ນີ້ແມ່ນໄດ້ຮັບການຢືນຢັນໃນນະວະນິຍາຍປະຫວັດສາດ ນາມຈ້ຽວກົງຫງວຽນດ້ຽນຈີ (ເອີ້ນອີກວ່າ ຫວຽດນາມ ໄຄວອກຈີ້ຈ່າງ) ໂດຍ ຫງວຽນກ່າຈ່ຽນ (1659-1736), ສາມາດເວົ້າໄດ້ວ່ານັກປະພັນແມ່ນນັກຂຽນໃນຍຸກສະໄໝທຳອິດທີ່ບັນທຶກຊື່ຂອງໄຊງ່ອນ.
1. ເມື່ອຜູ້ບັນຊາການ ຫງວຽນຮຸຍແຄງ ໄດ້ມາເຖິງ ດົ່ງນາຍ ແລະ ໄຊງ່ອນ ເພື່ອສ້າງຕັ້ງລະບົບການປົກຄອງເມື່ອປີ 1698, ເຂດ ໄຊງ່ອນ ໄດ້ຕັ້ງຊື່ວ່າ ແຂວງ ຈີດິ່ງ. ແຂວງນີ້ມີພຽງເມືອງດຽວເທົ່ານັ້ນ, ເຕິນບິ່ງ. ເຂດຫຼັກແຫຼ່ງຂອງແຂວງແມ່ນອົງການບໍລິຫານພະລາຊະວັງ Phien Tran.
ຈາກນີ້, ໄຊງ່ອນກາຍເປັນຊື່ຕາງໜ້າໃຫ້ພາກພື້ນ, ແຕ່ບໍ່ແມ່ນຊື່ໃນເອກະສານບໍລິຫານ; ແລະນັບແຕ່ສະໄໝເຈົ້າຊີວິດຫງວຽນມາຮອດສະໄໝລາຊະວົງຫງວຽນ, ໂຄງປະກອບການປົກຄອງແຂວງໄຊງ່ອນໄດ້ປ່ຽນແປງຫຼາຍເທື່ອແລ້ວ (ແຂວງ, ນະຄອນ, ເມືອງ, ວັງ, ແຂວງ), ແຕ່ໂດຍທົ່ວໄປແລ້ວ, ຊື່ງເຈິ່ນດິ່ງຍັງຄົງຮັກສາໄວ້. ສອງຊື່ ໄຊງ່ອນ ແລະ ເຈິ່ນດິ່ງ ແມ່ນຊື່ໜຶ່ງເປັນຊື່ດິນແດນບູຮານ (ພາກພື້ນ) ແລະ ອີກຊື່ໜຶ່ງເປັນຊື່ບໍລິຫານເກົ່າ, ສະນັ້ນ ຈິ່ງຝັງເລິກຢູ່ໃນຈິດໃຕ້ສຳນຶກຂອງຄົນທ້ອງຖິ່ນ.
ເມື່ອຝຣັ່ງໄດ້ສ້າງຕັ້ງລະບົບການປົກຄອງໃນດິນແດນ 6 ແຂວງໂກຊິນຈີນ (1862-1867), ເຂົາເຈົ້າໄດ້ປ່ຽນຊື່ສະຖານທີ່ຫຼາຍແຫ່ງຈາກຕົວອັກສອນທີ່ສວຍງາມ (ຕົວໜັງສືຈີນ) ເປັນຊື່ຂອງເຂດ (ຕົວໜັງສື Nom). ບັນດາຊື່ສະຖານທີ່ມີລັກສະນະສວຍງາມໄດ້ຮັບຄວາມນິຍົມຈາກລາຊະວົງ ຫງວຽນ, ເຊັ່ນ: ໄຊງ່ອນຊື່ ຈີ່ດິງ, ດົ່ງນາຍ ຊື່ງ ບຽນຮວ່າ, ບ່າເຣ້ຍ-ໂມໄຊ ຊື່ງເຟືອກອານ, ແມ່ຕູ້ຕັ້ງຊື່ ດິງຕຸ່ງ,...; ແລະລະບົບຊື່ສະຖານທີ່ບໍລິຫານຢູ່ຂັ້ນແຂວງ, ແຂວງ, ເມືອງ, ເມືອງ, ແລະ ບ້ານ (ບ້ານ, ຫວອດ) ສ່ວນຫຼາຍແມ່ນໃຊ້ຕົວລະຄອນທີ່ສວຍງາມ.
