Tên lửa phát nổ trên bầu trời Kiev hôm 28/12/2023 (Ảnh: Reuters).
Trong nhiều tháng qua, việc Ukraine sử dụng các hệ thống phòng không mạnh mẽ do phương Tây cung cấp để đẩy lùi các cuộc tấn công tên lửa của Nga đã mang lại cho người dân nước này sự yên tâm nhất định rằng, một “tấm khiên chắn” đã được dựng lên để bảo vệ các thành phố lớn như thủ đô Kiev.
Tuy nhiên, vào ngày 28/12/2023, tấm khiên đó đã bị phá vỡ một phần. Nga đã tiến hành một trong những cuộc không kích lớn nhất kể từ khi xung đột bùng phát và phóng nhiều tên lửa đến mức hệ thống phòng thủ của Ukraine dường như bị quá tải.
Đối mặt với hàng loạt vũ khí trên không phức tạp, không quân Ukraine tuyên bố chỉ bắn hạ 87 trong số 122 tên lửa của Nga, đạt hiệu suất chiến đấu khoảng 70%. Nhiều tên lửa trong số này là tên lửa siêu thanh và tên lửa đạn đạo đã lọt qua hệ thống phòng không của Ukraine.
Serhii Kuzan, chủ tịch nhóm nghiên cứu Trung tâm An ninh và Hợp tác Ukraine, thừa nhận đợt không kích của Nga đã “áp đảo lực lượng phòng không Ukraine”.
Theo giới phân tích, hệ thống phòng không còn thiếu sót của Ukraine và cường độ tấn công ồ ạt của Nga là lý do khiến nhiều tên lửa dễ dàng lọt qua và tới được mục tiêu.
Tuy nhiên, các chuyên gia quân sự và quan chức Ukraine nhận định, vụ không kích cũng cho thấy Nga đã học được những cách tốt nhất để né tránh hệ thống phòng không của Ukraine và tấn công mạnh vào nước này.
Trong nhiều tháng qua, Nga đã dự trữ số lượng lớn tên lửa có độ chính xác cao và triển khai hàng loạt máy bay không người lái. Đây dường như là chiến dịch của Moscow nhằm thăm dò hệ thống phòng thủ của Ukraine.
Chuyên gia Kuzan cho rằng cuộc không kích lần này đã được Nga lên kế hoạch “rất bài bản”.
“Nga tấn công bằng máy bay không người lái, tên lửa đạn đạo và siêu thanh, kết hợp chúng theo các đợt khác nhau và phóng chúng từ các địa điểm khác nhau”, ông Kuzan cho biết.
Theo thống kê của Kiev, đợt không kích của Nga khiến ít nhất 39 người thiệt mạng, làm bị thương khoảng 160 người khác, đồng thời tấn công các cơ sở hạ tầng công nghiệp và quân sự quan trọng cũng như các tòa nhà dân sự gồm bệnh viện và trường học.
Cuộc tấn công của Nga cũng làm dấy lên lo ngại về khả năng chống chọi của Ukraine đối với các cuộc tấn công tương tự trong tương lai, khi một cuộc chiến kéo dài khiến Kiev thiếu các loại vũ khí quan trọng, bao gồm tên lửa phòng không, trong khi Moscow tiếp tục mở rộng kho vũ khí.
“Rõ ràng, với kho tên lửa hiện có, họ có thể và sẽ tiếp tục các cuộc tấn công như vậy”, Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine Rustem Umerov cảnh báo.
Sau cuộc tấn công, các quan chức Ukraine tiếp tục kêu gọi các đồng minh phương Tây đẩy nhanh việc cung cấp vũ khí phòng không cho Kiev. Tuy nhiên những khó khăn nội bộ, không chỉ ở Mỹ mà còn ngày càng gia tăng ở châu Âu, đã làm dấy lên hoài nghi về viện trợ bổ sung cho Ukraine, bao gồm gói viện trợ quan trọng trị giá 50 tỷ USD mà quốc hội Mỹ đã nhiều lần từ chối thông qua.
Xe ô tô bị thiêu rụi sau trận tập kích vào Kiev hôm 28/12/2023 (Ảnh: Reuters).
Trong cuộc oanh tạc dữ dội của Nga vào Ukraine vào mùa đông năm ngoái, các tên lửa của Nga đã tấn công tương đối dễ dàng vào cơ sở hạ tầng quân sự và dân sự, vượt qua hệ thống phòng không yếu kém của Ukraine vào thời điểm đó. Nhiều cuộc tấn công nhắm vào lưới điện, đẩy Ukraine chìm trong bóng tối và giá lạnh.
Đáp lại, các đồng minh phương Tây của Ukraine bắt đầu cung cấp cho Kiev các loại vũ khí phòng không mạnh mẽ, bao gồm hệ thống phòng không Patriot, vốn được xem là hệ thống phòng thủ trên mặt đất tiên tiến nhất hiện nay. Tổ hợp Patriot đầu tiên đã được Ukraine tiếp nhận vào khoảng tháng 4 năm ngoái.
Khả năng phòng thủ của Ukraine lập tức được cải thiện.
