະ​ເທດ. ຄອບຄົວຂອງລາວໄດ້ຝັງສົບຂອງກະສັດ Ham Nghi ໃນປະເທດ Algeria ແລະຕໍ່ມາໄດ້ໂອນໄປຝຣັ່ງ.

ແພດຍິງຮູ້ສຶກພາກພູມໃຈສະເໝີເມື່ອເວົ້າເຖິງບັນພະບຸລຸດຂອງລາວ (ພາບ: ຟ້າມຮົ່ງຮົ່ງ).

ການລະນຶກເຖິງເລື່ອງລາວກ່ຽວກັບບັນພະບຸລຸດຂອງລາວ, ທ່ານດຣ. Amandine Dabat ສະເຫມີຮູ້ສຶກມີຄວາມຮູ້ສຶກທີ່ສຸດ. ຜ່ານ​ໜ້າ​ຈົດໝາຍ ​ແລະ ​ເອກະສານ​ຂອງ​ກະສັດ Ham Nghi, ຜູ້​ສືບ​ເຊື້ອສາຍ​ຍິງ​ໄດ້​ສະ​ແດງ​ໃຫ້​ເຫັນ​ຮູບ​ພາບ​ຂອງ​ກະສັດ​ອົງ​ໜຶ່ງ​ທີ່ “ກົງ​ໄປ​ກົງ​ມາ, ຢືດ​ຢຸ່ນ ​ແຕ່​ຍັງ​ອ່ອນ​ໄຫວ”. ສິ່ງ​ທັງ​ໝົດ​ນີ້​ໄດ້​ຊຸກຍູ້​ໃຫ້​ນາງ​ກັບ​ຄືນ​ຫວຽດນາມ ​ເພື່ອ​ສຳ​ເລັດ​ການ​ຄົ້ນຄວ້າ​ກ່ຽວ​ກັບ​ລາວ.

ທ່ານດຣ Amandine Dabat ມາຫວຽດນາມຄັ້ງທຳອິດໃນປີ 2011. ໃນເວລານັ້ນ, ນາງບໍ່ຮູ້ຫຍັງເລີຍກ່ຽວກັບຫວຽດນາມ ນອກຈາກພາສາຫວຽດນາມ ທີ່ນາງໄດ້ຮຽນມາເປັນເວລາ 1 ປີເຄິ່ງ. ແຕ່​ນັບ​ແຕ່​ນັ້ນ​ມາ, ນາງ​ມາ​ຫວຽດ​ນາມ ເກືອບ​ທຸກໆ​ປີ​ເພື່ອ​ຄົ້ນ​ຄ້​ວາ​ວັດ​ທະ​ນະ​ທຳ​ຫວຽດ​ນາມ ແລະ ຄົ້ນ​ຄ້​ວາ​ບັນ​ດາ​ເອ​ກະ​ສານ​ຮຽບ​ຮຽງ.

ປີ 2015, ນາງ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ປະ​ຕິ​ບັດ​ບົດ​ປະ​ພັນ​ປະ​ລິນ​ຍາ​ເອກ​ຢູ່​ສະ​ຖາ​ບັນ​ປະ​ຫວັດ​ສາດ​ສິ​ລະ​ປະ​ຝະ​ລັ່ງ (ປາ​ຣີ) ດ້ວຍ​ຫົວ​ຂໍ້ “Ham Nghi - Emperor in exile, artist in Algiers”.

ຫວ່າງ​ມໍ່ໆ​ມາ​ນີ້, ລູກ​ຫລານ​ແມ່​ຍິງ​ໄດ້​ພິມ​ເຜີຍ​ແຜ່​ປຶ້ມ​ກ່ຽວ​ກັບ​ເຈົ້າ​ຊີວິດ​ຮຳ​ງີ, ​ໄດ້​ນຳ​ເອົາ​ວັດຖຸ​ບູຮານ​ຂອງ​ຫວຽດນາມ​ຄືນ​ສູ່​ປະ​ເທດ​ຫວຽດນາມ​ເຊັ່ນ: ຢາສູບ, ຖາດ​ໄມ້​ປະດັບ​ຂອງ​ແມ່​ຂອງ​ໄຂ່ມຸກ, ປຶ້ມ​ຈີນ, ຮູບ​ແຕ້ມ​ຮູບ​ແຕ້ມ​ແລະ​ອື່ນໆ​ຂອງ​ກະສັດ Ham Nghi.