ຝະລັ່ງໄດ້ຮັບອິດທິພົນຈາກລະບົບ Nom ຂອງຊື່ສະຖານທີ່ສຳລັບ parishes/dioceses ບັນທຶກໂດຍຜູ້ເຜີຍແຜ່ຕັ້ງແຕ່ສະຕະວັດທີ 17, ສະນັ້ນເຂົາເຈົ້າໄດ້ປ່ຽນວິທີການຕັ້ງຊື່ບໍລິຫານໂດຍລາຊະວົງ ຫງວຽນ, ນຳໃຊ້ຫຼາຍຊື່ Nom ທີ່ຖອດອອກເປັນພາສາລາຕິນເພື່ອຕັ້ງຊື່ສະຖານທີ່ບໍລິຫານ. ບັນດາເມືອງ, ແຂວງ, ນະຄອນໄດ້ນຳໃຊ້ຊື່ນາມເຊັ່ນ: ໄຊງ່ອນ, ໂຈໂລນ, ບາເຣົາ, ທູດ່າວໂມດ, ເມີເຖາະ, ໂກກົງ, ຊາເດືອນ, ໂມເກື່ອງ...; ວິທີການເອີ້ນຊື່ການປົກຄອງດ້ວຍຊື່ Nom ກົງກັນກັບຊື່ພື້ນເມືອງທີ່ຄຸ້ນເຄີຍໃນອະດີດ, ເຊິ່ງເປັນຊື່ທີ່ຄຸ້ນເຄີຍຂອງສະຖານທີ່ທີ່ຜູ້ອົບພະຍົບຕົນເອງຕັ້ງຊື່ຢູ່ໃນແຜ່ນດິນໃຫມ່.
2. ປະຫວັດຂອງຊື່ສະຖານທີ່ບໍລິຫານໃນບໍລິເວນກວ້າງໃຫຍ່ຄືນະຄອນໂຮ່ຈີມິນທຸກວັນນີ້ ຈະມີໜ້ານ້ຳມຶກນັບບໍ່ຖ້ວນ. ປະຈຸບັນ, ພວກເຮົາສາມາດເບິ່ງຈຸດໃຈກາງຂອງເຂດເກົ່າ ໄຊງ່ອນ - ຈີ່ດິງ ຜ່ານຊື່ຂອງຫວອດໃໝ່ຈຳນວນໜຶ່ງ.
ວັດ ໄຊງ່ອນ, ວັດ Ben Thanh, ສູນກາງ, ຍັງຄົງຮັກສາຊື່ພື້ນບ້ານເດີມຈາກຊື່ສະຖານທີ່ ແລະ ຊື່ຂອງທ່າເຮືອແມ່ນ້ຳລຳເຊ ເຊິ່ງໄດ້ຮັບການບັນທຶກຢ່າງຕໍ່ເນື່ອງໃນປຶ້ມປະຫວັດສາດ. ກ່ອນໜ້ານີ້, ໃນວົງການວິຊາການ, ມີບາງຄວາມເຫັນທີ່ເບິ່ງຄືວ່າບໍ່ເຫັນດີນຳວິທີຕັ້ງຊື່ຫວອດໄຊງ່ອນ, ໂດຍກ່າວວ່າຂະໜາດທາງພູມສາດບໍ່ເໝາະສົມ. ຄວາມຄິດເຫັນເຫຼົ່ານັ້ນສາມາດອີງໃສ່ການພິຈາລະນາທາງອາລົມແລະບໍ່ໄດ້ອີງໃສ່ແຫຼ່ງໄຫຼຂອງປະຫວັດສາດ.