Theo dữ liệu do Không quân Ukraine công bố, vào tháng 5 năm ngoái, Ukraine đã đánh chặn được khoảng 83% tên lửa của Nga. Quân đội Ukraine cho biết vào một ngày, khi Nga phóng 51 tên lửa, 48 tên lửa đã bị bắn hạ. Dữ liệu do Rochan Consulting, một nhóm phân tích có trụ sở tại Ba Lan, tổng hợp cho thấy tỷ lệ đánh chặn cao của Ukraine phần lớn tiếp tục kéo dài đến tháng 12.
Đáp lại, Nga dường như đã bắt đầu thử nghiệm các cách thức kết hợp vũ khí trên không và hướng tấn công khác nhau để tìm ra cách tốt nhất xuyên thủng các hệ thống phòng thủ của Ukraine.
Quân đội Ukraine cho biết, Nga đã sử dụng máy bay không người lái tấn công Shahed giá rẻ để thử nghiệm khả năng phòng thủ của Kiev. Một tháng trước, Nga đã phóng khoảng 75 máy bay không người lái trong một cuộc tấn công vào ban đêm, một “con số kỷ lục” vào thời điểm đó, theo không quân Ukraine.
Yury Ihnat, người phát ngôn của Không quân Ukraine, cho rằng việc sử dụng máy bay không người lái “cho phép đối phương đưa ra đánh giá về lực lượng và phương tiện ở một khu vực cụ thể và xem xét các dữ liệu này khi lên kế hoạch cho các cuộc tấn công trong tương lai”.
Một phân tích về quỹ đạo các cuộc không kích của Nga, do Texty, một ấn phẩm của Ukraine chuyên về báo chí dữ liệu, biên soạn, cho thấy máy bay không người lái của Nga thường bay dọc theo đường cao tốc lớn ở miền nam Ukraine. Do tiếng ồn của các máy bay không người lái hòa cùng với âm thanh của các phương tiện giao thông, khiến chúng trở nên khó bị phát hiện hơn.
Các máy bay không người lái của Nga cũng thường được phóng từ Crimea. Phân tích cho thấy đôi khi máy bay không người lái và tên lửa được bắn từ các địa điểm cách xa nhau nhưng đều nhắm vào cùng một mục tiêu.
Các quan chức Ukraine cũng cảnh báo, Nga đã dự trữ tên lửa cho một chiến dịch quy mô lớn, kéo dài trong mùa đông năm nay. Theo cơ quan tình báo quân sự Ukraine, đến đầu tháng 11/2023, Nga đã tích lũy được hơn 800 tên lửa có độ chính xác cao.
Vào ngày 28/12, Nga dường như đã biến những nỗ lực chuẩn bị suốt nhiều tháng trước đó thành hiện thực.
Tướng Valery Zaluzhny, chỉ huy hàng đầu của Ukraine, cho biết cuộc tấn công của Nga bắt đầu với 30 máy bay không người lái Shahed được phóng từ phía bắc và đông nam vào rạng sáng. Sau đó, máy bay ném bom bắt đầu bắn tên lửa hành trình vào khoảng 5h, tiếp theo tên lửa đạn đạo được phóng một giờ sau đó. Cuối cùng, vào lúc 6h30, máy bay chiến đấu Nga đã phóng 5 tên lửa Kinzhal siêu thanh, một trong những vũ khí tinh vi nhất trong kho vũ khí của Nga.
“Chúng tôi đã nhìn thấy một số lượng lớn tên lửa. Chúng bay rải rác khắp Ukraine, bay theo các tuyến đường vòng. Một số tên lửa đã bay vòng tròn trước khi đánh trúng mục tiêu”, ông Ihnat, người phát ngôn của Lực lượng Không quân Ukraine, cho biết.
“Cuộc tấn công cho thấy rằng các máy bay Shahed được triển khai trước các tên lửa có thể đã đánh lạc hướng lực lượng phòng không của Ukraine hoặc đã kích hoạt cuộc tấn công”, Viện Nghiên cứu Chiến tranh, một nhóm nghiên cứu có trụ sở tại Washington, nhận định.
Một lý do có thể khác khiến các tên lửa của Nga tránh được hệ thống phòng không của Ukraine là việc sử dụng mồi nhử. Các video trên mạng xã hội cho thấy tên lửa hành trình của Nga dường như phóng bẫy nhiệt, một loại mồi nhử thường được máy bay chiến đấu sử dụng để gây nhầm lẫn cho lực lượng phòng không đối phương.
Chuyên gia Kuzan tại Trung tâm An ninh và Hợp tác Ukraine, cho biết các cuộc không kích của Nga cho thấy Ukraine vẫn chưa có đủ thiết bị để đẩy lùi các cuộc tấn công phối hợp quy mô lớn.
Ngược lại, ông Kuzan cảnh báo, Nga “có đủ nguồn lực để thực hiện thêm một số cuộc tấn công như vậy”, đồng thời nói thêm rằng, theo quan điểm của ông, Moscow “đã chuẩn bị cho các cuộc tấn công tiếp theo”.