ເຊື້ອສາຍກະສັດ ຮ່າມງິ໋ ລຸ້ນທີ 5 ກັບ ທ່ານ ຫງວຽນ ແຄ໋ງ ດຽມ (ກາງ), ອະດີດ ກຳມະການ ກົມການເມືອງ, ຫົວໜ້າຄະນະ ອຸດົມຄະຕິ ແລະ ວັດທະນະທຳ ສູນກາງ ແລະ ແຂກຖືກເຊີນ ເຂົ້າຮ່ວມງານວາງສະແດງ ເຕົ້າໂຮມຮູບແຕ້ມ 21 ແຜ່ນ ຂອງກະສັດ ຮ່າມງິ ໃນເດືອນມີນາ (ພາບ: Vi Thao).

ພ້ອມທັງຈັດງານວາງສະແດງກ່ຽວກັບກະສັດ Ham Nghi ຢູ່ ຫວຽດນາມ ແລະ ຝະລັ່ງ ເພື່ອແນະນຳ Ham Nghi ເປັນນັກສິລະປິນພ້ອມກັບຈັກກະພັດຮັກຊາດ ຫຼື ວິລະຊົນແຫ່ງຊາດ. ແຕ່ລະການເດີນທາງ ແລະ ເຫດການໄດ້ນໍາເອົາຄວາມຊົງຈໍາທີ່ບໍ່ສາມາດລືມໄດ້ ແລະຄວາມຮູ້ສຶກພາກພູມໃຈໃນຫວຽດນາມ.

ທ່ານ​ໝໍ​ຍິງ​ກ່າວ​ວ່າ, ຢາກ​ສ້າງ​ໂຄງ​ການ​ທີ່​ມີ​ຄວາມ​ໝາຍ​ຢູ່​ຫວຽດ​ນາມ. “ຫວຽດ​ນາມ ແມ່ນ​ບ້ານ​ເກີດ​ເມືອງ​ນອນ​ຂອງ​ບັນ​ພະ​ບຸ​ລຸດ​ຂອງ​ຂ້າ​ພະ​ເຈົ້າ, ກໍ່​ຄື​ບ້ານ​ເກີດ​ເມືອງ​ນອນ​ຂອງ​ຂ້າ​ພະ​ເຈົ້າ, ຫວຽດນາມ ຖື​ເປັນ​ບ່ອນ​ຮັກ​ແພງ​ໃນ​ໃຈ​ຂອງ​ຂ້າ​ພະ​ເຈົ້າ, ແມ່ນ​ບ້ານ​ເກີດ​ແຫ່ງ​ທີ​ສອງ​ຂອງ​ຂ້າ​ພະ​ເຈົ້າ”.

* ບົດ​ຂຽນ​ໄດ້​ນຳ​ໃຊ້​ວັດ​ຖຸ​ພັນ​ຈາກ​ປຶ້ມ​ຫົວ​ເລື່ອງ King Ham Nghi, ຈິດ​ວິນ​ຍານ​ຂອງ​ຊາວ​ຫວຽດ​ນາມ​ໃນ​ການ​ເນ​ລະ​ເທດ, ນັກ​ປະ​ພັນ ຫງວຽນ​ດາກ​ຊວນ ແລະ Ham Nghi - Emperor in exile, ນັກ​ປະ​ພັນ Alger, ນັກ​ປະ​ພັນ Amandine Dabat.

ທີ່ມາ: https://dantri.com.vn/doi-song/hau-due-vua-ham-nghi-tu-phap-ve-viet-nam-giai-ma-nhung-bi-an-bo-ngo-20251125151906902.htm