ໃນສະໄໝກ່ອນ, ຊື່ເມືອງໄຊງ່ອນເປັນພຽງສະຖານທີ່ນ້ອຍໆທີ່ສາມາດທຽບເທົ່າກັບບ້ານປົກຄອງ, ຄ້າຍກັບບ້ານເບັນແທ່ງ ເຊິ່ງແຕ່ເດີມໝາຍເຖິງທີ່ຕັ້ງຂອງທ່າເຮືອຢູ່ໜ້າຜາ (ຈ່າງດິງ) ເພາະເປັນບ່ອນຄ້າຂາຍ, ແຜ່ລາມໄດ້ງ່າຍ ແລະ ຖືກໃຊ້ເປັນຊື່ຕົວແທນຂອງເນື້ອທີ່ດິນກວ້າງກວ່າ; ແລະ ໃນສະໄໝລາຊະວົງ ຫງວຽນ, ໄຊງ່ອນບໍ່ເຄີຍມອບໃຫ້ບັນດາຫົວໜ່ວຍບໍລິຫານໃດ.
ປະຈຸບັນ, ເມືອງໄຊງ່ອນໄດ້ຟື້ນຟູຊື່ເກົ່າຢູ່ໃນເຂດພູມສາດເກົ່າຂອງຕົນຕາມຮີດຄອງປະເພນີບູຮານ, ແລະຍັງແຕກຕ່າງກັບວິທີທີ່ຊາວຝະລັ່ງເຄີຍເອີ້ນເມືອງໃຫຍ່. ຄວນເພີ່ມຕື່ມວ່າ ແມ່ນ້ຳສາຍຍາວທັງໝົດຕັ້ງແຕ່ຕົ້ນນ້ຳ ດ່າວຕ໋ຽນ ຮອດຈຸດແຍກ Nha Be ຍັງມີຊື່ວ່າ “ແມ່ນ້ຳໄຊງ່ອນ” ຕາມແຜນທີ່ຂອງຊາວຝະລັ່ງ ແຕ່ປີ 1858, ໃນຂະນະທີ່ບັນທຶກປະຫວັດສາດຂອງລາຊະວົງ ຫງວຽນ ໄດ້ບັນທຶກແມ່ນ້ຳແຫ່ງນີ້ດ້ວຍຫຼາຍຊື່ຕາມແຕ່ລະພາກສ່ວນຂອງແມ່ນ້ຳ.
ຄຸ້ມ Xuan Hoa ໄດ້ຟື້ນຟູຊື່ສະຖານທີ່ຂອງໝູ່ບ້ານທີ່ໄດ້ຮັບການສ້າງຕັ້ງໃນສະໄໝ Tu Duc, ແຍກອອກຈາກໝູ່ບ້ານ Tan Dinh (ໄດ້ຮັບການສ້າງຕັ້ງໃນສະໄໝ Gia Long), ຂຶ້ນກັບຕາແສງ Binh Tri Thuong. ຊື່ໝູ່ບ້ານນີ້ຖືກຮັກສາໄວ້ຈົນຮອດຕົ້ນສະໄໝຝຣັ່ງ, ໄດ້ປ່ຽນບ້ານເປັນໝູ່ບ້ານ. ໝູ່ບ້ານຊວນຮ່ວາຂຶ້ນກັບເມືອງໄຊງ່ອນ, ຈົນຮອດປີ 1895 ໄດ້ຖືກຍຸບອອກແລະສູນເສຍຊື່, ສ່ວນດິນຂອງໝູ່ບ້ານໄດ້ຂຶ້ນກັບເມືອງໄຊງ່ອນໃນເວລານັ້ນ, ສ່ວນໜຶ່ງຖືກລວມເຂົ້າເປັນໝູ່ບ້ານຮ່ວາຮຸ່ງ.
ດັ່ງນັ້ນ, ຊວນຮວາຈຶ່ງເປັນຊື່ບໍລິຫານຂອງໝູ່ບ້ານ (ໝູ່ບ້ານ) ທີ່ມີມາແຕ່ປີ 1850 – 1895, ຈາກນັ້ນກໍ່ຫາຍສາບສູນໄປເປັນເວລາ 130 ປີ ໂດຍບໍ່ໄດ້ກ່າວເຖິງ, ປະຈຸບັນໄດ້ນຳໃຊ້ຄືນໃໝ່. ໂຊກດີ, ຍັງມີເຮືອນຊຸມຊົນ Xuan Hoa ສ້າງໂດຍຊາວບ້ານໃນເມື່ອກ່ອນທີ່ຍັງຄົງມີຢູ່ໃນປະຈຸບັນ, ຖ້າບໍ່ແມ່ນເຮືອນຊຸມຊົນນີ້, ອາດຈະບໍ່ມີຫຼາຍຄົນຈື່ຊື່ສະຖານທີ່ Xuan Hoa.
ຫວຸງເຫີເລີ໋ກ, ຊື່ສະຖານທີ່ດັ້ງເດີມແມ່ນຊື່ຄອງນ້ຳ, ໃນປຶ້ມນ້ຳກີ້ລູ້ຕິງດ່າຈີ້ໂດຍທ່ານດື້ມິງທິພິມໃນປີ 1872, ແຂວງຢາດິງ, ແມ່ນ້ຳບິ່ງទ្រី (ຄອງເໝືອງ), ໄດ້ຂຽນວ່າ: ຂົວເຫ້ວ (惠橋), ເອີ້ນທົ່ວໄປວ່າ ຂົວເຫ້ວ (橋祒祒祒. ນັ້ນແມ່ນ, ຂົວເຫ້ວຖືກເອີ້ນໂດຍທົ່ວໄປວ່າ ຂົວເຫ້ວ ເຊິ່ງສາມາດເຂົ້າໃຈໄດ້ວ່າແມ່ນຂົວຂ້າມຄອງແມ່ນ້ຳເຫ້ວ.
ສຳລັບ ເຫ້ວ (ຂົວເຫ້ວ), ແຫຼ່ງຂ່າວເກົ່າແກ່ຫຼາຍແຫ່ງໃນຕົ້ນສະຕະວັດທີ 19 ເຊັ່ນ: ແຜນທີ່ ຮ່ວາງຫວຽດ ແນດທອງ ດ່າຈີ໋ (1806), ແຜນທີ່ ເຈີ່ນວັນຮອກ (1815) ແລະ ຈີ່ດິ່ງແທ່ງຈີ໋ (1820) ລ້ວນແຕ່ກ່າວເຖິງມັນດ້ວຍຊື່ຂົວ ລາວເຫ້ວ. ຄອງເໝືອງ, ເມື່ອເບິ່ງແຜນທີ່ໄຊງ່ອນປີ 1895, ພວກເຮົາເຫັນຮ່ອງຮອຍເປັນຮູບຕົວ V, ທາງທິດໃຕ້ ແລະ 2 ປາກໄຫຼລົງສູ່ ຄອງໄຕເຫງ້, ປະຈຸບັນ, ຄອງໄດ້ຖົມແລ້ວ, ຊື່ ຄອງ ຫງຽນລົກ ກົງກັບປະຈຸບັນ, ຕົວຈິງແລ້ວແມ່ນ ຄອງ ໄຕງວຽນ. ການນໍາໃຊ້ຊື່ທີ່ຕັ້ງພູມສາດເພື່ອຕັ້ງຊື່ຫນ່ວຍງານບໍລິຫານມີຜົນປະໂຫຍດທີ່ສອດຄ່ອງກັບວິທີການເອີ້ນຂອງປະຊາຊົນທີ່ຄຸ້ນເຄີຍ.
ຈາກວິທີການເອີ້ນທີ່ຄຸ້ນເຄີຍ, ເຮົາສາມາດເຫັນວິທີການຕັ້ງຊື່ຂອງຕົວລະຄອນທ້ອງຖິ່ນເຊັ່ນ: ທ່ານ ນີວ (ລະດັບຕໍ່າກວ່າປະລິນຍາຕີ) ຊື່ ລ໋ອກ ໃນບັນດາຄົນທົ່ວໄປ, ເປັນຕົ້ນແມ່ນທ່ານໂຕ, ລາວເຫ້ວ, ທ່ານບຶງ, ທ່ານຕາ ... ທີ່ໄດ້ປະກອບສ່ວນໃຫ້ແກ່ແຜ່ນດິນ, ຊື່ຂອງເຂົາໄດ້ຖືກໃຊ້ໂດຍຄົນລຸ້ນຫຼັງເພື່ອສະແດງຄວາມຮູ້ບຸນຄຸນ.
ໃນກໍລະນີຂອງ ກວ໋າງລານ (ຊື່ຫວອດ), ເຖິງວ່າທ່ານ ເຈືອງວິງກີ ໄດ້ເວົ້າວ່າ “ຂົວໄມ້ແມ່ນນາຍທະຫານຄົນໜຶ່ງທີ່ຢູ່ໃກ້ຄຽງກໍ່ສ້າງ” (1885), ແຕ່ມີຫລາຍບົດໃນອິນເຕີແນັດອ້າງວ່າ ຂົວແຫ່ງນີ້ຂ້າມຄອງເບັນເຮີ, ເຊື່ອມຕໍ່ເຂດ 1 ກັບເຂດ 4 (ເກົ່າ), ແລະວ່າ ນາຍລົກແມ່ນຊື່ວ່າ ລັນບິ່ງແທ່ງ ມີຂໍ້ມູນທັງສອງຢ່າງ.
ຂົວ ອອງລານ ຂ້າມ ຄອງ ອານ ລານ, ປາກ ຊ່ອງ ນີ້ ໄຫຼ ລົງ ສູ່ ຄອງ ເບັນ ເຫງ້, ປາຍ ຄອງ ໄປ ທາງ ເໜືອ ໄປ ຫາ ເຂດ ໂຮງ ຂ້າ ສັດ, ເຊິ່ງ ແຜນ ທີ່ ຝຣັ່ງ ປີ 1878 ໄດ້ ບັນ ທຶກ ວ່າ “ອາ ຫານ”, ໝາຍ ຄວາມ ວ່າ ຂົວ ອອງ ລັນ ຂະ ໜານ ກັບ ຄອງ ເບັນ ງ້; ພຽງແຕ່ກັບຄອງໜອງອອງລານ, ມີຂົວອົ່ງລານ, ຜູ້ຄົນມາເຕົ້າໂຮມກັນຊື້ຂາຍຢູ່ໃກ້ຂົວ, ໄດ້ສ້າງຊື່ໃຫ້ “ໝູ່ບ້ານ ກວ໋າອອງລານ” ແລະ “ຕະຫຼາດກາວອິ່ງລານ”, ການຜັນຂະຫຍາຍຊື່ຂອງສະຖານທີ່ນີ້ໃນໄລຍະເວລາດົນນານ, ສະນັ້ນ, ໄດ້ມອບໃຫ້ອົ່ງລານ, ເຊັ່ນ: ລານບິ່ງແທ່ງ ໃນໄລຍະການຕໍ່ຕ້ານຂອງຝະລັ່ງ.
ຕາແສງ Tan Dinh ໄດ້ຮັກສາຊື່ຄຸ້ມຄອງທີ່ເກົ່າແກ່ຂອງຕົນຢູ່ຂັ້ນບ້ານໃນແຂວງ Saigon. ໃນສະໄໝກີລອງ, ປີ 1808, ເຕີນດິງແມ່ນໝູ່ບ້ານໜຶ່ງ (ເທົ່າກັບໝູ່ບ້ານ), ໝາຍຄວາມວ່າປະຊາກອນພຽງແຕ່ບໍ່ເທົ່າໃດຄົນທີ່ມີເຮືອນ 10 ຫຼັງ. ແຜນທີ່ Tran Van Hoc (1815) ໄດ້ບັນທຶກມັນເປັນ “ພູ Tan Dinh” ແລະ ບໍ່ໄດ້ສະແດງໃຫ້ເຫັນເຂດທີ່ຢູ່ອາໄສ. ເມື່ອສ້າງຕັ້ງທະບຽນທີ່ດິນແຂວງ Gia Dinh (1836), ໄດ້ຍົກລະດັບເປັນໝູ່ບ້ານ. ໝູ່ບ້ານ Tan Dinh ໄດ້ຜ່ານການແບ່ງແຍກເປັນຈຳນວນຫຼວງຫຼາຍໃນສະໄໝຝະລັ່ງ, ແລ້ວກໍ່ສູນເສຍຊື່ບໍລິຫານ. ບໍ່ຮອດປີ 1988 ທີ່ Tan Dinh ໄດ້ຮັບການບູລະນະປະຕິສັງຂອນເປັນຊື່ຂອງຫວອດ, ແລະ ປະຈຸບັນ ເນື້ອທີ່ຂອງມັນແມ່ນໃຫຍ່ກວ່າ.
3. ໃນຮູບແບບໃໝ່, ປະຈຸບັນ, ພື້ນຖານຂອງນະຄອນ ໂຮ່ຈີມິນ ໄດ້ນຳໃຊ້ຊື່ຄຸ້ມຄອງບໍລິຫານທີ່ມີລັກສະນະພຽງພໍຂອງການໄຫຼວຽນມາແຕ່ດົນນານຢູ່ດິນແດນໄຊງ່ອນໃນເງື່ອນໄຂຊັ້ນສູງ.
ເຖິງວ່າຈຳນວນຄຸ້ມຄອງໄດ້ຫຼຸດລົງກໍ່ຕາມ, ແຕ່ຊື່ຄອງເກົ່າ (Nhieu Loc) ແລະ ຊື່ໝູ່ບ້ານ (Cau Ong Lanh) ຍັງຄົງໄດ້ຮັບການຮັກສາໄວ້, ຊື່ງແມ່ນຊື່ທີ່ຄຸ້ນເຄີຍ. ຊື່ຂອງໝູ່ບ້ານ ເຕີນດິງ ໃນສະໄໝຕົ້ນຂອງເມືອງໄຊງ່ອນ ຍັງຄົງໄດ້ຮັບການຮັກສາໄວ້, ຊື່ຂອງໝູ່ບ້ານ Xuan Hoa ທີ່ມີພຽງເຮືອນຂອງຊຸມຊົນເທົ່ານັ້ນ ແມ່ນຊື່ບໍລິຫານທີ່ສະແດງໃຫ້ເຫັນຄວາມປາຖະໜາຢາກສັນຕິພາບ.
ແລະ ຊື່ງສອງແຫ່ງຂອງແຂວງ ໄຊງ່ອນ ແລະ ແຂວງ ກຽນດິ່ງ ຊື່ງໄດ້ຮັບການສ້າງຕັ້ງນັບຮ້ອຍປີ ແລະ ຝັງເລິກໃນຄວາມຊົງຈຳຂອງປະຊາຊົນຢູ່ທີ່ນີ້ບໍ່ພຽງແຕ່ແມ່ນຊາວ 6 ແຂວງ ແລະ ປະຊາຊົນທົ່ວປະເທດຖືກບັນທຶກໄວ້ໃນເອກະສານບໍລິຫານຢ່າງຖືກຕ້ອງ.
ທີ່ມາ: https://www.sggp.org.vn/tu-xu-sai-gon-xua-den-tphcm-ngay-nay-post802638.html
![[ຮູບພາບ] ທ່ານເລຂາທິການໃຫຍ່ To Lam ເປັນປະທານກອງປະຊຸມຄະນະຊີ້ນຳສູນກາງກ່ຽວກັບວິທະຍາສາດ, ພັດທະນາເຕັກໂນໂລຊີ, ນະວັດຕະກຳ ແລະ ການຫັນເປັນດິຈິຕອນ.](https://vphoto.vietnam.vn/thumb/402x226/vietnam/resource/IMAGE/2025/10/15/1760500443782_anh-man-hinh-2025-10-15-luc-10-52-47.png)
(0)